Η συζήτηση για τα αποτελέσματα στις εκλογές του ΠΑΣΟΚ μάλλον περιορίζεται σε σοβαρά μεν, αλλά όχι κυρίαρχα ζητήματα.
Η νίκη του Ν. Ανδρουλάκη ήταν μεγάλη, καθαρή και εν πολλοίς αναμενόμενη μετά το αποτέλεσμα του πρώτου γύρου και τις στρατηγικές ιδιαίτερα της Α. Διαμαντοπούλου, αλλά και του Π. Γερουλάνου, όμως από μόνη της δεν εγγυάται σαν από αυτοματισμό την υπέρβαση των δυσκολιών που έδειξε το ΠΑΣΟΚ να μην εισπράττει ψήφους ακόμα και όταν γύρω του στριφογύριζαν πάνω από 2 εκατ. ψήφοι που απεγκλωβίζονταν από Ν.Δ και ΣΥΡΙΖΑ. Η διαμόρφωση ανοδικού ρεύματος για το ΠΑΣΟΚ και η αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών είναι πολύ ποιο περίπλοκη υπόθεση από το αν θα «συνδιοικήσει» ο Ν. Ανδρουλάκης μαζί με τον Π. Γερουλάνο και την Α. Διαμαντοπούλου, όπως πολλοί εμφανίζουν.
Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά. Στον πρώτο γύρο των εκλογών φάνηκε ότι υπήρχαν τέσσερις σχεδόν ισοϋψείς υποψήφιοι, ασφαλώς με τον Ν. Ανδρουλάκη να προηγείται, που εκφράζουν, ωστόσο, διαφορετικές αντιλήψεις και στρατηγικές, που έχουν διαφορετικά προβλήματα και δυνατότητες. Ταυτόχρονα αυτοί δεν είναι μόνοι τους. Μαζί τους συντάχθηκαν δυνάμεις, στελέχη συχνά και με διαφορετικές απόψεις για καίρια θέματα. Εξέφρασαν λίγο ή πολύ διακριτά ρεύματα. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι οι έρευνες από τον Ιούλιο μέχρι και τις εκλογές αναδείκνυαν πολύ μεγαλύτερα σκαμπανεβάσματα στα ποσοστά των υποψηφίων απ΄ ότι μπορεί να πιστεύει κανείς.
Ο Ν. Ανδρουλάκης για παράδειγμα είχε να αντιμετωπίσει ένα σαφές και ισχυρό ρεύμα ανανέωσης της τάξης του 60% - 65%, που κατάφερε να το αντιμετωπίσει λόγω του ισχυρού μηχανισμού του αλλά κυρίως λόγω κατακερματισμού των υποψηφίων που θόλωνε το μήνυμα και δημιουργούσε αλληλοαναιρούμενες δυναμικές. Αν κάποιος δει, για παράδειγμα, το debate τώρα, θα διαγνώσει ένα παράδοξο: Ο «ελεγχόμενος» για τις εκλογικές επιδόσεις του και τη μη θεσμική λειτουργία του κόμματος - όπως έλεγαν οι ασκούντες κριτική - πρόεδρος περνούσε σχετικά στο απυρόβλητο. Τελικά, περισσότερο δέχονταν κριτική ο Χ. Δούκας και η Α. Διαμαντοπούλου παρά ο Ν. Ανδρουλάκης.
Αλλά και στην όλη διαδικασία, εν τέλει βασικές δυνάμεις της Α. Διαμαντοπούλου και του Π. Γερουλάνου φαίνονταν να φοβούνται περισσότερο τη «συριζοποίηση» που υποτίθεται ότι εξέφραζε ο Χ. Δούκας, παρά τα όρια του ΠΑΣΟΚ του Ν. Ανδρουλάκη, όπως τουλάχιστον είχε φανεί στο προηγούμενο διάστημα. Γι' αυτό και υπήρχε σιωπή όταν ο Ν. Ανδρουλάκης μιλούσε για βαρόνους, πρίγκιπες και χειραγωγίσιμους. Δεν ήταν σιωπή λόγω ενωτικής διάθεσης, αλλά σιωπή στρατηγικής ενόψει δεύτερου γύρου. Αυτό σφράγισε με τη σειρά του τον δεύτερο γύρο και το τελικό αποτέλεσμα. Εν ολίγοις, το κοινωνικό και κομματικό σώμα ζητούσαν ανανέωση της ηγεσίας, αλλά ο κατακερματισμός και το «αλληλοφάγωμα» υποψηφίων εμπόδισαν την επικράτηση κάποιου από αυτούς.
Ας κρατήσουμε από όλη την ανωτέρω αναφορά, ότι καταγράφηκαν σαφή ρεύματα και όχι τέσσερα ή έξι πρόσωπα. Μιλάμε δηλαδή για την ανάγκη να υπάρξει ουσιαστική, προωθητική σύνθεση ιδεών, κάτι που δεν έχει να κάνει μόνο με αυτονόητη διανομή ρόλων σε κάποια πρόσωπα. Ας κρατήσουμε δε επίσης ότι πιθανά η ματαίωση της προοπτικής ανανέωσης να δημιουργήσει τάσεις απογοήτευσης και μικρής πτώσης των δημοσκοπικών ποσοστών που αυτή την περίοδο κυμάνθηκαν για το ΠΑΣΟΚ στο 15%-17%. Κάποιοι ερμήνευαν αυτές τις επιδόσεις κατά το δοκούν. Η αλήθεια είναι ότι σ΄ αυτές αποτυπώνονταν η διάλυση του ΣΥΡΙΖΑ, αν και μεγάλο τμήμα ψηφοφόρων του περισσότερο πάνε στη γκρίζα ζώνη παρά στο ΠΑΣΟΚ, η προσδοκία της ανανέωσης που για κάθε ένα εκφραζόταν από διαφορετικά πρόσωπα. Θα το δούμε όμως τι θα γίνει και βέβαια όλα εξαρτώνται από τις πρωτοβουλίες που θα αναληφθούν.
Η συγκυρία είναι κάτι παραπάνω από ευνοϊκή για το ΠΑΣΟΚ. Η κυβέρνηση αμφισβητείται από ένα σταθερό πυρήνα που δύσκολα κάμπτεται, ο ΣΥΡΙΖΑ αυτοδιαλύεται απαξιούμενος. Υπάρχει και ένας ενθουσιασμός, ενώ η διαδικασία των εκλογών έστρεψε τα βλέμματα προς το ΠΑΣΟΚ. Ωστόσο, τίποτα δεν προκύπτει από μόνο του και οι πολίτες δεν νιώθουν και καμία πίεση τρία χρόνια πριν τις εκλογές να στραφούν προς κάποιον, έτσι γιατί υπάρχει χαρά και ενθουσιασμός. Είναι η πολιτική που θα καθορίσει το μέλλον του ΠΑΣΟΚ και τη δυναμική ανόδου. Είναι η αντιπολιτευτική τακτική που θα επιλέξει από αύριο. Είναι η πρόκληση να δείξει ότι αυτομεταρρυθμίζεται, ότι καινοτομεί, ότι εκφράζει ένα πειστικό και σύγχρονο εναλλακτικό λόγο μακριά από ισοπεδώσεις και σχήματα της δεκαετίας του ΄80.
Και εδώ είναι η μεγάλη πρόκληση για τον Ν. Ανδρουλάκη. Μπορεί να αλλάξει ο ίδιος και να αλλάξει και το ΠΑΣΟΚ; Η ζωή θα δείξει. Η πρόκληση και η ευθύνη είναι μεγάλη. Ας ληφθεί δε υπόψη ότι στη σκακιέρα θα είναι κι άλλοι. Γιατί για παράδειγμα να μην πάρει πρωτοβουλίες για μεταρρυθμίσεις η κυβέρνηση καλώντας το ΠΑΣΟΚ να πάρει θέση, κι αυτό είτε επειδή είναι ανέτοιμο είτε γιατί θέλει π.χ να είναι πιο αριστερόστροφο να παίρνει θέσεις, που να απομακρύνουν δυνάμεις του Κέντρου από αυτό; Μήπως ένα τέτοιο έργο δεν το είδαμε στις αρχές του χρόνου, όταν μέσα σε τρεις μήνες έχανε 3% - 4%, δίνοντας χώρο στον ΣΥΡΙΖΑ να το ξεπεράσει και πάλι;
«Για να γυρίσει ο ήλιος θέλει δουλειά πολλή», σημείωσε ο Ν. Ανδρουλάκης και έχει δίκιο. Θέλει και πολλή δουλειά, και σωστά στοχευμένη και χωρίς βεβαιότητες. Πώς θα αντιμετωπιστεί το χάσμα μεγάλων αστικών κέντρων και περιφέρειας ή η απόσπασή του ΠΑΣΟΚ από τις νέες ηλικίες; Πώς θα ξεπεραστεί η υστέρησή του στα δυναμικότερα παραγωγικά μεσοστρώματα αλλά και στις λαϊκότερες γειτονιές; Πρόκειται για κρίσιμα ζητήματα που συνοδεύονται και από κρίσιμα ερωτήματα: Γιατί βιάζονται να θεωρήσουν ότι η Ν.Δ γονάτισε με 29-31% στις δημοσκοπήσεις; Ποιος μπορεί να πει με σιγουριά αλήθεια, ότι το μοντέλο του κυρίαρχου κόμματος και της κατακερματισμένης αντιπολίτευσης θα τελειώσει στις επόμενες εκλογές; Και ποιος μπορεί να βεβαιώσει, πως αν το ΠΑΣΟΚ δεν μπορέσει να προχωρήσει με τον αναγκαίο βηματισμό, δεν θα δημιουργηθεί χώρος από τα δεξιά που μπορεί να αποτελέσει την εναλλακτική λύση;
Να γιατί το πολιτικό τοπίο και η θέση του ΠΑΣΟΚ μέσα σ' αυτό είναι πιο περίπλοκο θέμα απ' ό,τι φαίνεται.
* Ο Ζαχαρίας Ζούπης είναι Διευθυντής Ερευνών της OPINION POLL - Πολιτικός Αναλυτής.
