«Bouche fermée» σημαίνει κλειστό στόμα. Ο όρος της χορωδιακής μουσικής αναφέρεται σε οδηγία προς τους χορωδούς να παράγουν σιγανό ήχο με κλειστά στόματα κατά την αναπαραγωγή μιας νότας. Η ζωγράφος Έλενα Παπαδημητρίου μεταγράφει τον όρο εικαστικά κι αναδεικνύει στη Δημοτική Πινακοθήκη Αθηναίων έναν ποιητικό και συνάμα σκληρό συμβολισμό: αφορά βιώματα που, ακόμη και σήμερα, οδηγούν γυναίκες ανεξαρτήτως ηλικίας να κραυγάζουν εσωτερικά, αλλά η φωνή τους να μην ακούγεται.
Η εικαστικός χρησιμοποιεί τα γράμματα της αλφαβήτου ως εργαλείο έκφρασης, τα οποία αντιστοιχούν σε λουλούδια που σφραγίζουν τα στόματα 24 γυναικών. Οι γυναικείες φιγούρες τοποθετήθηκαν με αλφαβητική σειρά, βάσει του αρχικού γράμματος του άνθους-φίμωτρου, και συνδέονται μέσω εξελισσόμενων ενδυματολογικών μοτίβων. Τα στόματά τους καλύπτονται από τα λουλούδια που κρατούν και επιλέγουν ως προστασία για την επιβίωσή τους. «Τα άνθη καταργούν την εξωλεκτική έκφραση της απελπισίας και μεταβάλλονται σε μεγάφωνα της ηχηρής γυναικείας σιωπής», εξηγεί η Παπαδημητρίου.
Και παλιότερα η καλλιτέχνης είχε χρησιμοποιήσει ως αφετηρία λεκτικά σχήματα. Έγραψε ένα ποίημα και το μετέφρασε σε όλες τις γλώσσες της Μεσογείου. Κατόπιν έστησε μια ζωγραφική εγκατάσταση όπου σε κάθε τελάρο υπήρχε χαραγμένος ένας στίχος. Σήμερα, τα έργα επιχειρούν να φανερώσουν την εσωτερική έκφραση των εικονιζόμενων προσώπων μέσω της έμφασης στη συμβολική απόδοση των μορφών και στη χρήση του επιμήκους σχήματος που χαρακτηρίζει τη βυζαντινή παράδοση.
Όπως αναφέρει η ιστορικός τέχνης Λουίζα Καραπιδάκη που υπογράφει την επιμέλεια της έκθεσης, «η Παπαδημητρίου καταφέρνει να οπτικοποιήσει την έννοια της σιωπής, όχι ως απουσία ήχου, αλλά ως κραυγή που παραμένει ανεπίλυτη. Τα έργα της ισορροπούν ανάμεσα στη βυζαντινή παράδοση και τη σύγχρονη εικαστική γλώσσα, δημιουργώντας έναν εικαστικό χώρο όπου η σιωπή γίνεται φωνή».
Πινακοθήκη Δήμου Αθηναίων έως τις 23 Μαρτίου 2025.
