Χρονολογική και όχι θεματική η διάρθρωση της επανέκθεσης μόνιμης συλλογής του τρίτου ορόφου του Μουσείου Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού (Κουμπάρη 1) που αφορά στη νεότερη Ελλάδα, διατρέχεται από νέα οπτική και αφήγηση που άπτεται στη δυναμική του μουσείου, με αντικείμενα που προϋπήρχαν στον όροφο, αφαίρεση και προσθήκη άλλων που προέκυψαν από την αναψηλάφιση, στις συλλογές του Μουσείου, για τις ανάγκες των δύο του μεγάλων επετειακών εκθέσεων – «1821 Πριν και Μετά» και «Μικρά Ασία. Λάμψη – Καταστροφή – Ξεριζωμός – Δημιουργία» – καθώς και αντικειμένων από δωρεές.
«Είναι η πρώτη φορά που εκθέτουμε τόσα κομμάτια από ιστορικά αρχεία σε μόνιμη έκθεση» όπως διευκρίνισε ο επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη, Γιώργης Μαγγίνης, κατά την παρουσίαση, σε δημοσιογράφους, των ανανεωμένων αιθουσών του τρίτου ορόφου του Μουσείου, υπό τον τίτλο «Νεότερη Ελλάδα». Χρονικό διάστημα που καλύπτεται είναι η περίοδος από τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας έως τον ελληνοϊταλικό πόλεμο και την κατοχή από τις δυνάμεις του Άξονα.
Η αφήγηση αφορά στη δημιουργία του ελληνικού κράτους, τη διακυβέρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια, τη βασιλεία του Όθωνα και το πρώτο Σύνταγμα, τη βασιλεία του Γεωργίου Α΄, τους Βαλκανικούς Πολέμους και την εποχή του Ελευθέριου Βενιζέλου, τη Μικρασιατική Καταστροφή, τον μεσοπόλεμο και το Έπος του 1940-1941· κομβικές στιγμές της ελληνικής Ιστορίας που ζωντανεύουν μέσα από κειμήλια, προσωπικά αντικείμενα, αυλικές ενδυμασίες και έργα τέχνης.
Όπως ο κ. Μαγγίνης διευκρίνισε, η μουσειολογική πρόταση των ανανεωμένων αιθουσών (33-36) στον τρίτο όροφο του Μουσείου Μπενάκη συνεχίζει τη φιλοσοφία της αρχικής έκθεσης που ενορχήστρωσε ο Άγγελος Δεληβορριάς, διατηρώντας την εσωτερική δομή του Μουσείου και ενσωματώνοντας τα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών. Διατηρήθηκε, επίσης, η ιστορική πορεία της αφήγησης μέσα από εμβληματικές εικόνες, κειμήλια, αρχειακά τεκμήρια, φορεσιές κ.ά. που εικονογραφούν θέματα και γεγονότα: τη ναυμαχία του Ναυαρίνου, τον ελληνικό αλυτρωτισμό ή το Έπος του 1940-1941. Πολλά από αυτά παρουσιάζονται για πρώτη φορά σε μόνιμη έκθεση, ιδιαίτερα τα εξαιρετικής σημασίας τεκμήρια από τα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου.
Robert Burford (1791-1861), Περιγραφή μια άποψης της Ναυμαχίας του Ναβαρίνου που εκτίθεται τώρα στο Πανόραμα, επί του Strand. Φιλοτεχνημένη […] από τους επίσημους χάρτες και σχέδια […], Λονδίνο 1828. Πηγή φωτ.: Μουσείο Μπενάκη
Η επανέκθεση ξεκινά με την προετοιμασία της Επανάστασης του 1821. Στη χρονολογική διαδρομή που ακολουθείται ξεχωρίζουν –μεταξύ άλλων εκθεμάτων– το τελευταίο έγγραφο με την κατάργηση της δουλείας στον ελλαδικό χώρο, ένα πορσελάνινο πιάτο που απεικονίζει την εξοχική κατοικία Κατσώνη στην Κριμαία (σ.σ παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο κοινό), φιλελληνικά αντικείμενα με σπανιότατα πιάτα όπου απεικονίζονται πορτραίτα ηρώων.
Στον ίδιο χώρο, μία προθήκη με τους σημαντικούς ποιητές Διονύσιο Σολωμό και Λόρδο Βύρωνα όπως και ένας τοίχος αφιερωμένος στη φιλελληνική θεματολογία Ευρωπαίων ζωγράφων κατά το πρώτο μισό του 19ου αιώνα που άπτεται στο κίνημα του ρομαντισμού. Ορισμένα από αυτά τα έργα συμπεριλήφθηκαν σε έκθεση που έγινε το 1826 στο Παρίσι υπέρ του ελληνικού αγώνα· ακόμη, εκτέθηκαν, προ διετίας, στην επετειακή έκθεση «Παρίσι-Αθήνα», στο Μουσείο Λούβρου.
Εισιτήριο από δημοπρασία έργων τέχνης που οργάνωσαν Φιλέλληνες στη Γενεύη. Τα έσοδα θα ενίσχυαν τον Αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων. Πηγή φωτ.: Μουσείο Μπενάκη
Εκθέματα που μαγνητίζουν επίσης τον αμφιβληστροειδή είναι η διαθήκη του Κολοκοτρώνη, το πορτραίτο του Μάντζαρου και η παρτιτούρα της δεύτερης μελοποίησης του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν», ενδυμασίες αυλικές των Όθωνα και Αμαλίας, ένα (ασυνήθιστο) χάρτινο κουτί με το Θωρηκτό Αβέρωφ , ένα κολιέ από κουκούτσια ελιάς το οποίο φορούσε η Πηνελόπη Δέλτα στην επίσημη φωτογραφία της, χαλί με το πορτραίτο του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Μία μικρή ενότητα αφορά στην οικονομία του Μεσοπολέμου κατά την οποία διακρίνουμε χαρακτικά με ψαράδες και αγρότες της Βάσως Κατράκη. Έργα που εκτίθενται στο υπόλοιπο της έκθεσης φέρουν την υπογραφή των Γύζη, Βολανάκη, Μαλέα, Πανταζή, Παρθένη, μεταξύ άλλων. Το «αντίο» του τρίτου ορόφου και του Μουσείου Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού γίνεται με τον Γιαννούλη Χαλεπά.
Γιαννούλης Χαλεπάς (1851-1938), Πρόπλασμα προτομής αγγέλου, Πηλός. Κληροδότημα Αθανάσιου Κωνσταντινίδη. Πηγή φωτ.: Μουσείο Μπενάκη
Το κοινό μπορεί να περιηγηθεί στην ανανεωμένη μόνιμη έκθεση του τρίτου ορόφου του Μουσείου Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού από τη Δευτέρα 25 Μαρτίου (13:00-18:00 με ελεύθερη είσοδο), οπότε και το Μουσείο ανοίγει για το κοινό συνδέοντας τη θεματική της ανανεωμένης έκθεσης με τον εορτασμό της εθνικής επετείου.
Την ίδια ημέρα, στο αμφιθέατρο του Μουσείου θα προβάλλεται το ντοκιμαντέρ του Ηλία Γιαννακάκη «1821 Πριν και Μετά: Η γέννηση της Σύγχρονης Ελλάδας», μια παραγωγή του Μουσείου Μπενάκη και της Marketing Greece, το οποίο αναφέρεται στην επετειακή έκθεση για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 που διοργάνωσε το Μουσείο Μπενάκη με τη σύμπραξη της Τράπεζας της Ελλάδος, της Εθνικής Τράπεζας και της Alpha Bank.
Κατά την επίσκεψή του στην έκθεση, το κοινό, μπορεί να εξερευνήσει το ιστορικό πλαίσιο επιλεγμένων αντικειμένων της μέσω πιλοτικής εφαρμογής Τεχνητής Νοημοσύνης με χρήση μεγάλων γλωσσικών μοντέλων, που πραγματοποιείται σε συνεργασία με τη MuseAI, με στόχο την ενίσχυση της εμπειρίας των επισκεπτών και την επέκταση της εκπαιδευτικής λειτουργίας του Μουσείου. Μέσω της εφαρμογής, το κοινό θα έχει τη δυνατότητα να επιλέξει μια ατομική διαδρομή στις συγκεκριμένες αίθουσες και να θέσει τις δικές τους ερωτήσεις σύμφωνα με την ηλικία και τα ενδιαφέροντά του.
Στο μεταξύ, στη νέα μόνιμη έκθεση θα πραγματοποιηθεί σειρά ξεναγήσεων με ελεύθερη είσοδο, κάθε Πέμπτη από 27 Μαρτίου έως και 25 Απριλίου στις 18:00 για περιορισμένο, κάθε φορά, αριθμό ατόμων. Κρατήσεις θέσεων online μέσω του tickets.benaki.org.
Λήψη της ανανεωμένης μόνιμης έκθεσης του τρίτου ορόφου του Μουσείου Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού. Φωτ.: Νεκταρία Μαραγιάννη
Η επανέκθεση των αιθουσών 33-36 του Μουσείου Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού ενισχύθηκε οικονομικά από δεκάδες υποστηρικτών του Μουσείου μέσα από την Εκστρατεία Συγκέντρωσης Πόρων 2023. Η συμβολή τους αναγνωρίζεται με την αναφορά των ονομάτων τους στο κεφαλόσκαλο του τρίτου ορόφου.
Η επανέκθεση έγινε με την επίβλεψη του επιστημονικού διευθυντή Γιώργη Μαγγίνη και η ομάδα επιμελητών που εργάστηκε αποτελείται από τους Μαρία Δημητριάδου, Πολύνα Κοσμαδάκη, Ξένια Πολίτου και Τάσο Σακελλαρόπουλο, με τη συμβολή της Μαίρη Βέργου, της Πανωραίας Μπενάτου, της Αλίκης Τσίργιαλου και του Κωνσταντίνου Στεφανή και με τον συντονισμό της Βασιλικής Δανιήλ. Τη συντήρηση και ανάρτηση των έργων ανέλαβε το Τμήμα Συντήρησης του Μουσείου Μπενάκη.
Κεντρική φωτ.: Λήψη της ανανεωμένης μόνιμης έκθεσης του τρίτου ορόφου του Μουσείου Μπενάκη Ελληνικού Πολιτισμού. Φωτ.: Νεκταρία Μαραγιάννη
