Ο Κωστής Παλαμάς στον ολυμπιακό ύμνο έγραφε κάνοντας επίκληση: «αρχαίο πνεύμα αθάνατο αγνέ πατέρα/ του Ωραίου του Μεγάλου και τ' Αληθινού». Όπου όμως συναγωνισμός και διαγωνισμός, εμφιλοχωρεί και ο «διαγκωνισμός». Έτσι και στους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες, και ζαβολιές γίνονταν, κυρίως με τη μορφή δωροδοκιών, και ντοπάρισμα αθλητών υπήρχε. Με τα μέσα εκείνης της εποχής, πάντοτε. Και τιμωρίες έπεφταν, αλλά δεν έβαζαν όλοι μυαλό.
Μέχρι και ειδικά αγάλματα στήνονταν έξω από το αρχαίο στάδιο, κάθε φορά που οι αίτιοι πιάνονταν στα πράσα. Ήταν οι πασίγνωστοι Ζάνες (πληθυντικός του Ζευς) χάλκινα αγάλματα του Δία. Τη δαπάνη για την ανέγερσή του κάλυπταν τα πρόστιμα που επέβαλλαν οι ελλανοδίκες (δηλαδή οι κριτές) όταν έπιαναν κάποιον να διαπράττει απάτη. Οι αθλητές, ή οι πόλεις τους, πλήρωναν αδρά. Ο αρχαίος περιηγητής Παυσανίας περιγράφει απολαυστικά μια τέτοια παρεκτροπή και την τιμωρία που υπήρξε
Το σχετικό κείμενο λέει ότι ο Θεσσαλός Εύπολος διέφθειρε με χρήματα κάποιους πυγμάχους και κάποιους κριτές για να νικήσει ο ίδιος. Πλήρωσε το αντίτιμο για να κατασκευαστούν έξι Ζάνες εκ των οποίων οι δύο ήταν έργα του Κλέωνος από τη Σικυώνα, που ήταν σπουδαίος γλύπτης της εποχής. Έξι ακόμα, στήθηκαν με την υπόθεση του Κάλλιπου, αθλητή στο πένταθλο, που δωροδόκησε τους ανταγωνιστές του ώστε να στεφθεί αυτός νικητής και τον τσάκωσαν. Οι Αθηναίοι, προκειμένου να γλυτώσουν το χρήμα, έστειλαν τον σπουδαίο ρήτορα Υπερείδη να βγάλει λόγο, πλην εις μάτην. Η πιο συνηθισμένη ταρίφα, πάντως, ήταν δύο Ζάνες. Το ονοματάκι του κάθε άτιμου «χορηγού» αναγραφόταν στη βάση τους. Προφανώς κακό, αλλά όπως όλα δείχνουν όχι και τόσο μεγάλο!
Μεταγραφές από πόλη σε πόλη
Οι ελλανοδίκες είχαν και άλλες δικαιοδοσίες, ανάμεσα στις οποίες να ξυλοκοπούν τους μετέχοντες. Το 420 π.Χ., οι Σπαρτιάτες αποκλείστηκαν από τους Αγώνες επειδή παραβίασαν την εκεχειρία. Έλα όμως που ο Λίχας δεν άντεχε χωρίς τις αρματοδρομίες του... Ο δαιμόνιος Λακεδαιμόνιος εμφανίστηκε ως Θηβαίος. Το κόλπο έγινε αντιληπτό, τον μαστίγωσαν και τον έδιωξαν με τις κλοτσιές. Μπορούσε να είχε κάνει μεταγραφή, που ήταν νόμιμη, αλλά δεν τον έπαιρνε ο χρόνος.
Ξακουστή ήταν η μεταγραφή του δρομέα Αστυλου από τον Κρότωνα, αποικία των Αχαιών στη Νότια Ιταλία. Ο Αστυλος, Ολυμπιονίκης το 488 π.Χ., στους Αγώνες του 484 π. Χ. νίκησε πάλι, αυτή τη φορά όμως ως Συρακούσιος. Οι Κροτωνιάτες έκαναν κομμάτια τον αδριάντα του, δήμευσαν το πατρικό του σπίτι και το μετέτρεψαν σε φυλακή.
Όπως περιγράφει αρχαίος νεαρός αθλητής, πριν από τους αγώνες οι αθλητές έδιναν συγκεκριμένους όρκους:
«Όταν ξημέρωσε η μέρα της έναρξης των αγώνων, συγκεντρωθήκαμε μπροστά στο άγαλμα του Ορκίου Δία, για να δώσουμε όρκο ότι είχαμε όλοι ακολουθήσει αυστηρά την προπόνησή μας για δέκα συνεχείς μήνες. Όλοι οι αθλητές, μαζί με τους πατέρες, τους αδελφούς και τους προπονητές μας, ορκιστήκαμε πάνω από τα γεννητικά όργανα ενός θυσιασμένου κάπρου ότι δε θα διαπράτταμε κάποιο παράπτωμα κατά τη διεξαγωγή των αγώνων. Αυτοί που αξιολογούσαν την ηλικία των νέων έδωσαν επίσης όρκο ότι θα έκριναν δίκαια και δε θα δωροδοκούνταν, καθώς και ότι θα κρατούσαν εμπιστευτικές τις πληροφορίες που αφορούσαν κάθε διαγωνιζόμενο».
Αν δεν υπήρχε πρόβλημα, αυτά θα περίττευαν. Αλλά υπήρχε…
Κρασί με στρυχνίνη
Ένα μείγμα κρασιού και στρυχνίνης, δηλητηρίου που σε μικρές δόσεις λειτουργεί σαν διεγερτικό, και βοηθά πρόσκαιρα στην καλύτερη λειτουργία της καρδιάς, λέγεται πως ήταν το μυστικό μερικών νεαρών αθλητών στις αρχαίες Ολυμπιάδες. Τα χρόνια πέρασαν, τα μεγέθη έχουν ξεπεράσει κάθε φαντασία, αλλά ο διακαής πόθος πολλών αθλητών για νίκη με οποιοδήποτε αντίτιμο έχει παραμείνει αναλλοίωτος μέσα στους αιώνες.
Κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων τον τρίτο Αιώνα π.Χ. οι αθλητές προσπαθούσαν να αυξήσουν την απόδοσή τους χρησιμοποιώντας μανιτάρια. Ο Φιλόστρατος αναφέρει ότι οι ιατροί ήταν σημαντικά χρήσιμοι στην προετοιμασία των αθλητών για τους αγώνες και οι μάγειρες ετοίμαζαν ψωμί με αναλγητικές ιδιότητες. Τον 1ο αιώνα μ.Χ., αναφέρεται επίσης ότι οι Έλληνες δρομείς έπιναν ένα αφέψημα βοτάνων για να αυξήσουν τη δύναμή τους ώστε να είναι ικανοί να αποδώσουν σε αθλήματα μεγάλης διάρκειας. Περισσότερες αναφορές σχετικά με αυτήν την περίοδο είναι δύσκολο να βρεθούν καθώς «η γνώση για το ντόπινγκ» ήταν καλά κρυμμένη από τους ιερείς.
Η χρήση ουσιών στη Ρωμαϊκή ιστορία έχει, επίσης, καταγραφεί. Οι αρματοδρομείς έτρεφαν τα άλογά τους με διάφορα μείγματα προκειμένου να τα κάνουν να τρέχουν γρηγορότερα. Περιγράφεται, επίσης, ότι οι μονομάχοι χρησιμοποιούσαν παράγοντες ντόπινγκ για την αύξηση της δύναμης.
Αρχαιολογικές έρευνες που έγιναν τα τελευταία χρόνια στη Μαγνησία της Μικράς Ασίας δείχνουν πως όχι μόνο γινόταν χρήση ουσιών από τους αθλητές, αλλά ήταν μέθοδος αποδεκτή και μέρος του ανταγωνισμού σε εκείνη την περιοχή του αρχαίου ελληνικού κόσμου.
Μανδραγόρας και παραισθησιογόνα μανιτάρια
Από τα ευρήματα των αρχαιολόγων στο τοπικό αρχαίο στάδιο αποκαλύπτεται ότι η ουσία που χρησιμοποιούσαν ήταν ο μανδραγόρας. Ένα φυτό που χρησιμοποιήθηκε από τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους ως υπνωτικό, αναλγητικό και ηρεμιστικό και σε μεγαλύτερες ποσότητες ως διεγερτικό. Ωστόσο, μπορούσε σε κάποιες περιπτώσεις να καταστεί επικίνδυνο και να επιφέρει ακόμη και το θάνατο.
Πάντως οι παρασκευαστές του φαρμάκου δεν ήταν πρόσωπα σκοτεινά και αθέατα, αλλά προβεβλημένα και σεβαστά. Είχαν μάλιστα ειδικές θέσεις στο στάδιο, όπως αποκαλύπτει η επιγραφή «μανδραγόρειτοι» που βρέθηκε στις εκεί ανασκαφές. Ο επικεφαλής των ανασκαφών αυτών, καθηγητής Ορχάν Μπινγκιόλ, δήλωσε: «αυτό δείχνει ότι το ντόπινγκ δεν θεωρούνταν έγκλημα τότε. Εκείνοι που παρήγαν την εν λόγω ουσία είχαν μια ιδιαίτερη θέση στην κοινωνία και είχαν ενθαρρυνθεί για να το πράξουν».
Σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε στην Ανατολία, στην άλλη πλευρά του Αιγαίου δεν ήταν αποδεκτή η χρήση ουσιών στους πανελλήνιους αγώνες. Οι αθλητές απολάμβαναν μεσογειακή διατροφή και ένα αυστηρό διαιτολόγιο με πρωτεΐνες, κρασί και ολίγη... στρυχνίνη. Για τα δύο πρώτα ουδείς ψόγος, για το τρίτο όμως μπορούσες να χάσεις και τον κότινο.
Όπως αναφέρει ο παιδίατρος και καρδιολόγος παίδων Στέλιος Χ. Αντωνιάδης, «οι αρχαίοι πρόγονοί μας που ήταν αθλητές, έτρωγαν λάδι, σύκα, μεγάλες ποσότητες κρέατος και άλλα πολλά. Στη ρωμαϊκή εποχή, όπως φαίνεται από κείμενα του Διοσκουρίδη, Φιλόστρατου, Γαληνού, Ορειβάσιου κ.τ.λ. χρησιμοποιούσαν άλλες μεθόδους. Από τις πιο ενδιαφέρουσες ήταν η βρώση κόκορα που είχε νικήσει σε κοκορομαχία, η χρήση ιδρώτα αθλητή αναμεμιγμένου με σκόνη (ρύπος), αλλά και υγρασίας από αγάλματα πρωταθλητών!
Επεξήγηση: ο νικητής κόκορας είχε πολλή τεστοστερόνη. Και μπορεί οι αρχαίοι να μην ήξεραν την τεστοστερόνη, όμως είχαν παρατηρήσει ότι τα συγκεκριμένα κοκοράκια σε κάτι βοηθούσαν. Επίσης, τα ξερά σύκα αύξαναν το σάκχαρο. Έτρωγαν επίσης παραισθησιογόνα μανιτάρια. Οι παλαιστές και οι ρίπτες τρέφονταν με μίγμα από κρέας ταύρου και χοίρου για να πάρουν πρωτεΐνες. Η μυϊκή τους μάζα αυξανόταν και το πρόσωπό τους παραμορφωνόταν σε σημείο ο Αριστοτέλης να γράφει ότι μοιάζουν με ζώα. Ο σχολιασμός θυμίζει σημερινά πρόσωπα αθλητών που παραμορφώνονται από τη χρήση αυξητικών ορμονών.
«Αξίζει επίσης να αναφερθεί ότι στην ελληνορωμαϊκή εποχή υπήρξαν εξέχουσες μορφές που έγραψαν κείμενα κατά του έντονου πρωταθλητισμού. Επίσης υπάρχουν αναφορές για τις βλαβερές συνέπειες της χρήσης διαφόρων ουσιών όπως και την απόκλιση από το υγιεινό μεσογειακό διαιτολόγιο. Ο Ιπποκράτης πίστευε ότι η σωματική υγεία δεν έχει καμία σχέση με τη μυϊκή δύναμη. Οι απόψεις του Αριστοτέλη για τον πρωταθλητισμό αλλά και ειδικότερα για τις παραμορφώσεις που προκαλεί, κάνοντας τους ανθρώπους να μοιάζουν με ζώα, είναι γνωστές. Τέλος, ο Γαληνός φαίνεται ότι εκτιμούσε πολύ περισσότερο τα ψυχικά χαρίσματα από τα σωματικά».
Ο καθηγητής Μπάρι Χούλιχαν, στο βιβλίο του «Ντόπινγκ» περιγράφει ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν ουσίες που έπαιρναν από τις πίσω οπλές των γαϊδάρων, ενώ οι Ρωμαίοι μονομάχοι πριν μπουν στην αρένα έπιναν διεγερτικές ουσίες.
