Η μάχη μεταξύ μεταρρυθμιστών και αντι-μεταρρυθμιστών ήταν πάντα δύσκολη, ειδικά στην Ελλάδα. Όταν, σπανίως, μια μεταρρύθμιση, επέφερε βαριά τραύματα στο πελατειακό σύστημα, οι μάχες ήταν λυσσαλέες. Το είδαμε στα Πανεπιστήμια, παλαιότερα με το ΑΣΕΠ και τον ΕΟΠΥΥ, ενώ μένει να φανεί τι θα γίνει στο Ασφαλιστικό, το οποίο δεν έχει λυθεί.
Ένα είναι βέβαιο. Οι μεταρρυθμίσεις γίνονται μόνο εάν πιστεύουν σε αυτές εκείνοι που καλούνται να τις εφαρμόσουν. Μόνο δηλαδή εάν οι ίδιοι οι υπουργοί είναι ιδεολόγοι μεταρρυθμιστές.
Επί χρόνια όμως, ενώ στο δημόσιο διάλογο συζητάμε ότι δεν πρέπει να επαναληφθεί το κακό ιστορικό ελληνικό προηγούμενο, να νομοθετούνται οι μεταρρυθμίσεις στην Βουλή, αλλά μετά να μην υλοποιούνται, τελικά συμβαίνει αυτό που απευχόμαστε.
- Στα πανεπιστήμια παρά τους ψηφισμένους νόμους, συνεχίζονται οι απόπειρες φίμωσης καθηγητών επειδή έτυχε να έχουν άλλη άποψη και την τόλμη να την υποστηρίξουν δημόσια. Αλλά αυτά καθ’ εαυτά τα περιστατικά, αναδεικνύουν τις μεγάλες αλλαγές που χρειάζεται το ελληνικό πανεπιστήμιο. Την αγωνία για το μέλλον του, από τη σοβαρή φύλαξη και την απαγόρευση στις μειοψηφίες να μπλοκάρουν τις σπουδές στην πλειοψηφία, μέχρι τις διαγραφές των αιώνιων φοιτητών, την ανάγκη να αυστηροποιηθούν οι σπουδές και να αποκτήσουμε ένα κανονικό, δημόσιο πανεπιστήμιο, όχι να παραμένει μόνο ένα εξεταστικό κέντρο. Τα πανεπιστήμια είναι το πλέον πρόσφατο παράδειγμα. Τα τριάντα τελευταία χρόνια η χώρα έχει δει πολλές σημαντικές μεταρρυθμίσεις που άλλαξαν τη ζωή των πολιτών, πολλές όμως εκ των οποίων στη συνέχεια υποβαθμίστηκαν ή καταργήθηκαν για να εξυπηρετήσουν στενά κομματικά συμφέροντα.
- Το αντικειμενικό σύστημα προσλήψεων και το ΑΣΕΠ. Πολεμήθηκε όσο λίγες αλλαγές στην χώρα, οι αντίπαλοί του έδωσαν σκληρές μάχες χαρακωμάτων και ο νόμος 2190/94 έχει συνολικά τροποποιιηθεί μέχρι σήμερα… 325 φορές. Άγνωστο πόσες ακόμη φορές θα αλλάξει.
- Το ηλεκτρονικό σύστημα επισκέψεων των ασφαλισμένων στις Μονάδες Υγείας του ΙΚΑ σε όλη την Ελλάδα. Εγκαταστάθηκε την περίοδο 2001-2004 και οι ασφαλισμένοι καλώντας ένα τριψήφιο αριθμό μπορούσαν να κλείνουν ραντεβού στην πλησιέστερη Μονάδα Υγείας, σε συγκεκριμένη ημέρα και ώρα. Κάθε μέρα κανονίζονταν 60.000 ραντεβού πανελλαδικά, ενώ παρακολουθείτο καθημερινά και η εργασία 8.000 γιατρών. Παράλληλα, με το σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης, ελεγχόταν σε μηνιαία βάση η συνταγογράφηση των παραπάνω γιατρών και η εκτέλεση των συνταγών σε 12.000 φαρμακεία πανελλαδικά. Τα συστήματα αυτά θα μπορούσαν να είχαν επεκταθεί από τα 6.500.000 ασφαλισμένων του ΙΚΑ σε όλον τον πληθυσμό και να βελτιωθουν. Αντίθετα μετά το 2004 καταργήθηκαν, διότι έθιγαν συγκεκριμένα συμφέροντα. Επανήλθαν, σε υβριδική και εντελώς ανεπαρκή μορφή, με τις εντολές της Τρόικας των Μνημονίων.
- Το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα (ΟΠΣ) του ΙΚΑ (το οποίο κατάργησε τα έντυπα ένσημα σε όλη την Ελλάδα την 1.1.2002). Η υποδομή αυτή είχε σχεδιαστεί για να εξυπηρετήσει μελλοντικά όλο το σύστημα συντάξεων της χώρας. Όταν έγινε η ενοποίηση όλων των Ταμείων στον ΕΦΚΑ το 2016, αγνοήθηκε τόσο το ΟΠΣ του ΙΚΑ, όσο και τα έμπειρα στελέχη του που είχαν πραγματοποιήσει δεκάδες συγχωνεύσεις Ταμείων στο παρελθόν. Δημιουργήθηκαν 30 θέσεις Γενικών Διευθυντών (αντί των 4 που είχε το ΙΚΑ), ώστε να «τακτοποιηθούν» τα στελέχη των συγχωνευθέντων Ταμείων, τα οποία ούτε εμπειρία συγχωνεύσεων είχαν ούτε γνώριζαν την λειτουργία των πληροφοριακών συστημάτων. Μια μεγάλη μεταρρύθμιση (ενοποίηση όλων των Ταμείων) μετατράπηκε σε τραγέλαφο, στα μάτια των απλών πολιτών οι οποίοι περίμεναν 3-4 χρόνια για να λάβουν την σύνταξή τους.
- Η μεγάλη μεταρρύθμιση δημιουργίας του ΕΟΠΥΥ, στον οποίο συγχωνεύτηκαν όλα τα Ταμεία Υγείας της χώρας. Αντί ο ΕΟΠΥΥ να αποκτήσει πλήρη δομή, οργάνωση και λειτουργία ενός απόλυτα εξειδικευμένου ασφαλιστικού οργανισμού, με επιτελικά στελέχη της ασφαλιστικής και αναλογιστικής επιστήμης, και να εξελιχθεί στον κύριο μηχανισμό εκσυγχρονισμού του ΕΣΥ, και ρυθμιστή των εξελίξεων στον τομέα της υγείας στην χώρα, έγινε παραμάγαζο του εκάστοτε υπουργού υγείας.
- Και φυσικά υπάρχει το παγόβουνο του Δημογραφικού που μας πλησιάζει όλο και πιο απειλητικά. Στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες της Δύσης, σβήνει από τον πληθυσμιακό μας χάρτη ένας άνθρωπος ανά 14 λεπτά. Είμαστε μία από τις πλέον γηρασμένες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με δραματικές συνέπειες στο ασφαλιστικό σύστημα. Ο δείκτης γήρανσης του πληθυσμού από 35,1% το 2022 αναμένεται να αυξηθεί σε 59,9% το 2070; Ποιοι εργαζόμενοι θα συντηρήσουν αυτές τις ολοένα και περισσότερες συντάξεις; Τα στοιχεία δείχνουν ότι κάθε μέρα, από την έναρξη του 2023, ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται κατά 104 άτομα. Σε ημερήσια βάση δηλώνονται 208 γεννήσεις, 326 θάνατοι και 14 εισροές μεταναστών. Οι δημογραφικές προβολές της Eurostat δείχνουν πως ο πληθυσμός της χώρας μας, από τα περίπου 10,3 εκατ. σήμερα, θα μειωθεί σε 8,6 εκατομμύρια το 2070. Και με βάση αυτές ακριβώς τις δημογραφικές προβολές, η εκτίμηση της ΕΕ (Ageing Working Group 2021) είναι ότι η συνταξιοδοτική δαπάνη στην Ελλάδα ως ποσοστό του ΑΕΠ θα μειωθεί από 15,6% το 2020 σε 11,9% το 2070 (μέσος όρος Ευρωζώνης από 12,1% το 2022 σε 12,1% του ΑΕΠ το 2070). Πότε άραγε θα μιλήσουμε για το Δημογραφικό;
Συμπερασματικά, στην τρέχουσα προεκλογική περίοδο, αντί να ασχολούμαστε με δέκατης κατηγορίας θέματα, εμείς οι πολίτες πρέπει να ζητήσουμε από τους πολιτικούς μας εκπροσώπους να λάβουν θέση στα παραπάνω θέματα, τα οποία αποτελούν την βάση του κοινωνικού κράτους στη χώρα.
Το ζητούμενο είναι ο περιορισμός της δυνατότητας πολιτικών παρεμβάσεων στην καθημερινή λειτουργία των δημόσιων οργανισμών, οι οποίοι πρέπει να διοικούνται από τα πιο εξειδικευμένα στελέχη που διαθέτει η χώρα, με στόχο την μεγιστοποίηση της κοινωνικής ωφέλειας και όχι την εξυπηρέτηση των πολιτικών κομμάτων.
* Ο Μιλτιάδης Νεκτάριος είναι καθηγητής στο Τμήμα Στατιστικής και Ασφαλιστικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς
