Παρά την πανδημία και τους περιορισμούς στις μετακινήσεις, η ελληνική επιχειρηματική σκηνή στη διάρκεια της περασμένης χρονιάς, παρουσίασε σημαντική κινητικότητα στη υλοποίηση συμφωνιών εξαγορών και συγχωνεύσεων. Μάλιστα, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, η περσινή χρονιά μπορεί να χαρακτηριστεί πιο σημαντική από εκείνη του 2019, με δεδομένο την ραγδαία μείωση του ΑΕΠ και την κατακόρυφη πτώση του τζίρου σε πολλές επιχειρηματικές δραστηριότητες. Ο επιχειρηματικός χάρτης έχει ήδη αρχίσει να σχεδιάζεται ξανά. Νέα επιχειρηματικά πρόσωπα εμφανίζονται στο προσκήνιο, και άλλα κάνουν ένα ή περισσότερα βήματα πίσω. Η τάση αυτή αναμένεται να λάβει πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις το 2021 και τα χρόνια που ακολουθούν.
Συνολικά, μέσα στην διάρκεια της περασμένης χρονιάς, περιουσιακά στοιχεία αξίας τουλάχιστον 2,8 δισ. ευρώ αποκτήθηκαν από επενδυτές ή άλλαξαν χέρια, μέσα από 37 συμφωνίες/συναλλαγές. Η συνολική αξία των συναλλαγών εξαγορών και συγχωνεύσεων (M&As) εκτιμάται ότι ξεπερνά κατά πολύ τα 3,0 δισ. ευρώ καθώς για πολλές συναλλαγές ή/και συμφωνίες M&As δεν υπάρχει ανακοινωμένο τίμημα.
Για παράδειγμα δεν έχει ανακοινωθεί το τίμημα για την συμφωνία εξαγοράς της Lamda Hellix από την αμερικανική πολυεθνική Digital Realty (Σεπτ. 2020). Επίσης μέχρι σήμερα δεν έχει ανακοινωθεί το τίμημα στην εξαγορά του χαρτοφυλακίου πέντε ξενοδοχείων, συνολικής δυναμικότητας 1.067 δωματίων στην Κρήτη (Αγ. Νικόλαο, Σητεία και Ηράκλειο), από τις εταιρείες ακινήτων Hines και Henderson Park. Οι δύο τελευταίες, παρά το lockdown του περασμένου Απριλίου, προχώρησαν και ολοκλήρωσαν στην απόκτηση των ξενοδοχειακών μονάδων μέσα από δύο διακριτές συναλλαγές.
Ακόμη δεν έχει αποκαλυφθεί στο σύνολο της η αξία συμμετοχής των επενδυτικών εταιρειών Reggeborgh Invest και της Invesco Finance στην κατασκευαστική Ελλάκτωρ. Με δεδομένο ωστόσο ότι η συμμετοχή τους (Reggeborgh: 14,2%, Invesco: 5,02%) αποτιμάται σήμερα σε 75 εκατ. ευρώ, το «χτίσιμο» τους, που ξεκίνησε τον περασμένο Σεπτέμβριο από την Ολλανδική Reggeborgh, και ολοκληρώθηκε στο τέλος Δεκεμβρίου, εκτιμάται ότι κόστισε τουλάχιστον 50 εκατ. ευρώ στις δύο επιχειρήσεις. Και στο τίμημα αυτό δεν περιλαμβάνεται το δικαίωμα εξαγοράς (call option) της Reggeborgh επιπλέον 12,5% των μετοχών της Ellaktor, από τον μέτοχο της εταιρείας Λ. Μπόμπολα, ούτε και η συμφωνία εξαγοράς για το επιπλέον 18,3% της πλευράς Καλλιτσάντση από την κοινή εταιρεία Μπάκου - Καϋμενάκη.
Εν γένει, η περσινή χρονιά ήταν φτωχότερη σε αξία συναλλαγών συγκριτικά με την προπερσινη. Το 2019, σύμφωνα με την PwC, η αξία των συναλλαγών M&As στη χώρα μας έφτασε τα 4,3 δισ. ευρώ. Και αν στο ποσό αυτό συμπεριληφθούν και οι αποκρατικοποιήσεις του ΤΑΙΠΕΔ (1,2 δισ. ευρώ) φτάνουμε τα 5,5 δισ. ευρώ. Πέρυσι οι αποκρατικοποιήσεις περιορίστηκαν μόλις σε 57 εκατ. ευρώ, που είναι το συμφωνημένο για την παραχώρηση της Μαρίνας Αλίμου στην εταιρεία Ακτωρ Παραχωρήσεις η οποία έκλεισε τον περασμένο Μάιο. Μάλιστα η ολοκλήρωση της συναλλαγής έλαβε ώρα στην εκπνοή του χρόνου (31.12.2020) με την εκταμίευση της εφάπαξ καταβολής 27,3 εκατ ευρώ.
Τίμηματα και επιχειρηματική αξία συναλλαγών
Οι αξίες στις συμφωνίες M&As όπως παρουσιάζονται εδώ για το 2020, αναφέρονται στις αξίες των συναλλαγών και όχι στην συνολική αξία των επιχειρήσεων (enterprise value). Για παράδειγμα, η εξαγορά της Vivartia από την CVC Capital, αναφέρεται στο τίμημα της εξαγοράς των μετοχών της εταιρείας (equity value) ύψους 175 εκατ. ευρώ. Δεν περιλαμβάνεται η αξία των δανείων, ύψους 425 εκατ. ευρώ, που αναλαμβάνει να πληρώσει ο επενδυτής στο μέλλον. Σε όρους επιχειρηματικής αξίας (enterprise value) η συμφωνία ανέρχεται στα 600 εκατ. ευρώ.
Το ίδιο ισχύει και στην Forthnet (Μάιος 2020), αλλά και στην Creta Farm (Οκτ. 2020). Στην πρώτη από τις δύο, ο προτιμητέος επενδυτής (United Group) εκτιμάται ότι κατέβαλε 45 εκατ. ευρώ για την εξαγορά του 36% των μετοχών Forthnet κυριότητας των πιστωτριών τραπεζών (Alpha, ETE, Πειραιώς, Attica), ενώ επιπλέον ανέλαβε την εξόφληση δανείων ύψους 281 εκατ. ευρώ, με μεγάλο «κούρεμα» το οποίο δεν ανακοινώθηκε. Η εκτιμήσεις κάνουν λόγο για επιπλέον συναλλαγές, που θα ανεβάσουν το συνολικό τίμημα της United για την απόκτηση του 100% της Forthnet και του συνόλου των δανείων, στα 100 εκατ. ευρώ.
Από την άλλη πλευρά η συμφωνία εξυγίανσης της Creta Farm, δεν προβλέπει την καταβολή τιμήματος για την μεταβίβαση των μετοχών. Ο επενδυτής, Impala Invest, αναλαμβάνει να διαθέσει σε κεφάλαιο κίνησης 20 εκατ. ευρώ μέσα σε μια 10ετία και την εξοφληση δανεισμού ύψους 109 εκατ. ευρώ.
Επίσης η αξία συναλλαγών συνυπολογίζεται στις συμμετοχές που σχετίζονται είτε έμμεσα, είτε άμεσα με την Ελλάδα. Για παράδειγμα η γαλλική Iliad τον περασμένο Νοέμβριο ξόδεψε περίπου 2,2 δισ. ευρώ για να αποκτήσει το 99,6% της Πολωνικής εταιρείας κινητής τηλεφωνίας Play. Από αυτά μόνον το 20% (440 εκατ. ευρώ) αφορούν στην ελληνικής προέλευση συμμετοχή, της Olympia Group που ελέγχεται από τον επιχειρηματία Πάνο Γερμανό. Επίσης στον υπολογισμό της αξίας της συναλλαγής δεν λήφθηκε υπόψη ο δανεισμός 1,3 δισ. ευρώ τον οποίο πλέον αναλαμβάνει ο νέος μέτοχος στην πολωνική εταιρεία.
To ίδιο ισχύει και με την Vantage Tower Greece. H σύσταση της νέας εταιρείας περιέλαβε περιουσιακά στοιχεία ύψους 814 εκατ. ευρώ, όσο είναι και το μετοχικό της κεφάλαιο. Ωστόσο, η αξια της εταιρείας έχει συμφωνηθεί σε περισσότερο από 1 δισ. ευρώ εκ των οποίων το 62% αφορά στον όμιλο Vodafone και το 38% στην Wind. Ετσι ως αξία συναλλαγής λήφθηκε το ποσό της τάξης των 400 εκατ. ευρώ που έχει συμφωνηθεί vα εισπράξει η Wind. H τελευταία εκτιμάται ότι εισέπραξε 90 εκατ. ευρώ αμέσως μετά την ίδρυση της ελληνικής εταιρείας και αναμένει την είπραξει επιπλέον 310 εκατ. ευρώ μέσα στο 2021.
Οι μεγαλύτερες συμφωνίες
Οι προαναφερόμενες συμφωνίες ήταν από τις μεγαλύτερες της περασμένης χρονιάς. Η πώληση του 20% της Play από την Tollerton, θυγατρική εταιρεία της Olympia ήταν η μεγαλύτερη της χρονιάς, με συνολικό καταβαλλόμενο τίμημα 440 εκατ. ευρώ. Ακολούθησε εκείνο των Wind-Vodafone το οποίο θα αποφέρει στην Wind μέσα στο 2020-21 έσοδα 400 εκατ. ευρώ.
Η τρίτη σε μεγεθος συμφωνία που ανακοινώθηκε πέρυσι ήταν εκείνη της InstaShop, η οποία, αν και έχει έδρα στο εξωτερικό (Dubai) και εξαγοράστηκε από γερμανική εταιρεία (Delivery Hero) αφορά 100% έλληνες μετόχους. Συνολικά 307 εκατ. ευρώ (360 εκατ. δολ. ΗΠΑ) διατέθηκαν πέρυσι τον Αύγουστο από την Delivery Hero για την απόκτηση της ηλεκτρονικής πλατφόρμας και του πελατολογίου της εταιρείας που δραστηριοποιείται στην Μέση Ανατολή και Ασία.
Τέταρτη σε μέγεθος συμφωνία είναι εκείνη του ΟΤΕ για την πώληση του 54% της Telekom Romania στην Ρουμανία. Η εταιρεία συμφώνησε τον περασμένο Νοέμβριο στην πώληση της συμμετοχής στην Orange Romania αντί 268 εκατ. ευρώ. Η συναλλαγή εκτιμάται ότι θα ολοκληρωθεί στο β’ εξάμηνο του 2021 και αφού ληφθούν οι σχετικές αποφάσεις από τις αρμόδιες αρχές ανταγωνισμού.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μια συμφωνία M&A, καθώς απαιτεί πολλούς μήνες εκπλήρωσης των τυπικών διαδικασιών που τις συνοδεύσουν, πολλές φορές ξεπερνά τα όρια του ημερολογιακού έτους. Αυτό ισχύει τόσο με τη συμφωνία του ΟΤΕ για την Telekom Romania, όσο και εκείνη της Wind με την Vantage Tower Greece.
To ίδιο ισχύει και στην συμφωνία των Space Hellas και EpsilonNet, με την MIG, για τη εξαγορά της SingularLogic. H συμφωνία αυτή ολοκληρώθηκε τον περασμένο Οκτώβριο, αλλά η υλοποίηση της συναλλαγής θα γίνει –όπως ανακοινώθηκε- στις 11 Ιανουαρίου 2021. Ωστόσο κρίνεται ότι ως χρόνος υλοποίησης μιας συμφωνίας M&A, είναι ο χρόνος επίτευξης μιας δεσμευτικής συμφωνίας και όχι η ολοκλήρωσή της.
Η αρχή αυτή τηρήθηκε και στις συμφωνίες του 2019. Για παράδειγμα η λίστα των M&As του 2020 δεν περιέλαβε την εξαγορά του 10% της Senfluga από τον Όμιλο Κοπελούζου (Damco Energy), παρότι αυτή ολοκληρώθηκε 16 Ιανουαρίου 2020. Η συμφωνία ωστόσο είχε κλείσει από τον Σεπτέμβριο του 2019. Για τον ίδιο λόγο δεν περιλαμβάνεται η σύμβαση πώλησης της DAS Hellas στην Ergo Ασφαλιστική που ολοκληρώθηκε τον περασμένο Ιούλιο, αλλά είχε εξαγγελθεί από τα μέσα στο 2019. Το ίδιο ισχύει και με την συμφωνία εξυγίανσης της Χαρτελ που ανακοινώθηκε πριν ένα μήνα αλλά η οποία είχε συμφωνηθεί από το 2018 και ανέμενε τις δικαστικές αποφάσεις.
Πέμπτη σε μέγεθος συμφωνία για την περασμένη χρονιά, είναι εκείνη της CVC Capital για την απόκτηση της Vivartia (175 εκατ. ευρώ), ενώ 6η σε αξία επένδυση M&A, συγκαταλέγεται η αύξηση της συμμετοχής της Sazka Group στον ΟΠΑΠ. Ο βασικός μέτοχος της εταιρείας ξόδεψε πέρυσι σχεδόν 150 εκατ. ευρώ για να αυξήσει τη συμμετοχή του από 39,9% σε 43,3%. Η αύξηση αυτή έγινε σε δύο κινήσεις, μέσω του προγράμματος επανεπένδυσης του μερίσματος (script dividend), και τα πρώτα 110 εκατ. ευρώ διατέθηκαν τον Φεβρουάριο του 2020 ενώ επιπλέον 43 εκατ. ευρώ διατέθηκαν τον περασμένο Αύγουστο.
Στις αξιοσημείωτες κινήσεις που έλαβαν χώρα στα τέλη της χρονιάς συμπεριλαμβάνεται μεταξύ άλλων η εξαγορά της Paperpack Τσουκαρίδης από fund κινεζικών συμφερόντων έναναντι τιμήματος 26,3 εκατ. ευρώ για το 100% των μετοχών.
2020 vs. 2019
Στις μεγαλύτερες συναλλαγές δεν περιλαμβάνεται η διάθεση των αδειών 5G, συνολικής αξίας 372 εκατ. ευρώ που έκλεισε πριν λίγες εβδομάδες. Μάλιστα τα 289 εκατ. ευρώ εκταμιεύθηκαν πριν την εκπνοή του περασμένου έτους. Ο λόγος που δεν περιλαμβάνονται στις μεγαλύτερες συναλλαγές, είναι ότι οι άδειες διατέθηκαν σε τρεις παρόχους (Cosmote, Vodafone, Wind) και επομένως αφορούν τρεις διαφορετικές συμβάσεις. Η μεγαλύτερη από αυτές είναι εκείνη της Vodafone ύψους 130 εκατ. ευρώ.
Η αλήθεια είναι ότι η πανδημία διέκοψε τον ρυθμό των συμφωνιών εξαγορών και συγχωνεύσεων στην ελληνική αγορά. Στο πρώτο δίμηνο του έτους συμφωνήθηκαν 8 εξαγορές και συγχωνεύσεις, ενώ στο επόμενο εξάμηνο έχουμε 13 συμφωνίες. Η κινητικότητα αρχίζει να παίρνει μεγαλώνει, μόνον όταν εμφανίζεται φως στην «ακρη του τούνελ» της πανδημίας με την βεβαιότητα ότι το εμβόλιο έρχεται. Στο τελευταίο δίμηνο του έτους μάλιστα, οι συμφωνίες M&As πήραν φωτιά καθώς σημειώνεται το 1/3 των συμφωνιών του έτους.
Υπενθυμίζεται ότι η περασμένη χρονιά είναι η πιο «φτωχή» στις αποκρατικοποιήσεις, καθώς κυβέρνηση και ΤΑΙΠΕΔ, πάγωσαν την υλοποίηση του προγράμματος, προκειμένου η πορεία της οικονομίας να βρει ένα πιο ασφαλές περιβάλλον. Επίσης θα πρέπει να συνεκτιμηθεί το γεγονός ότι οι τράπεζες έχουν ολοκληρώσει (σχεδόν από το 2018) τις αποεπένδυσεις από τα λιγότερο σημαντικά περιουσιακά στοιχεία τους (non-core assets) που επέβαλαν οι πιστωτές στη χώρα. Η υποχρέωση αυτή είχε δημιουργήσει τα προηγούμενα χρόνια ένα σημαντικό κυκλο εξαγορών & συμφωνιών στη χώρα μας.
Από την άλλη πλευρά όμως, η χώρα πέρυσι «βρέχεται» με φθηνό χρήμα το οποίο αναμφιβόλως συμβάλλει στην αύξηση των συμφωνιών M&As. Αν μάλιστα δεν υπήρχε η πανδημική κρίση, τότε πιθανόν να είχαμε ρεκόρ συμφωνιών εξαγορών και συγχωνεύσεων.
