Την Τετάρτη το απόγευμα (22/11) ήταν προγραμματισμένη στο κεντρικό αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου Αθηνών, στα Προπύλαια, η παρουσίαση του βιβλίου με τίτλο «Οι Εβραίοι στον κόσμο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και της Επανάστασης του 1821». Το έργο αυτό, για το οποίο δούλεψαν πανεπιστημιακοί δάσκαλοι και ερευνητές, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καπόν, με σκοπό να καλύψει ένα κενό στην ιστοριογραφία: το «εβραϊκό ζήτημα» πριν, στη διάρκεια και αμέσως μετά την Εθνεγερσία.
Κατόπιν μακράς αρχειακής έρευνας που ξεκίνησε από την Ελλάδα και συνεχίστηκε στη Γαλλία, τη Γερμανία, το Ισραήλ, αλλά και την Αμερική, οι συγγραφείς του αξιοποίησαν άγνωστα τεκμήρια, χάρη στα οποία αποκαλύπτεται η δυναμική του εβραϊκού πληθυσμού σε μια περίοδο ριζικών μεταβολών.
Χωρίς να αποσιωπάται η σφαγή της Τριπολιτσάς, το βιβλίο φέρνει στο φως άγνωστες συλλογικές µαρτυρίες και δράσεις των Εβραίων υπέρ της Ελληνικής Επανάστασης. Εργασία που πέφτει σε βαθιά νερά, καθώς η έρευνα επεκτείνεται στους µετεπαναστατικούς χρόνους, οπότε ξεκινούν οι πρώτες θεωρίες συνωμοσίας που στοχοποιούν και το εβραϊκό στοιχείο.
Είναι χρήσιμο βεβαίως να τονιστεί ότι η σχέση μας με το εβραϊκό στοιχείο πηγαίνει πίσω στους ελληνορωμαϊκούς χρόνους. Οι Εβραίοι διώχτηκαν σε μεγάλο βαθμό από την περιοχή τους την Ιουδαία (την οποία οι Ρωμαίοι μετονόμασαν σε Παλαιστίνη θέλοντας να σβήσουν ακόμη και τη μνήμη της ισραηλιτικής πατρίδας), οπότε οι Εβραίοι κατέφευγαν στις πόλεις όπου εγκαθίσταντο Έλληνες. Κατέφευγαν εκεί για τους ίδιους λόγους που πήγαιναν και οι Έλληνες: αναζητώντας δρόμους εμπορίου.
Έτσι άρχισε μια σχέση γειτονίας μεταξύ των δύο λαών, που θα αποκτούσε πολλές όψεις μέσα στην Ιστορία: άλλοτε φιλικές, άλλοτε ανταγωνιστικές. Αυτό επέτρεψε στους Αποστόλους να διδάσκουν μέσα στη συναγωγή, και ακόμη να διδάσκουν Εβραίους και Έλληνες μαζί. «Δεν είστε λοιπόν πια ξένοι μεταξύ σας αλλά ανήκετε στον Θεό, στην οικογένεια του Θεού». (Προς Εφεσίους, 2,19).
Δεν είναι σκοπός του παρόντος σημειώματος να δείξει την καθοριστική επίδραση του εβραϊκού πνεύματος, όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο τόσο μέσω της γραπτής του παράδοσης, όσο και μέσω του έργου Εβραίων που ζουν και δημιουργούν μέσα στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής παράδοσης.
Στην πρώτη περίπτωση έχουμε τη Βίβλο, δηλαδή την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη (στο σύνολό της έργο Εβραίων), τα εννοιολογικά πρότυπα της οποίας έχουμε ενστερνιστεί όλοι, πιστοί και άθεοι, ενώ στη δεύτερη ανήκουν οι Εβραίοι που έζησαν στην Ευρώπη κι έγιναν μεγάλοι δάσκαλοί της: από τον Μωυσή Μαϊμονίδη ως τον Φρόιντ, από τον Σπινόζα ως τον Αϊνστάιν και τον Κάφκα, σ’ όλες τις επιστήμες και τις τέχνες, σ’ όλο τον οικονομικό βίο και την τεχνολογική ανάπτυξη.
Προσέξτε μόνο κι αυτό για το οποίο μας υποψιάζει ο Τζορτζ Στάινερ: ενώ οι Ισραηλίτες έχουν απλωθεί σε όλη τη γη κι έχουν αξιόλογες και συχνά μεγάλες αριθμητικά παροικίες, μόνο στην Ευρώπη έχουν αυτή την επίδραση. Μόνο στην Ευρώπη (και στις επεκτάσεις της, όπως οι Η.Π.Α.) είναι συνδημιουργοί του πολιτισμού.
Χθες το απόγευμα θα μιλούσαν για το βιβλίο δύο από τους συγγραφείς που υπογράφουν και την επιστημονική του επιμέλεια: η Βάνα Νικολαΐδου-Κυριανίδου (Καθηγήτρια Πολιτικής Φιλοσοφίας) και ο Κωνσταντίνος Ηροδότου (μεταδιδακτορικός ερευνητής), διδάσκαλοι και οι δύο στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Προσκεκλημένοι να μιλήσουν ακόμη για το εκδοτικό έργο, ήταν ο συνάδελφός τους στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και διευθυντής του ιστορικού περιοδικού «Νέα Εστία», Νίκος Καραπιδάκης, και ο δημοσιογράφος και γενικός γραμματέας του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου, Βίκτωρ Ελιέζερ.
Χθες το απόγευμα δεν έγινε η εκδήλωση για λόγους που μπορούμε να υποψιαστούμε. Πριν από μία εβδομάδα ανακοινώθηκε η αναβολή της χωρίς άλλες διευκρινίσεις. Υπάρχει όμως ένα ερώτημα απλό στο οποίο θα πρέπει να απαντήσουμε. Γιατί μία βιβλιοπαρουσίαση για ένα πόνημα επιστημονικό, βγαλμένο από τον πανεπιστημιακό κόσμο, βυθίζεται στον ίδιο του τον χώρο και μάλιστα στο κέντρο της πρωτεύουσας;
Το ερώτημα δεν στρέφει τον αναγνώστη να δει τους μουσουλμάνους ως επικίνδυνη απειλή. Θέλει να στρέψει την προσοχή του προς την πραγματική απειλή: την αδυναμία της Ευρώπης να υπερασπίσει τον εαυτό της.
