Η διαχείριση των δασικών πυρκαγιών υπάγεται στο επιστημονικό αντικείμενο της γενικής Διαχείρισης των Κινδύνων (Risk Management), το οποίο διαθέτει τις εξής μεθόδους διαχείρισης των κινδύνων: Μέτρα Ελέγχου των Ζημιών, Κράτηση κινδύνων, Ασφάλιση, Χρήση Παραγώγων.
Η μέθοδος των «Μέτρων Ελέγχου των Ζημιών» (Loss Control) εφαρμόζεται πριν από όλες τις άλλες μεθόδους, με στόχο την ex ante βελτίωση των δύο διαστάσεων των αναμενόμενων ζημιών : της συχνότητας και της έκτασης των ζημιών. Η εφαρμογή της μεθόδου Loss Control συνεπάγεται επενδύσεις σε πάσης φύσεως συστήματα ασφαλείας και, επομένως, πρέπει να οριστεί το «άριστο επίπεδο» επενδύσεων σε συστήματα ασφαλείας και προστασίας των δασών.
Τα μέτρα Loss Control που επηρεάζουν την συχνότητα των δασικών πυρκαγιών αναφέρονται σε πολύ καλά σχεδιασμένες ετήσιες δράσεις που στοχεύουν στη μείωση της συχνότητας των πυρκαγιών και στην άμεση αντιμετώπιση αυτών που τελικά συμβαίνουν. Τον κύριο ρόλο παίζει η Τοπική Αυτοδιοίκηση, όπου τα στελέχη και οι κάτοικοι γνωρίζουν άριστα τους χώρους, τους δρόμους, και τις τοπικές συνθήκες στα δάση.
- Η πρώτη δράση αφορά στην εκχέρσωση των ζωνών γύρω από τους κεντρικούς δρόμους.
- Η δεύτερη δράση αφορά στην οργάνωση συστηματικών περιπολιών, για τους καλοκαιρινούς μήνες, από συνεργεία των Δήμων και του στρατού.
- Η τρίτη δράση αφορά στην απαγόρευση εισόδου σε επικίνδυνες περιοχές, τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες.
- Η τέταρτη δράση αφορά στη χρήση/ ενοικίαση Drones για την 24ώρη επίβλεψη των συγκεκριμένων περιοχών, σε συνδυασμό με τοποθέτηση εκτεταμένων συστημάτων καμερών ασφαλείας που θα λειτουργούν με ηλιακή ενέργεια.
- Η πέμπτη δράση προβλέπει τη συγκρότηση ομάδας «άμεσης δράσης» σε κάθε Δήμο, η οποία θα ενημερώνεται από τα προαναφερόμενα συστήματα, τα οποία θα επικοινωνούν αυτόματα με την κεντρική ηλεκτρονική πλατφόρμα του Δήμου. Η ομάδα άμεσης δράσης θα επεμβαίνει για την άμεση κατάσβεση της φωτιάς. Εάν η φωτιά δεν ελέγχεται , θα καλούνται οι εθνικές υπηρεσίες πυρόσβεσης. Για την ετοιμότητα και επάρκεια των παραπάνω δράσεων και μηχανισμών, συντάσσεται από τον Δήμο ετήσια έκθεση που υποβάλλεται στην αρμόδια Περιφέρεια κάθε Δεκέμβριο.
Τα μέτρα Loss Control που επηρεάζουν την έκταση των ζημιών από πυρκαγιές ταξινομούνται σε (α) δράσεις πριν την πυρκαγιά, και (β) δράσεις μετά την πυρκαγιά. Οι δράσεις αυτές βασίζονται στον εκ των προτέρων σχεδιασμό των μέτρων εκείνων που θα περιορίσουν την έκταση των ζημιών που θα συμβούν, ούτως ή άλλως.
Τέτοια μέτρα είναι τα σχέδια για την έγκαιρη εκκένωση των κατοίκων στις πληγείσες περιοχές, η παροχή ιατρικών υπηρεσιών, η αποκατάσταση των δικτύων ενέργειας, ο καθαρισμός των περιοχών μετά την πυρκαγιά, η αποκατάσταση των δασών με την φύτευση νέων δένδρων, η κήρυξη των καμένων εκτάσεων ως αναδασωτέων, κλπ.
Οι δράσεις αυτές αποτελούν πεδίο ευθύνης της Περιφέρειας., σε συνεργασία με τις εθνικές υπηρεσίες δασοπυρόσβεσης και πολιτικής προστασίας.
Από την παραπάνω ανάλυση προκύπτει η ανάγκη για εκτεταμένες δαπάνες σε συστήματα ασφαλείας, σε πυροσβεστικά αεροπλάνα, καθώς και λειτουργικές δαπάνες (π.χ., κόστος Drones, αισθητήρες σε κάμερες ασφαλείας, αποζημίωση των ομάδων περιπολιών, κόστος προσωπικού, κλπ.).
Το ερώτημα που προκύπτει είναι πόσα κεφάλαια πρέπει να δαπανήσει ο κρατικός προϋπολογισμός, σε ετήσια βάση, για να διαχειριστεί με επάρκεια το πρόβλημα των δασικών πυρκαγιών. Η απάντηση δίνεται από τη σχετική Ανάλυση Κόστους-Οφέλους (Cost- Benefit Analysis, CBA), η οποία αποτελεί το κύριο εργαλείο για την υλοποίηση των προγραμμάτων Loss Control.
Η ανάλυση αυτή βασίζεται στην προσεκτική εκτίμηση τόσο των άμεσων όσο και των έμμεσων κόστων και ωφελειών που προκύπτουν από την εφαρμογή των προτεινόμενων συστημάτων ασφαλείας, των εξοπλισμών, καθώς και των συνολικών λειτουργικών δαπανών. Η ανάλυση είναι πολύπλοκη, λόγω της δυσκολίας εκτίμησης των σχετικών μεταβλητών, αλλά επιτρέπει την εκτίμηση του «άριστου» επιπέδου ετήσιων δαπανών για την προστασία των δασών, στο σημείο όπου το «οριακό κόστος» ισούται με το «οριακό όφελος».
Θα ερωτήσει κάποιος γιατί δεν γίνονται και στην Ελλάδα (που έχει τον μεγαλύτερο κίνδυνο πυρκαγιών στα δάση) όλα τα παραπάνω που αποτελούν τον πυρήνα του κρατικού σχεδιασμού σε όλο τον αναπτυγμένο κόσμο. Η απάντηση είναι η ίδια, όπως και για όλους τους τομείς κρατικής δράσης: ανειδίκευτη εκτελεστική εξουσία, συνοδευόμενη από ανειδίκευτη κρατική γραφειοκρατία.
Με αποτέλεσμα, την αδυναμία ανάπτυξης μιας εθνικής υπηρεσίας για την κεντρική διαχείριση των πυρκαγιών δασών (και των λοιπών φυσικών καταστροφών), την ανυπαρξία θεσμικού ρόλου για τις Περιφέρειες, και τον εξοβελισμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης που αποτελεί τον κύριο μηχανισμό για την εφαρμογή των προγραμμάτων πρόληψης και άμεσης καταστολής των πυρκαγιών.
*Ο Μιλτιάδης Νεκτάριος είναι Καθηγητής Ασφαλιστικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς.
