Είναι δυνατόν μια αποτυχημένη εξέγερση και όσα ακολούθησαν στην Ιταλία να παρασταθεί μέσα από ένα… σεξιστικό άγαλμα; Η απάντηση είναι βεβαίως αρνητική. Η ερώτηση πάντως δεν είναι ακριβής. Το σωστό, έξω και πέρα από κάθε «πολιτική ορθότητα», είναι να ερωτηθεί η ιταλική κοινωνία αν άγαλμα γυναίκας με ωραίες αναλογίες είναι σεξιστικό ως έργο τέχνης.
Μην βιαστείτε να απαντήσετε. Διαβάστε πρώτα τα επιχειρήματα των γειτόνων μας. «Και ο (γυμνός) Δαβίδ του Μικελάντζελο μπορεί να εκληφθεί ως σεξιστική απεικόνιση;» ρωτά κάποιος στα κοινωνικά δίκτυα. Άλλος λέει: «Τι θα κάνουμε λοιπόν με το γυμνό στήθος της Paolina Borghese που σμιλεύτηκε από τον Κανόβα; Θα αφαιρέσουμε το άγαλμα;». Διότι αυτό το τελευταίο είναι το αίτημα που συγκέντρωσε την προσοχή. Θα γκρεμιστεί το γλυπτό ή όχι;
Όπου γλυπτό, η «Σταχομαζώχτρα» όπως θα λέγαμε στη γλώσσα του Παπαδιαμάντη, η «καθαρίστρια» όπως τη θέλουν σήμερα (με την έννοια πως μαζεύει στάχια). Ανεγέρθηκε στο Σάπρι της Καμπανίας, (Νότια Ιταλία) και απεικονίζει γυναίκα με αραχνοΰφαντο ντύσιμο. Ο καλλιτέχνης Emanuele Stifano πάνω στο μπρούτζινο δημιούργημά του κατάφερε να διαγράφονται οι καμπύλες του γυναικείου σώματος.
Η γυναικεία φιγούρα αποτελεί ενσάρκωση της αφηγήτριας στο ποίημα La Spigolatrice di Sapri, γραμμένο από τον ποιητή Luigi Mercantini το 1857. Το ποίημα βασίζεται στην ιστορία μιας αποτυχημένης αποστολής κατά του Βασιλείου της Νάπολης από τον Carlo Pisacane, έναν από τους πρώτους Ιταλούς σοσιαλιστές στοχαστές.
Ύστερα από τα αποκαλυπτήρια του αγάλματος, στα οποία παραβρέθηκε και ο πρώην πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντι, ξέσπασαν διαμαρτυρίες. Η Λόρα Μπολντρίνι, βουλευτής του κεντροαριστερού Δημοκρατικού κόμματος, είπε ότι το άγαλμα ήταν «προσβολή για τις γυναίκες και την ιστορία». Έγραψε στο Twitter: «Πώς μπορούν ακόμη και τα ιδρύματα να αποδεχτούν την εκπροσώπηση μιας γυναίκας ως σεξουαλικοποιημένου σώματος;».
Από κοντά και ομάδα γυναικών πολιτικών από το Δημοκρατικό Κόμμα στο Παλέρμο της Σικελίας, που ζήτησαν να γκρεμιστεί το άγαλμα. «Για άλλη μια φορά, πρέπει να υποστούμε τον εξευτελισμό να βλέπουμε τον εαυτό μας να εκπροσωπείται με τη μορφή ενός σεξουαλικοποιημένου σώματος, χωρίς ψυχή και χωρίς καμία σχέση με τα κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα της ιστορίας», ανέφερε η ομάδα σε ανακοίνωσή της.
Το έργο, όπως λένε, δεν αντικατοπτρίζει τίποτα από την επανάσταση κατά των Βουρβόνων ή την «αυτοδιάθεση μιας γυναίκας που επιλέγει να μην πάει στη δουλειά και να τοποθετηθεί ενάντια στον καταπιεστή».
Ο γλύπτης υπερασπίστηκε το έργο του και έγραψε στο Facebook ότι αν ήταν στο χέρι το άγαλμα θα ήταν «εντελώς γυμνό. απλά επειδή είμαι λάτρης του ανθρώπινου σώματος ».
Είπε ότι δεν έχει νόημα να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε το έργο τέχνης σε εκείνους που «σίγουρα θέλουν απλώς να δουν τη διαφθορά».
Σεξιστική, λοιπόν, η καθαρίστρια ή όπως αλλιώς τιτλοφορείται, επειδή παρουσιάζει μια γυναίκα ντυμένη με σχεδόν διαφανές ένδυμα. Παντελώς ακατανόητη η σύλληψη, όπως είδαμε στην αρχή του κειμένου. Και δεν είναι δυνατόν να απαριθμήσουμε τα έργα τέχνης που παρουσιάζουν ωραίες γυναίκες ή όμορφους άνδρες γυμνούς ή ελάχιστα ντυμένους. Βεβαίως, ούτε αυτό πείθει όσους αφήνουν τη σκέψη τους να βαφτιστεί με μεσαιωνικές, σκοταδιστικές αντιλήψεις. Άλλωστε, αν αυτά λέγονται στην Ιταλία, όπου αμέτρητα αριστουργήματα «βομβαρδίζουν» τις αισθήσεις από τα παιδικά χρόνια, τι να περιμένουμε για χώρες λιγότερο προηγμένες;
Η κριτική για τα δημιουργήματα δεν μπορεί να βασίζεται στο «μου αρέσει - δεν μου αρέσει». Υπάρχουν κριτήρια. Ούτε όμως επιτρέπεται ένα έργο τέχνης να εξετάζεται σε προκρούστειες κλίνες ιδεολογημάτων. Η τέχνη δεν επιτρέπεται να πατά σε σαθρά θεμέλια, διότι θα διαλυθεί γρήγορα. Σημάδι των καιρών ο αλλόκοτος συντηρητισμός. Δεν μπορούμε όμως να μην του στήνουμε εμπόδια.
Όσο για το ίδιο το έργο τέχνης, πράγματι θα άξιζε μια και δυο και δέκα συζητήσεις πριν τοποθετηθεί στο βάθρο του. Συζητήσεις σχετικές με το μέγεθος της τέχνης του γλύπτη, που δεν φαίνεται και ιδιαίτερο, με τον συμβολισμό του, με το ποίημα με το οποίο συσχετίζεται. Και με το ιστορικό γεγονός με το οποίο συναρτάται. Με καθαρά καλλιτεχνικά ζητήματα, δηλαδή. Αλλιώς να ντύσουμε τα αγάλματα και να βάλουμε παραβάν στους πίνακες. Να επιστρέψουμε στην προ Αναγέννησης εποχή, δηλαδή.
