«Σε ποιον κόσμο απευθύνεται ο Πούτιν;», ρωτούσε παραξενεμένη γνωστή τηλεπαρουσιάστρια σε τηλεοπτικό πάνελ για την Ουκρανία, αναφερόμενη στις κατά καιρούς δηλώσεις του Πούτιν, τις ομοφοβικές ας πούμε και τον θεωρούμενο κατ' αυτόν, εκφυλισμό της Δύσης.
Παραθέτουμε την ερώτηση γιατί σημειολογικά αποτελεί μικρογραφία της στάσης που τηρεί η Δύση απέναντι σε χώρες και λαούς που δεν έχει κατανοήσει, και τους οποίους κρίνει με δικά της κριτήρια. Ο Πούτιν δεν απευθυνόταν σε ένα ορισμένο τμήμα της Ρωσικής Κοινωνίας. Απευθυνόταν σε όλη την κοινωνία.
Μια κοινωνία πολύ παραδοσιακή γιατί μόλις μια γενιά πριν βγήκε από τον σιδερόφρακτο κόσμο του κομμουνισμού. Μια κοινωνία την οποία δεν τη διέτρεξαν ακόμη τα νέα ρεύματα αμφισβήτησης που σάρωσαν εν πολλοίς τις δυτικές κοινωνίες, που οι κεραίες της δεν έχουν ακόμη ανιχνεύσει και προσεγγίσει νεωτεριστικές κουλτούρες π.χ. του δικαιωματισμού, του πολυπολιτισμού, ή τα διάφορα «cancel culture» της Δύσης (λίγοι νέοι που ταξιδεύουν τα υιοθετούν).
Ακόμη και στην έλλειψη δημοκρατίας για την οποία ανατριχιάζουν οι Δυτικοί, οι πολίτες της Ρωσίας δεν έχουν ακριβώς την ίδια οπτική. Ο λόγος είναι απλός και αδιαμφισβήτητος: Δεν έζησαν ποτέ με δημοκρατία ώστε να την ξέρουν. Από την υποταγή στους πατερούληδες Τσάρους έπεσαν στην υποταγή των πατερούληδων του κομμουνιστικού κόμματος. Από τον Ιβάν τον τρομερό στον πατερούλη Στάλιν.
Η σύντομη αναλαμπή του Γκορμπατσόφ και του Γιέλτσιν, ήταν τόσο ταραχώδης με τα καταιγιστικά γεγονότα που εξελίχθηκαν, ώστε δεν πρόλαβαν να βιώσουν τα θετικά της δημοκρατίας. Δεν τη γνωρίζουν.
Παράλληλα η μονοκαλλιέργεια της κομμουνιστικής προπαγάνδας δεν επέτρεπε να αναπτυχθούν θεωρητικοί προβληματισμοί και εναλλακτικές σχολές πολιτικής σκέψης, που άνθισαν στη Δύση. Όποιος διαβάσει βιβλίο του Γκορμπατώφ (ας αφήσουμε τον αλκοολικό Γιέλτσιν), διαβάζει αφελή γυμνασιακή έκθεση ιδεών. Δεν φταίνε. Στο ασφυκτικό πολιτικό περιβάλλον που ωρίμασαν οι θεωρητικές προσλαμβάνουσες ήταν ελάχιστες.
Αυτό φάνηκε και στις αλλεπάλληλες δηλώσεις του ουκρανού Προέδρου Ζελένσκι. Δεν έφταιγε που ο ίδιος όντας κωμικός ηθοποιός, λες και συνωμότησε το σύμπαν, έγινε Πρόεδρος. Ως Πρόεδρος έχει συμβούλους υποτίθεται. Όμως η εξωτερική πολιτική ασκείτο κεντρικά στη Μόσχα από τα γεράκια του Πολιτμπιρό (Πολιτικό Γραφείο της Κ.Ε. του ΚΚΣΕ). Οι «επαρχίες» ήταν αμέτοχες. Εξ αυτού δεν ανεπτύχθη στη χώρα θεσμική διπλωματική μνήμη.
Εν τω μεταξύ επειδή υπέστησαν πολλά από τους Ρώσους επί σοβιετικού καθεστώτος είδαν η Δύση ως απελευθερώτρια, χωρίς να κατανοούν ούτε τις όποιες αδυναμίες της ούτε τις θεσμικές δεσμεύσεις της.
Γι’ αυτό ο Ζελένσκι από τη μια δήλωνε ότι θα αποκτήσει... πυρηνικά αποδεσμευόμενος από το Μνημόνιο της Βουδαπέστης, την άλλη παραπονείτο ότι η Δύση τους άφησε μόνους, και σε λίγο, μέσα στον χαμό της πολεμικής φωτιάς, ότι θα πρέπει να μπει στην Ευρωπαϊκή Ένωση για προστασία. Δεν ήξερε καν ότι αυτή η διαδικασία περνάει από διάφορα στάδια και κρατάει χρόνια. (Εν τω μεταξύ από την αρχή η είσοδος στην ΕΕ θα ήταν πολύ πιο προσοδοφόρα και πολύ πιο βελούδινη από τις ιδέες για το ΝΑΤΟ)!
Από την άλλη στη Δύση, ως μαθητευόμενοι μάγοι που έμαθαν την εξωτερική πολιτική στις οθόνες των υπολογιστών τους, γεμάτοι υπερφίαλη οίηση επειδή νίκησαν τον κομμουνισμό, δεν μέτρησαν τη γνώμη των γερόλυκων της διπλωματίας, που είχαν περάσει δια πυρός και σιδήρου στα χρόνια τους.
Όπως του Χένρι Κίσινγκερ ας πούμε που ήταν κατά της εισόδου της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ και είχε προβλέψει ότι θα οδηγήσει σε σύρραξη. Όπως του Τζορτζ Κέναν, εμπνευστή της «Θεωρίας της Ανάσχεσης» της Σοβιετικής Ένωσης, που θεωρούσε την επέκταση επικίνδυνη. Όπως του Τζακ Φ. Μάτλοκ, πρέσβη των ΗΠΑ στη Μόσχα (1987-1991, τον καιρό δηλαδή της κομμουνιστικής κατάρρευσης), ο οποίος απέρριπτε την επέκταση προς ανατολάς (Αυτά λένε οι γερόλυκοι, αλλά στην Ελλάδα η γεωπολιτική ανάλυση απλώς ηθικολογεί, εστιάζοντας στο δικαίωμα της Ουκρανίας να ενταχθεί στη συμμαχία που θέλει).
Κατά τα άλλα δυτικά ινστιτούτα αλλά και Έλληνες αναλυτές, κάνουν ψυχογραφήματα του Πούτιν, αν είναι παρανοϊκός, αν έχει καταληφθεί από μεγαλομανία κλπ. Δηλαδή πάλι με κλειδί τα δικά τους δυτικά κριτήρια προσπαθούν να ξεκλειδώσουν αλλότριες συμπεριφορές που εκπορεύονται από διαφορετικούς αξιακούς κώδικες.
Θα έπρεπε να ξέρουν ότι η Ρωσία θα αντιδράσει έτσι (το «κακώς θα αντιδράσει έτσι» είναι ηθική θέση, αφορά ηθική ατόμων όχι κρατών, και στη γεωπολιτική δεν παίζει ρόλο), αλλά άφησαν τους Ουκρανούς στου χάρου τα δόντια. Ο Ζελένσκι περίμενε αρμάδες και του έστειλαν… κράνη. Γι' αυτό και δήλωσε ότι τους άφησαν μόνους.
Χθες ο Μπόρις Τζόνσον επικοινώνησε με αρχηγούς 28 κρατών για να στείλουν λέει όπλα στην Ουκρανία. Και η Γερμανία ενέκρινε την αποστολή ρουκετοβόλων 400 RPG στην Ουκρανία. Νωρίς το θυμήθηκαν. Έπρεπε να περιμένουν… να καταληφθεί ολόκληρη!
Σε κάθε περίσταση είμαστε με την Ουκρανία, γιατί δέχεται επίθεση, σκοτώνεται, ξεσπιτώνεται και δυστυχεί ο κόσμος. Και γιατί από θέση αρχής (αλλά και εθνικού συμφέροντος με την Τουρκία δίπλα μας), είμαστε κατά της επαναχάραξης των συνόρων. Στοιχίζουν αίμα.
Αλλά η δημοσιογραφική αντίληψη δεν ταιριάζει με τις κατάρες στους κακούς. Είναι κριτική, επισημαίνει τα λάθη. Βεβαίως πρέπει να δείχνει και την προοπτική των γεγονότων. Μόνο που σε αυτό όλοι οι ειδικοί της Δύσης έπεσαν έξω. Ο Πούτιν έπιασε στον ύπνο επιτελεία, ινστιτούτα, κυβερνήσεις.
Και προ στιγμήν είναι δύσκολη η πρόβλεψη γιατί παρά την υπερπροβολή τηλεοπτικών πλάνων, δεν έχουμε εικόνα τι γίνεται στη χώρα. Υπάρχει το «fog of war». Οι Ρώσοι δεν λένε τίποτα, οι Ουκρανοί λένε πολλά, και δεν ξέρουμε σε πόσα υπερβάλλουν.
