Ευρωπαϊκό Sudoku οι σχέσεις με Τραμπ - Πώς τοποθετείται η Ελλάδα

Ο «συναγερμός», που χτύπησε για την Ευρώπη η επανεκλογή Τραμπ μένει να αποδειχθεί αν τελικά «αφύπνισε» τις χώρες, όπως πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες παραδέχονταν τα προηγούμενα 24ωρα ότι απαιτείται να γίνει. Η επόμενη ημέρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τον Λευκό Οίκο να αλλάζει «χέρια», μοιάζει με το γνωστό για την άσκηση μνήμης, υπολογισμών και αντανακλαστικών, παιχνίδι, Sudoku και αναζητά, μάλιστα, δυνατούς λύτες. 

Η Ευρώπη καλείται να επανατοποθετηθεί στη στρατηγική παγκόσμια σκακιέρα, σε όλα τα μέτωπα. Στην οικονομία -αυξάνοντας την ανταγωνιστικότητά της- την καινοτομία -κάνοντας άλμα προς το μέλλον- την ενέργεια -στοχεύοντας στην ασφάλειά της- όπως και την άμυνα, ώστε να πετύχει την αυτονομία της. Στο τέλος της ημέρας και με τα σχέδια Τραμπ ακόμη αδιευκρίνιστα, η Ευρώπη καλείται να προσεγγίσει τη διατλαντική εταιρική σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ως ένας ισότιμος συνομιλητής και σίγουρα όχι από θέση αδυναμίας. Το ερώτημα είναι αν μπορεί. 

Στην πρώτη τους συνάντηση μετά το αμερικανικό εκλογικό αποτέλεσμα, οι 27 Ευρωπαίοι ηγέτες κλήθηκαν να βάλουν επί τάπητος τις προκλήσεις των επόμενων ετών και να δεσμευτούν ότι θα βρουν λύσεις, έστω στο ελάχιστο δυνατό. Το είχε πει με έναν τρόπο και ο Κυριάκος Μητσοτάκης, προσερχόμενος στην άτυπη Σύνοδο Κορυφής, «η Ευρώπη δεν μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, αλλά σίγουρα μπορεί να αλλάξει τον εαυτό της για να αντιμετωπίσει έναν μεταβαλλόμενο κόσμο». 

Η ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης αναδεικνύεται στο «νούμερο ένα» διακύβευμα για το ευρωπαϊκό μέλλον. Η Ελλάδα τάσσεται με εκείνους, που θεωρούν ότι πρέπει να αλλάξουν πολλά και το μέσον για να γίνει αυτό, είναι να διατεθούν τα κατάλληλα χρηματοδοτικά εργαλεία.

«Ήρθε η ώρα να «ξυπνήσουμε» από τη γεωπολιτική μας αφέλεια και να συνειδητοποιήσουμε ότι πρέπει να εξασφαλίσουμε πρόσθετους πόρους για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τις μεγάλες προκλήσεις, είτε πρόκειται για ζητήματα ανταγωνιστικότητας είτε για ζητήματα ευρωπαϊκής άμυνας» ήταν η θέση, που εξέφρασε ο Έλληνας πρωθυπουργός, προσδίδοντας χαρακτήρα επείγοντος στη συζήτηση.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έθεσε στους ομολόγους του το πλαίσιο των ελληνικών θέσεων, μιλώντας για τη σημασία της κοινής ευρωπαϊκής χρηματοδότησης αγαθών κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος, όπως η ενέργεια και η άμυνα, επισημαίνοντας ότι η συζήτηση για την ανταγωνιστικότητα συνδέεται με το εκλογικό αποτέλεσμα στις ΗΠΑ και τις ευρωατλαντικές σχέσεις. Θέση της Ελλάδας, ωστόσο, είναι ότι οι φιλοδοξίες της Ευρώπης σε τομείς όπως η άμυνα, δεν πρέπει να είναι σε βάρος άλλων προτεραιοτήτων του προϋπολογισμού, όπως οι πόροι για τη Συνοχή. 

Στις άτυπες συνόδους κορυφής δε λαμβάνονται αποφάσεις, τουλάχιστον, όμως, αναζητούνται κοινοί παρονομαστές. Κατά την ελληνική πλευρά, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφώνησε ότι «πρέπει να περάσουμε από τα λόγια στις πράξεις» και ότι οι ευρωπαϊκές πολιτικές πρέπει να στραφούν πλέον στα ζητήματα καινοτομίας και παραγωγικότητας, στα οποία η Ευρώπη υστερεί και πλέον πρέπει να «τρέξει» για να καλύψει το χάσμα με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η ιδέα, που βρίσκεται στο τραπέζι, είναι η δημιουργία ενός 28ου ευρωπαϊκού νομικού καθεστώτος, το οποίο θα επιτρέπει σε startup εταιρείες να μπορούν να εντάσσονται απευθείας σε ένα ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο, χωρίς να χρειάζεται με αυτόν τον τρόπο να αντιμετωπίζουν 27 διαφορετικά κανονιστικά πλαίσια στα κράτη στα οποία θέλουν να δραστηριοποιούνται, όπως δήλωσε ο κ. Μητσοτάκης. 

Η ενέργεια είναι το επόμενο κρίσιμο ανοιχτό θέμα, που ζητά παρεμβάσεις. Η Ευρώπη δεν είναι ούτε ανταγωνιστική, παρότι επενδύει στις ανανεώσιμες πηγές, ούτε αυτάρκης. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και η άνοδος των τιμών, που οδήγησαν σε ενεργειακή κρίση, το απέδειξαν. Στη Δήλωση της Βουδαπέστης οι Ευρωπαίοι ηγέτες συμπεριέλαβαν μία ρητή αναφορά στις στρεβλώσεις στις τιμές της αγοράς ενέργειας, κάνοντας ένα πρώτο βήμα. Η Ελλάδα θεωρεί ότι η ενίσχυση των διευρωπαϊκών διασυνδέσεων, με χρηματοδότηση και από ευρωπαϊκούς πόρους και ο τρόπος τιμολόγησης, που πρέπει να απεμπλακεί από την τιμή του φυσικού αερίου, είναι δύο βασικά ζητήματα για τα οποία θα πρέπει να υπάρξουν αποφάσεις. 

Η εκλογή Τραμπ φέρνει στο προσκήνιο και τη στρατιωτική αυτονομία της Ευρώπης, ως βασικό θέμα της ευρωπαϊκής ατζέντας. Η Αθήνα έχει μιλήσει από καιρό για την ανάγκη να υπάρξουν επενδύσεις στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία κι έχει καταθέσει την πρόταση για κοινούς ευρωπαϊκούς πόρους για την άμυνα. Αν και οι 27 φαίνεται να βρίσκονται αρκετά μακριά από αυτό, ο Έλληνας πρωθυπουργός έθεσε και πάλι το ζήτημα για τις χώρες με υψηλές δαπάνες για την άμυνα, ζητώντας ένα μέρος αυτών των δαπανών να εξαιρείται από τους υπολογισμούς των οροφών των δαπανών, δίνοντας περισσότερο δημοσιονομικό χώρο σε κράτη, όπως η Ελλάδα.

Το επιχείρημα του Κυριάκου Μητσοτάκη δεν ήταν μόνο ότι η Αθήνα δίνει το 3% του ΑΕΠ της στις αμυντικές δαπάνες, αλλά και ότι η πρότασή του δεν απαιτεί καν πρόσθετα ευρωπαϊκά χρήματα, «χρειάζεται απλά να δούμε με λίγο διαφορετική ματιά τον τρόπο με τον οποίον υπολογίζουμε τους δημοσιονομικούς κανόνες από εδώ και στο εξής», όπως είπε χαρακτηριστικά. 

Η Ευρώπη καλείται στη νέα εποχή να ενισχύσει την ανταγωνιστικότητά της, την ενεργειακή της επάρκεια και την άμυνά της. Έτσι, θα είναι προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει έναν εμπορικό πόλεμο -που ο Ντόναλντ Τραπ προεκλογικά είχε προαναγγείλει, ακόμη κι αν οι προσπάθειες όλων είναι αυτός να αποφευχθεί- ή μία αποστασιοποίηση των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ –που επίσης αποτελεί θέση του νέου Αμερικανού προέδρου.  

Μπορεί οι ελληνοαμερικανικές σχέσεις να είναι «θωρακισμένες», όπως είπε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ωστόσο οποιαδήποτε εξέλιξη αφορά τις ευρωατλαντικές σχέσεις δεν μπορεί να αφήσει ανεπηρέαστη την Ελλάδα, κυρίως όταν πρόκειται για την οικονομία, που αποτελεί ούτως ή άλλως για την Ευρώπη, ασθενή.