Όλο και περισσότερο στο δημόσιο λόγο επανέρχεται το θέμα του εθνικού απολυτηρίου. Έχω ακούσει να ερωτάται ο Υπουργός γι' αυτό, ενώ συγχρόνως διαβάζω συνεχώς δημοσιογραφικά άρθρα που διερευνούν τις προθέσεις του Υπουργείου γύρω από το θέμα.
Διαβλέπουν δε πολλοί και μια πολιτική συναίνεση γύρω από τη θεσμοθέτηση εθνικού απολυτηρίου. Τι ωραία λέξη η «συναίνεση» στην εκπαίδευση. Τόσα χρόνια που τη ζω εγώ ως μαθήτρια, φοιτήτρια, μεταπτυχιακός, ερευνήτρια και καθηγήτρια, δεν τη συνάντησα ποτέ μου.
Ακόμη κι αν το οποιοδήποτε σχέδιο κατέληγε κάπου ακόμη και με ελλείψεις, αν κερδίσουμε τη συναίνεση και καταλήξουμε στην επόμενη μέρα της Παιδείας μέσα από τον εποικοδομητικό διάλογο και το γόνιμο ενδιαφέρον όλων για το μέλλον των παιδιών μας, το κέρδος θα είναι τεράστιο ούτως ή άλλως. Η Παιδεία κυρίως αυτό χρειάζεται. Μεράκι, αίσθηση καθήκοντος και νοιάξιμο για το μέλλον των νέων και τελικά της χώρας μας πέρα και πάνω από πολιτικές σκοπιμότητες.
Στο δια ταύτα, το σχέδιο για εθνικό απολυτήριο που θα συνδυάζει εξετάσεις από τράπεζα θεμάτων και στις τρεις τάξεις του Λυκείου και ταυτόχρονα Πανελλήνιες στη Γ' λυκείου δεν είναι μια εύκολη διαδικασία, αν θέλουμε να προσδώσουμε κύρος και άξια σ' αυτό και κυρίως, αν δεν θέλουμε να δημιουργήσουμε άλλες ανισότητες και αναξιοκρατία που θα συντελείται κάτω από το ραντάρ μας.
Τα δύο βασικά κατά τη γνώμη μου ερωτήματα που θα πρέπει να απασχολήσουν τους σχεδιασμούς του Υπουργείου είναι τα εξής: Ποιοί θα επιτηρούν στις εξετάσεις αυτές; Κυρίως αφού θα είναι ενδοσχολικές. Και δεύτερον ποιοί θα διορθώνουν τα γραπτά. Ίσως να είναι ένα ζήτημα και το γεγονός ότι τα θέματα που θα επιλέγονται θα κρίνονται ως προς τη δυσκολία τους διαφορετικά από κάθε καθηγητή σε κάθε σχολείο και πάντως δεν θα αξιολογούνται όλοι στα ίδια θέματα, αλλά αυτό μετριάζεται κάπως στον βαθμό που οι Πανελλαδικές θα βάζουν για όλους τον πήχη στο ίδιο επίπεδο.
Οι βασικοί μου προβληματισμοί δεν αποτελούν μόνο προϊόν καχυποψίας, αλλά κυρίως απόσταγμα εμπειρίας στην πράξη. Όλοι είμαστε εξοικειωμένοι με τις έννοιες μαθητοπατερισμός ή φοιτητοπατερισμός και δεν χρειάζεται να επεκταθώ περισσότερο.
Επιπλέον όμως, οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί που χρόνια υπηρετήσαμε στα νησιά ξέρουμε πολύ καλά τι γίνεται στην επαρχία και μάλιστα στα πολύ μικρά νησιά όπου η επιρροή των τοπικών κοινωνιών στο σχολείο είναι συχνά ακόμη πιο δύσκολη από ενοχλητική. Γνωρίζουμε πολλοί πολύ καλά ότι στα ιδιωτικά σχολεία καταστρατηγούνται πολύ συχνά πολλά απ' όσα προστάζει το γράμμα του νόμου.
Στη Γ' λυκείου μάλιστα δεν ξέρω πόσα ιδιωτικά σχολεία διδάσκουν καν τα μαθήματα Γενικής Παιδείας. Αφήνω πως γίνονται οι εξετάσεις σ' αυτά τα μαθήματα που ούτε καν διδάσκονται. Και μη μου πείτε ότι ελέγχονται τα ιδιωτικά από τις Διευθύνσεις.
Ακόμη κι όταν ο καθηγητής ενδιαφέρεται για την αξιοκρατία και το θέμα της δικαιοσύνης στη βαθμολόγηση σε κάθε περίπτωση είναι δύσκολο να βαθμολογήσεις αντικειμενικά ένα παιδί που το έχεις ζήσει πολλούς μήνες και γνωρίζεις πολλά άλλα πράγματα, όπως την προσπάθειά του, ανεξάρτητα από το γραπτό αποτέλεσμα, τις μαθησιακές δυσκολίες ή ακόμη και τα κοινωνικά ή οικογενειακά θέματα που αντιμετωπίζουν πολλά παιδιά. Σ' αυτά τα κριτήρια οφείλεται συχνά - όχι πάντα - και η ψαλίδα μεταξύ προφορικών και γραπτών βαθμών για την οποία δεχόμαστε δριμεία κριτική.
Καταληκτικά, οι μεταρρυθμίσεις θα πρέπει να προωθούνται πάντα με τον ίδιο μηχανισμό που κάνουμε ως άτομα τις προσωπικές μας αλλαγές. Μέσα από τη γνώση του εαυτού μας, των δυνατοτήτων και των αδυναμιών μας. Υπάρχουν ευρωπαϊκές πρακτικές που οφείλουμε να μελετήσουμε, όμως δεν πρέπει να υποτιμήσουμε το πολιτισμικό μας dna, όπως εγώ το ονομάζω.
Η δική μας κουλτούρα δυστυχώς σε θέματα θεσμών και αξιοκρατίας έχει ακόμη πολλά αρνητικά κατάλοιπα από το ιστορικό μας βυζαντινό και οθωμανικό αυτοκρατορικό παρελθόν, αλλά και από τον πελατειακό τρόπο λειτουργίας του ελληνικού κράτους όλα αυτά τα 200 χρόνια. Θέλουμε να γίνουμε Ευρώπη και πρέπει, αλλά θέλουμε και δρόμο ακόμη για να επιτύχουμε τη συμμόρφωση μας και σε επίπεδο νοοτροπίας με την ορθολογική και απολύτως θεσμική λειτουργία βασικών κρατικών μας θεσμών.
* Η Ευαγγελία Χολέβα είναι Δρ. Ιστορίας και εκπαιδευτικός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
