Τίποτα άλλο από γιορτές στο ελληνικό έθνος και άγιοι, αγίες με τα πιο απίθανα ονόματα. Άγιοι αναγνωρισμένοι από το επίσημο εορτολόγιο και άλλοι που λατρεύονται περισσότερο τοπικά. Μα πάνω από κάθε άγιο και αγία, λατρεύεται η Θεοτόκος, η μητέρα του Χριστού. Το όνομά της δίνει ο ελληνικός λαός στα κορίτσια του και στη συνείδησή του έχει παύσει να προέρχεται από άλλη φυλή.
Είναι η Παναγιά η Ελληνίδα που τον καθοδηγεί στα βήματά του και στις δύσκολες στιγμές της ζωής του. Αυτή που στάθηκε στο πλευρό του στις μάχες του έθνους, σε στιγμές τραγικές και σε ώρες χαράς και ευφροσύνης.
Στα ονόματα που της δίνει ο λαός βρίσκει ο καθένας αυτό που απηχεί στη δική του η ψυχή η Παναγία Παρθένος. Είναι ονόματα ποιητικά προερχόμενα από την εκκλησιαστική υμνογραφία. Κάποια άλλα συνδέονται με τα θαύματα της Παναγίας, με ιστορικά γεγονότα, με θρύλους. Θαυμαστά γεγονότα σε διάφορα σημεία της χώρας και παραδόσεις που θα τις έφθειρε ο χρόνος και θα τα εξαφάνιζε η λήθη, διασώθηκαν χάρη στο θυμίαμα της πίστης και το τοπικό όνομα της Παναγίας.
Από την εκκλησιαστική υμνογραφία έχουμε ονόματα της Παναγίας γεμάτα τρυφερότητα αλλά και δέος, γεμάτα ποίηση αλλά και συστολή. Η Παρθένος Μαρία είναι η Πανάχραντος, αλλά και η Γοργοεπήκοος, η Περίβλεπτος, η Πλατυτέρα των Ουρανών, η Οξεία Επίσκεψις, η Κυρία των Ουρανών, Ρόδον το Αμάραντον, η Φοβερά Προστασία, η Χώρα του Αχώρητου, η Χώρα των Ζώντων, η Παντάνασσα, η Παμμακάριστος, η Υπακοή, η Ηλιόκαλος, η Παραμυθία, η Παράκλησις και άλλα πολλά.
Ο λαός στη γλώσσα του, της δίνει όλα αυτά τα επίθετα και την βλέπει παντού και σε κάθε στιγμή. Επικαλείται την προστασία και την έννοια της, την επέμβαση και τη βοήθειά της. Την ΣΚΕΠΗ της, όπως σε αυτό το νανούρισμα που μας φτάνει από τα χρόνια του Ελληνικού Βυζαντίου.
«Κοιμήσου αστρί, κοιμήσου αυγή, κοιμήσου νιο φεγγάρι
Κοιμήσου που παράγγειλα στην Πόλη τα χρυσά σου,
στη Βενετιά τα ρούχα σου και τα διαμαντικά σου
Κοιμήσου, που σου ράβουνε το πάπλωμα στην Πόλη
και σου το τελειώνουνε σαράντα δυό μαστόροι..
…Κοιμήσου μεσ’ στην κούνια σου και στα παχιά πανιά σου
Η Παναγιά η Δέσποινα να είναι συντροφιά σου.»
Ο λαός που θέλει την Παναγία δίπλα στο παιδί του, από την ώρα που θα γεννηθεί δεν παύει να την βλέπει και παντού αλλού, σε όλη την πορεία της ζωής του. Για τους θαλασσινούς είναι η Θαλασσίτρα, η Ταξιδιάρα, η Ρευματοκρατούσα ή η Θαλασσομαχούσα στη Ζάκυνθο. Για όσους επικαλούνται την ευλογία της και την επέμβαση της είναι η Παρακαλέστρα, η Ελεημονούσα, η Γιάτρισσα, η αγιά Κυρά, η Παντοβασίλισσα, η Θεοσκέπαστη, η των Πάντων Χαρά.
Είναι ακόμη για τις μητέρες η Γαλατούσα, η Γαλατιανή, στη Ρόδο η Γλυκολαλούσα και στην Κύπρο η Χρυσογαλατούσα. Στην αλησμόνητη Καππαδοκία ήταν η Παναγία η Γαλατερή η προστάτιδα των μητέρων. Στις Σέρρες και τη Θεσσαλονίκη η Αγία Λεχούσα και έτσι καλύπτει κάθε φάσμα της μητρότητας.
Άπειρα άλλα επώνυμα της Θεοτόκου συνδέονται με τις παραστάσεις των ιερών εικόνων της ή με τον τρόπο που αυτές βρέθηκαν. Την συναντούμε ως Κρημνιώτισσα στη Σαμοθράκη, ως Κοσμοσώτειρα στις Φέρες του Έβρου, ως Βρεφοκρατούσα ή ως Τριχερούσα. Στα Κύθηρα είναι η Μυρτιδιώτισσα, αλλού η Οδηγήτρια και η Εικοσιφοίνισσα.
Την συναντάμε ως η Αθηνιώτισσα, ως Καστρινή, ως Φανερωμένη, ως Αρχαγγελιώτισσα ή ως Αναστενάρισσα. Η Παναγία η Σουμελά για τον Ποντιακό Ελληνισμό στέκει υπέρμαχος των αξιών μας και στην Ιερά Πάτμο και στην κατανυκτική Τήνο με συγκίνηση προσκυνούν τη Θεοτόκο χιλιάδες Έλληνες.
Δίπλα της, στο βυθό της κοιμάται τον αιώνιο ύπνο η «Έλλη» με τους ήρωες της που βυθίστηκε ανήμερα της Παναγιάς και ένωσε το Έθνος στο Έπος της Πίνδου που ακολούθησε. Συναντάμε την Παναγία Σπηλιανή στη Σάμο όπως και την Παναγία Σαραντασκαλιώτισσα, την Παναγία την Κρεμαστή στην Ηλεία.
Στις Παναγιές των νησιών, των πόλεων και των χωριών μας ξαναβρίσκουμε το εσωτερικό φως της καρδιάς και της ψυχής μας, των αναμνήσεων και των οικογενειών μας. Μέσα στους αιώνες σφυρηλατήθηκαν ακατάλυτοι δεσμοί μεταξύ της Παναγίας και του Ελληνισμού. Δεσμοί που αναμφίβολα θα εξακολουθήσουν και στο μέλλον καθώς οι Έλληνες θα αντλούν πάντα νέες δυνάμεις από την Μητέρα του Θεού. ΜΑΝΑ ΣΤΟΡΓΙΚΗ και ΜΕΓΑΛΟΨΥΧΗ, σαν ΕΛΛΗΝΙΔΑ μάνα.
*Ο Ηλίας Σ. Τζιώρας είναι Υπ. Διδάκτ. Ψηφιοποίησης Πολιτιστικής Κληρονομιάς (Παν. Πελοποννήσου)
