Ένα σύστημα υπερκυριάρχου -σχεδόν έως ηγεμονικού- κόμματος δεν είναι στη φύση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Πράγματι…
Η «ιδιοφυΐα» του πολιτεύματος αυτού δεν βρίσκεται στο ότι η καθολική λαϊκή ψήφος και ο συνακόλουθος έλεγχος της εξουσίας από την πηγή της αποκλείει τα λάθη των εκάστοτε κυβερνώντων (ή, έστω, ότι αναγκαία οδηγεί σε αποφάσεις, κατά κανόνα τουλάχιστον, ορθότερες αυτών που λαμβάνονται ή λαμβάνονταν υπό καθεστώτα αυταρχικά, δηλαδή δικτατορικά ή της ιστορικής απόλυτης μοναρχίας): Η λαϊκή ψήφος -θα έλεγε κανείς η λαϊκή λατρεία- έφερε στην εξουσία τον Χίτλερ, επίσης επανειλημμένα τον Περόν, εκδηλούμενη δε με δημοψήφισμα κατέστησε την Ελβετία την τελευταία δημοκρατία του δυτικού κόσμου που παραχώρησε δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες.
Η «ιδιοφυΐα» του δημοκρατικού πολιτεύματος συνίσταται, αντίθετα, σε αυτό που είπε ο Βίκτωρ Ουγκώ: Πως «το δικαίωμα στην καθολική λαϊκή ψήφο κατάργησε καθολικά το δικαίωμα στη λαϊκή εξέγερση».
Με άλλα λόγια, η «ιδιοφυΐα» της δημοκρατίας συνίσταται στο ότι αυτή δημιουργεί ασφαλιστικές δικλίδες και βαλβίδες ασφαλείας, αποτρεπτικές των μειζόνων κοινωνικοπολιτικών τριγμών, καθότι παρέχει διεξόδους στη λαϊκή οργή, ακόμη και στον λαϊκό κορεσμό, επιτρέποντας την ήπια εναλλαγή στην εξουσία διαφορετικών φορέων. Τούτου δοθέντος…
Η επ' άπειρον διαιώνιση ενός κομματικού συστήματος με απόλυτη κυριαρχία ενός κόμματος, τέτοια που δεν καθιστά προβλέψιμη στο ορατό μέλλον την εναλλαγή στην εξουσία, είναι «παρά φύσιν» στο δημοκρατικό πολίτευμα. Αυτό το πολίτευμα λοιπόν, τουλάχιστον μεσοπρόθεσμα, χρειάζεται να παραγάγει -και πιθανότατα θα το κάνει- «διορθωτικούς» μηχανισμούς. Ποιοι θα μπορούσαν όμως να είναι αυτοί στη σημερινή Ελλάδα; (Βέβαια, αν «στην πολιτική μια εβδομάδα είναι χρόνος πολύς», η ιχνηλάτηση του μέλλοντος σε μεσοπρόθεσμη βάση είναι πάντα παρακινδυνευμένη. Ωστόσο…)
Το κομματικό σύστημα είναι «σύστημα». Σύστημα δε, είναι ένα σύνολο στοιχείων σε αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση, που σημαίνει πως κάθε παρέμβαση σε οποιοδήποτε επιμέρους στοιχείο του δημιουργεί αναδιατάξεις του όλου.
Αυτή τη στιγμή οι πολιτικές δυνάμεις που κινούνται στο αριστερό/κεντροαριστερό «ημισφαίριο» του πολιτικού μας συστήματος είναι πολυκατακερματισμένες, κάτι που διασφαλίζει την κυριαρχία της ΝΔ. Όπως δε δείχνει και το ιστορικό προηγούμενο του 1961 με τη συγκρότηση της Ενώσεως Κέντρου, σε τέτοιες περιπτώσεις η προσέγγιση των εκτός εξουσίας δυνάμεων γίνεται σταδιακά.
Μια πρώτη ώθηση προς την κατεύθυνση αυτή θα μπορούσε να είναι η προσέγγιση με το ΠΑΣΟΚ της «ομάδας των 11» (η οποία σήμερα εμφανίζεται δημόσια στην κοινωνία). Αυτή η προσέγγιση, αν και τα αποσχισθέντα από την κομματική μήτρα μέλη της ομάδας αυτοτοποθετήθηκαν αριστερότερα του Κασσελάκη, ίσως είναι ευκολότερη απ’ ότι θα ήταν η προσέγγιση του «πράσινου» κόμματος με τον όλο ΣΥΡΙΖΑ, ακόμη και υπό τη νέα ηγεσία του, την «κασσελάκεια».
Για αρκετούς λόγους:
Πρώτον, επιτρέπει στην παρούσα συγκυρία στο κόμμα του κ. Ανδρουλάκη να θεωρήσει πως συγκλίνει με την ομάδα αυτή υπό συνθήκες ηγεμονίας για το ίδιο.
Δεύτερον, στους «11» δεν υπάρχουν πασοκογενή στελέχη, θεωρούμενα από το κόμμα προέλευσής τους καιροσκόποι ή γενίτσαροι.
Τρίτον, δεν υπάρχουν στο νέο μόρφωμα εκφραστές της συριζαϊκής τοξικότητας και της παλαιότερης έξαλλης αντιπασοκικής ρητορικής.
Τέλος, δε, τέταρτον, μια τέτοια προσέγγιση θα διευκόλυνε τον νέο επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας Αλ. Χαρίτση να μετακινήσει τους αριστερότερους συντρόφους του προς πιο πραγματιστικές και σύγχρονες θέσεις.
Αν όμως υπάρξει ένας τέτοιος κεντροαριστερός πόλος, που ίσως ενεργοποιήσει ευρύτερες συσπειρωτικές διαδικασίες στον μεταξύ ΝΔ και ΚΚΕ χώρο, θα επηρεαστεί άραγε και το κεντροδεξιό ημισφαίριο του κομματικού συστήματος; Σε κάποιο βαθμό, ίσως. Ενδέχεται δηλαδή, υπό την ουσιαστική πλέον απειλή της κεντροαριστεράς, κάποιοι συντηρητικοί πολίτες τοποθετούμενοι σήμερα δεξιότερα της ΝΔ -κυρίως ψηφοφόροι του Βελόπουλου- να συσπειρωθούν στον κύριο πολιτικό εκφραστή του συντηρητικού χώρου.
Λιγότερο πιθανόν μου φαίνεται κάτι τέτοιο για τους οπαδούς του Κασιδιάρη, που έχουν διαμορφώσει μια διακριτή πλέον πολιτική «κουλτούρα» και ταυτότητα, ασύμβατη προς αυτή ενός δημοκρατικού συστημικού κόμματος εξουσίας. Ίσως όμως και για τους ψηφοφόρους της Νίκης, που έχουν το συνεκτικό στοιχείο των (πάρα) εκκλησιαστικών μηχανισμών.
Συμπερασματικά, αν ξεκινήσουν διαδικασίες συσπείρωσης στον κεντροαριστερό χώρο, ικανές να απορροφήσουν και μέρος της φθοράς της -μακροχρόνια πλέον κυβερνώσης- ΝΔ, ίσως οδηγηθούμε και πάλι προς έναν πιο λειτουργικό για το δημοκρατικό πολίτευμα δικομματισμό.
Πιθανότατα όμως θα πρόκειται για ένα πολύ μικρότερο δικομματισμό, με τους δύο βασικούς πόλους του να κινούνται αθροιστικά περί το 70%, οπότε ενδέχεται να φανούν οι παρενέργειες του εκλογικού νόμου Μητσοτάκη, ο οποίος δίνει μικρότερο σε σχέση με τον προγενέστερο μπόνους εδρών στο -υπολειπόμενο του 40%- πρώτο κόμμα. Οπότε και η εναλλαγή μονοκομματικών κυβερνήσεων πιθανόν να μη διευκολύνεται και η συγκρότηση κυβερνητικών συνασπισμών ίσως δεν θα είναι εύκολη.
* Ο καθηγητής Θανάσης Διαμαντόπουλος είναι συγγραφέας του έργου «Χωρίς Στέμμα, η Αβασίλευτη του Μεσοπολέμου», που κυκλοφορεί τις επόμενες ημέρες από τις εκδόσεις Πατάκη
