Υπάρχει έντονο ενδιαφέρον από την πλευρά της Ελλάδας για τις εκλογές στην Τουρκία που θα διεξαχθούν την 14η Μαϊου 2023, καθώς μια νέα πολιτική ηγεσία στη γείτονα αναμένεται να αξιολογήσει και να συντάξει - μεταξύ άλλων - πολιτική απέναντι και στη χώρα μας.
Μια Ελλάδα η οποία ελπίζει στην συνέχιση μιας νέας προσπάθειας που ανέδειξε ο σεισμός της Τουρκίας και πιστεύει σε «καλύτερες πολιτικά ημέρες». Ωστόσο, τα τελευταία γεγονότα και αναφορές, κατά την άποψη της Τουρκίας, δεν είναι ενθαρρυντικά.
Έτσι ίσως να είναι καλό να σκεπτόμαστε μεν θετικά, αλλά να είμαστε ρεαλιστές. Υπάρχουν άλυτα ζητήματα. Σοβαρά. Δεν μειώνονται και ούτε λύνονται. Η Τουρκία πολλαπλασιάζει τα γεγονότα αυτά. Κάνει υποθέσεις και τις αρχειοθετεί προκειμένου να υπάρχουν «αποδείξεις» ότι υπάρχουν γκρίζα θέματα και είναι πολλά. Επιπλέον παίζει διπλό ρόλο: Του καλού και κακού γείτονα, ανεξαρτήτως ηγεσίας. Δεν αλλάζει τον σκοπό της η Τουρκία. Αλλάζει τακτική καθώς αλλάζουν και οι ηγέτες της.
Δεν πρέπει να εντυπωσιαστούμε αν επικεντρωθεί η Τουρκία και στην Κύπρο και την Ελλάδα δυναμικά αμέσως μετά τις εκλογές, με έναν «πολιτικά» επιθετικό τρόπο και με απειλές να επανέρχονται, όταν ταυτόχρονα θα επιδιώξει πολιτική επαναπροσέγγιση με όλες τις χώρες της Ευρώπης και μεταξύ άλλων και τις ΗΠΑ και την Ρωσία αλλά και γειτονικών χωρών και «συμμάχων» τους.
Μία εβδομάδα μετά τις τουρκικές εκλογές, στις 21 Μαΐου η Ελλάδα θα ολοκληρώνει τον πρώτο δικό της εκλογικό κύκλο. Πιθανώς να υπάρξει και δεύτερος γύρος εκλογών. Επιθυμητή, σε κάθε περίπτωση, είναι η σταθερότητα και οι ίδιες αξίες και προοπτικές. Τα όποια πιθανά σενάρια για τη νέα ηγεσία της Ελλάδος θα αναμένονται με μεγάλο ενδιαφέρον από την Τουρκία. Πρέπει να περιμένουμε μια διπλωματική φιλική στάση της Τουρκίας απέναντι στην Ελλάδα μέχρι να οριστικοποιηθεί η νέα τακτική προσέγγιση της Τουρκίας απέναντι στη χώρα μας. Το ίδιο, ωστόσο, θα πρέπει να αναμένει και η Άγκυρα από την Αθήνα.
Αμφότερες οι πλευρές αναμένεται να συντάξουν διμερή πολιτική, λαμβάνοντας ως γνώμονα ποιος ή ποια προσωπικότητα και με ποια πολιτική δυναμική προς την περιφέρεια και τη διεθνή πολιτική θα είναι στο τιμόνι και θέση της κάθε κυβέρνησης, ώστε να μπορεί να καθορίσει περιφερειακά και διεθνή γεγονότα. Πρακτικά, δεν πιστεύεται πως η συνολική στρατηγική οπτική των δύο αυτών κρατών και των νέων ηγεσιών τους θα αλλάξουν.
Υπό το πρίσμα αυτό, αναρωτιέται εύλογα κανείς: Πρόκειται να αλλάξει κάτι απέναντι στην Ελλάδα από την πλευρά της Τουρκίας; Όχι. Και σίγουρα όχι, ανεξαρτήτου αποτελέσματος. Αντιθέτως, θα επιδιώξουν να «τρυπώσουν» με διαπραγμάτευση με τη νέα ηγεσία σε υπάρχοντα και άλλα θέματα. Χρειάζεται να είμαστε προσεκτικοί.
Υπάρχουν θέματα που απλά δεν πρέπει να αναφέρονται. Δεν πρέπει να τα διαπραγματευτούμε ούτε καν να τα αναφέρουμε. Δε ζούμε σε καιρούς ιδανικούς, ιδεατούς. Υπάρχουν πολλές εξελίξεις περιφερειακές και διεθνείς που μας αφορούν και μας επηρεάζουν και ίσως και πιο πολύ στην παρούσα χρονική συγκυρία. Και οποιαδήποτε διαπραγμάτευση θέλουμε να γίνει, καλό θα είναι να είμαστε σίγουροι τη φορά αυτή στη χρονική περίοδο και διαδικασία. Εμείς θα πρέπει να τους καλέσουμε στο πότε και πού.
Το Κυπριακό δε φαίνεται να αλλάζει σύντομα. Υπάρχουν ωστόσο προοπτικές και ευκαιρίες. Και θα δημιουργηθούν κι άλλες, αλλά υπάρχουν πρακτικά προβλήματα. Για την ΑΟΖ και τα 12 ναυτικά μίλια ίσως έχουμε ευκαιρίες διαμεσολάβησης και συζήτησης πρακτκά. Και εκεί είναι καλό να προβάλουμε και να φέρουμε ξανά κοντά όλη τη «θαλάσσια αυτοκρατορία» που καθορίζουν πλοιοκτήτες μας αλλά δε δείχνουμε συνεργασία όπως πρέπει ακόμα. Και φαίνεται από το αποτέλεσμα. Τα θέματα είναι πολλά, απλά θέλει να κάνουμε κινήσεις για το λεγόμενο «game change».
Έτσι αυτό που προτείνεται να αλλάξει είναι η τακτική και όχι η στρατηγική μας. Δεν είναι στη στρατηγική της Τουρκίας να φύγει από την Κύπρο. Ούτε να αποδεχτεί εύκολα ή καθόλου τα 12 ναυτικά μίλια. Αλλά θα πρέπει να μιλήσει για την ΑΟΖ και άλλα θέματα κοινά που υπάρχουν όχι καινούργια.
Βεβαίως, και ελπίζουμε σε μια καλή γειτονία και διάλογο. Ωστόσο, η παρούσα τακτική δε φέρνει αποτελέσματα. Η δε προσέγγιση μας φέρνει αντιδραστικούς. Στην αναμονή πολιτικών αποφάσεων της Τουρκία, είναι καλό να πάρουμε δικές μας πρωτοβουλίες, για το δικό μας συμφέρον.
Είναι καλό, συνεπώς, να συντάξουμε τη δική μας πολιτική ταυτότητα με μικρά, μεσαία και μεγάλα βήματα, ιδανικά και με πολιτικό όραμα αλλά και με νέες πολιτικές κινήσεις. Πρέπει να ανασυντάξουμε και να ανασυνταχθούμε. Αναλόγως των αποτελεσμάτων που απαιτούν συνέχεια του συνόλου του έργου μέχρι σήμερα, χρειάζεται και πλήρης διόρθωση των λαθών στο δρόμο προς το όραμα.
Χρειάζεται μια νέα πορεία στα ελληνοτουρκικά και όχι απαραιτήτως μια πολιτική κατευνασμό. Δε χρειάζεται περαιτέρω ανάλυση του σταθερά αυξανόμενου αναθεωρητισμού της Τουρκίας. Ξέρουμε τι κάνουν και τι θα συνεχίσουν να κάνουν οι γείτονες. Πρέπει να ανοίξουμε το δικό μας νέο κεφάλαιο, αυτό των πραγματικών αναγκών της Ελλάδας.
Υπάρχουν νέες ευκαιρίες και δεδομένα. Υπάρχει και πρέπει να υπάρξει προοπτική κτισίματος μιας υγιούς οικονομίας που πρέπει να επικεντρωθεί στην πραγματική αγορά, αλλά και την καινοτομία και την τεχνολογία, στους φυσικούς πόρους, στην διαπραγμάτευση της ΑΟΖ και τα 12 ναυτικά μίλια. Κι αυτό είναι κάτι που θα επιτευχθεί με τη θωράκιση νέων υποδομών και εύκαιρών για όλους και αναβάθμιση των υφισταμένων.
Είναι καιρός να γίνει η Ελλάδα το τρένο της ευκαιρίας που θα καθορίσει σε δεύτερο βαθμό τον τρόπο και την συνεργασία και διαπραγμάτευση όπου το θέλει μόνο η χώρα μας και όταν το θελήσει και σε επίπεδο εξωτερικών θεμάτων και με την Τουρκία.
Όταν είμαστε έτοιμοι. Πρέπει να ανεβάσουμε το ΑΕΠ, να παράξουμε περισσότερα δικά μας προϊόντα στη μεσαία και βαριά βιομηχανία, να γίνουμε ανταγωνιστικοί και να καταπολεμήσουμε τον πληθωρισμό. Πρέπει να ορίσουμε εξωτερική πολιτική, ώστε να είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τις πραγματικές ανάγκες, όταν τις έχουμε καθορίσει σταθερά. Κι αυτό μπορεί να γίνει μόνο βάσει μακροχρόνιας στρατηγικής.
Η Τουρκία δεν θα φύγει από εκεί που βρίσκεται. Εκεί θα βρίσκεται και θα περιμένει. Πρέπει ο χρόνος να αντιστραφεί. Να δουλέψει για εμάς και όχι τη γείτονα χώρα. Όσο και να θέλουμε να πιστεύουμε πως και η ίδια η Τουρκία πιθανώς να έχει θέληση να λύσει θέματα. Η πεποίθηση πως υπάρχει κάποια θέληση είναι εκεί. Όμως το σημείο πολιτικής «ζήτησης και προσφοράς» ακόμα δεν φαίνεται πως υπάρχει.
Ο μεγάλος κερδισμένος των εκλογών της 14ης Μαΐου στην Τουρκία, έχει να αντικρίσει ένα πληθωρισμό που μεγαλώνει και μια καταστροφή από τον σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου, που ίσως να μην της επιτρέψει να πάρει κάθετες αποφάσεις όσο αφορά τα εξωτερικά θέματα, τουλάχιστον άμεσα. Αλλά και πάλι ας θυμόμαστε πως στο χειρότερο σημείο της η Τουρκία εξήγαγε τους εσωτερικούς της φόβους στην Ελλάδα και Κύπρο αλλά και στην περιφέρειά της.
Στο μεταξύ η πολιτική της δολοφονίας του ηγέτη του ISIS εντός της Συρίας, από μεριάς τουρκικών δυνάμεων και μυστικών υπηρεσιών, με συμμετοχή των Αμερικανικών δυνάμεων, δυο εβδομάδες πριν τις εκλογές, τυχαίο δεν μπορεί να φαντάζει για το αποτέλεσμα των εκλογών.
Ας μην εκπλαγούμε, λοιπόν, ως προς τις πιθανότητες είτε να βγει ο νυν πρόεδρος Ερντογάν είτε ο κ. Κιλιτσντάρογλου. Γιατί όποιος κι αν εκλεγεί τελικά, με αυτόν θα πρέπει κάποια στιγμή να συνομιλήσουμε. Αλλά αυτό ας γίνει, μόνο όταν θα είμαστε έτοιμοι.
* Ο Δρ. Μάριος Παναγιώτης Ευθυμιόπουλος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Στρατηγικής και Ασφάλειας, Πρόεδρος Τμήματος Ιστορίας, Πολιτικής και Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφος και Πρόεδρος του Strategy International (SI) Ltd.
