Του Γιώργου Φιντικάκη
Σαν σχέδιο ουτοπικό που υπό τα σημερινά δεδομένα έχει περισσότερη σχέση με τα γεωοπολιτικά παιχνίδια Ρωσίας και Τουρκίας στην περιοχή, παρά με ρεαλιστικές πιθανότητες υλοποίησης, φαντάζει η προσπάθεια αναβίωσης από τη Μόσχα του αγωγού φυσικού αερίου Turkish Stream με τη συνδρομή της Άγκυρας, οι σχέσεις της οποίας με τις ΗΠΑ διανύουν σοβαρή κρίση.
Τροφή στα σενάρια επέκτασης του αγωγού προς την Ελλάδα, και από εκεί στην Ιταλία, που διατηρεί παραδοσιακά καλές σχέσεις με τη Μόσχα, έδωσαν οι δηλώσεις του αντιπροέδρου της Ρωσίας Α.Ντβόρκοβιτς από τη Θεσσαλονίκη μετά τη συνάντησή του με τον Πρωθυπουργό Α. Τσίπρα, για τη δημιουργία κοινοπρακτικού σχήματος στο πλαίσιο του αγωγού.
Στην ουσία, αυτό που επανέλαβαν στην ελληνική πλευρά οι Ρώσοι είναι ότι εφόσον περπατήσει το project και διέλθει από τη χώρα μας, θα συσταθεί ένα joint venture, με τη συμμετοχή της ΔΕΠΑ, αντίστοιχο με εκείνο που είχε συζητηθεί και το 2015, όταν και είχε τεθεί για πρώτη φορά στο τραπέζι το θέμα του συγκεκριμένου αγωγού επί θητείας στο υπουργείο Ενέργειας του Π. Λαφαζάνη.
Αλλά τα σημερινά δεδομένα δεν έχουν καμία σχέση με τα τότε. Το δόγμα Λαφαζάνη για "απεξάρτηση" της Ελλάδας από την ενιαία ενεργειακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει προ πολλού εγκαταλειφθεί, με την κυβέρνηση να πασχίζει να αναθερμάνει εκ νέου τις σχέσεις με το μεγάλο αφεντικό της γεωπολιτικής σκακιέρας στην περιοχή έχοντας ως άξονα τα μεγάλα ενεργειακά projects των αγωγών φυσικού αερίου που θα διέρχονται από ελληνικού εδάφους.
Εδώ και καιρό η ενεργειακή πυξίδα της χώρας δείχνει και πάλι προς τις ΗΠΑ, και βασικός άξονας της πολιτικής στον τομέα αυτό είναι ο διαδριατικός αγωγός TAP, μαζί με το συμπληρωματικό IGB, καθώς και έργα σαν τον πλωτό σταθμό LNG, για τον οποίο επίσης ενδιαφέρονται έντονα αμερικάνικα συμφέροντα.
Υπό αυτή την έννοια η Αθήνα "θα παρακολουθεί", όπως έλεγε χθες κυβερνητικός αξιωματούχος, "με ενδιαφέρον τις συζητήσεις Μόσχας-Άγκυρας γύρω από τον Turkish Stream, δίχως όμως και να παρεμβαίνει ενεργά".
Τη στάση αυτή της Αθήνας επιβεβαιώνουν τα λόγια του ίδιου του Πρωθυπουργού, όταν ερωτήθηκε σχετικά κατά τη διάρκεια της χθεσινής συνέντευξης: "Στο βαθμό που υπάρξουν και άλλοι αγωγοί στα σύνορά μας, εμείς θα σπεύσουμε να τους καλοδεχθούμε στο πλαίσιο των συνθηκών της ΕΕ και στο πλαίσιο που ορίζουν οι κανόνες του ελεύθερου ανταγωνισμού. Βεβαίως υπάρχει συνεννόηση και με την Ιταλία για τα θέματα αυτά. Ήδη υπάρχει συμφωνία μεταξύ της ΔΕΠΑ, με την Gazprom και μιας ιταλικής εταιρείας. Παρακολουθούμε και τις σχέσεις της Ρωσίας με την Τουρκία. Θέλουμε οι γείτονες μας να έχουν καλές σχέσεις".
Τα λόγια είναι ενδεικτικά των αποστάσεων που τηρεί εδώ και καιρό η ελληνική πλευρά από το θέμα, μετά και τον επανασχεδιασμό της ενεργειακής της πολιτικής υπέρ της προώθησης των φιλοδυτικών επενδυτικών σχεδίων για την προμήθεια της ΕΕ με αέριο από το Αζερμπαϊτζάν.
Η επαναπροσέγγιση
Στην κυβέρνηση αναγνωρίζουν ότι η μεγάλη διαφορά στην υπόθεση Turkish Stream με το πρόσφατο παρελθόν είναι ότι μετά τη θεαματική επαναπροσέγγιση Πούτιν-Ερντογάν το καλοκαίρι, η Άγκυρα δηλώνει πολύ "ζεστή" για το project - λέγεται ότι έχει ήδη παραχωρήσει στη Gazprom τις πρώτες άδειες. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι σηκώνουν ψηλά τον πήχη, αφού ξέρουν πως το σχέδιο θα συναντήσει ισχυρές αντιδράσεις τόσο από τον αμερικανικό παράγοντα, όσο και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τόσο η μία πλευρά, όσο και η άλλη, δεν βλέπουν με καλό μάτι ούτε την ενίσχυση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία, ούτε την περαιτέρω ενδυνάμωση του Ερντογάν, μέσω της διέλευσης από το τουρκικό έδαφος, ενός ακόμη αγωγού.
Το project ξαναζεστάθηκε τον Αύγουστο, όταν κατά τη συνάντησή τους στην Αγία Πετρούπολη, οι πρόεδροι Πούτιν και Ερντογάν έδωσαν το "πράσινο φως" για την κατασκευή του αγωγού, που θα μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στην Τουρκία. Λέγεται μάλιστα πως ήδη η τουρκική κυβέρνηση παραχώρησε στην Gazprom τις πρώτες άδειες, διαμηνύοντας ότι το έργο περνάει στη φάση της πρακτικής του υλοποίησης. Το σχέδιο ωστόσο δεν μοιάζει με το φαραωνικό project του παρελθόντος, αφού η χωρητικότητά του έχει περιοριστεί στο ήμισυ. Ο επικαιροποιημένος σχεδιασμός προβλέπει δύο υποθαλάσσιους αγωγούς με δυναμικότητα 15,75 δισ. κυβικών μέτρων ο καθένας, έναντι περίπου 62 δισ. κ.μ. που ήταν ο αρχικός σχεδιασμός.
Στις 29 Αυγούστου, η ιταλική πλευρά επαναβεβαίωσε το ενδιαφέρον της για το έργο κατά τη συνάντηση Ρώσων αξιωματούχων με τον διευθύνοντα σύμβουλο της ιταλικής Edison, Μαρκ Μπεναγιούν, κύριο θέμα της οποίας ήταν η αξιοποίηση του υποθαλάσσιου ελληνοϊταλικού αγωγού IGI-Poseidon για τη μεταφορά του ρωσικού αερίου μέσω Ελλάδας στην Ιταλία. Η Ιταλία διατηρεί από την εποχή Μπερλουσκόνι παραδοσιακά καλές σχέσεις με τη Μόσχα, ενώ η Edison είναι θυγατρική του κρατικού γαλλικού ομίλου EDF, δείγμα ότι και το Παρίσι υπό προϋποθέσεις, θα ενδιαφερόταν για το έργο. Λέγεται επίσης ότι το θέμα αναμενόταν να συζητηθεί μεταξύ του Αλέξη Τσίπρα και του Ιταλού πρωθυπουργού Ματέο Ρέντσι στο περιθώριο της Ευρωμεσογειακής Διάσκεψης στην Αθήνα την Παρασκευή.
Τέλος, στις 5 Σεπτεμβρίου, ο γενικός διευθυντής της Gazprom, Αλεξέι Μίλερ, δήλωσε ότι υπάρχει συμφωνία με την τουρκική πλευρά για την επέκταση του αγωγού μέχρι τους Κήπους, στα ελληνοτουρκικά σύνορα, ώστε να μεταφέρει ρωσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας και Ιταλίας, εφόσον οι δύο χώρες το επιθυμούν.
Στην περίπτωση πάντως της Ελλάδας, παρατηρητές των εξελίξεων, θεωρούν εξαιρετικά απίθανο, να αναβιώσουν ειδικά σε αυτή την περίοδο, νέα "λοξοκοιτάγματα" προς Μόσχα, σαν εκείνα του 2015.
Στο επίκεντρο της ελληνικής ενεργειακής ατζέντας βρίσκονται σταθερά τα σχέδια κατασκευής του αγωγού Trans Adriatic Pipeline (ΤΑP), που προορίζεται να μεταφέρει 10 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου ετησίως από το Αζερμπαϊτζάν μέσω Τουρκίας-Ελλάδας-Ιταλίας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και του ελληνοβουλγαρικού αγωγού IGB, που θα διασυνδέσει το ελληνικό τμήμα του TAP τροφοδοτώντας βαλκανικές χώρες.
Αμφότερα τα έργα είναι μεγάλου οικονομικού ενδιαφέροντος με προϋπολογισμό 1,5 δισ. και 250 εκατ. ευρώ αντίστοιχα. Συνδέονται δε, με το σχέδιο κατασκευής πλωτού σταθμού LNG στην Αλεξανδρούπολη, που ενδιαφέρει την αμερικανική Cheniere, προκειμένου να εξάγει φυσικό αέριο στην περιοχή.
Υπό αυτή την έννοια, τα λόγια χθες του Πρωθυπουργού ότι "η Ελλάδα επιδιώκει να γίνει ενεργειακός κόμβος μέσα από μια πολυδιάστατη ενεργειακή πολιτική", εντάσσονται μάλλον σε μια λογική να κρατήσουμε ανοικτές τις πόρτες με όλους τους παίκτες, παρά σε ουσιαστικές κινήσεις συνεργασίας με τη Μόσχα.
