H ματιά δεν χορταίνει να ταξιδεύει σε κάθε σπιθαμή του πίνακα, να επιθυμεί να ανιχνεύσει την κίνηση της πινελιάς του καλλιτέχνη, την ευαισθησία που βρίσκεται στο έπακρο και συνάδει με την τρωτότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Κι έτσι, τρόπον τινά, επιτυγχάνεται μία συνειδητοποίηση, μία κατανόηση των έσω καθώς το έργο αποτελεί επίσης έναν καθρέφτη για το κοινό το οποίο στέκεται και το παρατηρεί.
Δημιουργείται – συν τις άλλοις – ένα επικοινωνιακό τρίγωνο ανάμεσα στον δημιουργό (πομπός), το έργο (μέσο) και το κοινό (δέκτης): ο καλλιτέχνης δημιουργεί μέσα από μία εσωτερική διεργασία και ενίοτε το κοινό «διαβάζει» στο έργο κάτι που ενδεχομένως να μην είχε στα υπόψη του ο καλλιτέχνης τη στιγμή που φιλοτεχνούσε. Τοιουτοτρόπως, το κοινό μπαίνει σε μία διαδικασία ψυχογράφησής του.
Η ματιά γίνεται περισσότερο εξονυχιστική σαν μαθαίνει ότι πίσω από το ζωγραφικό θέμα του πίνακα υπήρχε ένα άλλο – αυτομάτως προστίθεται διάρκεια «ζωής» στον πίνακα. Για τον καλλιτέχνη και την περίοδο που αναφερόμαστε, η επαναχρησιμοποίηση και επεξεργασία καμβάδων οφείλετο σε οικονομικούς περιορισμούς. Σαφώς, αυτό δεν υποδαυλίζει την ανακάλυψη ότι πίσω από τη φιγούρα Ισπανού γλύπτη στο «Πορτραίτο του Mateu Fernández de Soto», ο Πάμπλο Πικάσο είχε φιλοτεχνήσει το πορτραίτο μίας γυναίκας με σινιόν χτένισμα.
An undiscovered painting by Pablo Picasso of a mysterious woman, hidden for more than a century beneath one of the very first paintings from the artist’s famous Blue Period, has been revealed by conservators at The Courtauld 🎨
— The Courtauld (@TheCourtauld) February 10, 2025
Read more: https://t.co/HtiYbFYZgr pic.twitter.com/2DZr5VyXAt
«Η γυναίκα μπορεί να ήταν μοντέλο, φίλη ή ακόμη και ερωμένη που ποζάρει για μια από τις πολύχρωμες ιμπρεσιονιστικές εικόνες του Πικάσο για τη νυχτερινή ζωή του Παρισιού ή μια μελαγχολική γυναίκα που κάθεται σε ένα μπαρ», όπως αναφέρει το Ινστιτούτο Τέχνης Courtauld στη Βρετανία, οι συντηρητές του οποίου ανακάλυψαν τη γυναικεία φιγούρα με τη βοήθεια προηγμένης τεχνολογίας απεικόνισης.
«Υποψιαζόμασταν εδώ και καιρό ότι πίσω από το πορτραίτο του de Soto βρισκόταν ένας άλλος πίνακας, επειδή η επιφάνεια του έργου έχει αποκαλυπτικά σημάδια και υφές από κάτι που βρίσκεται από κάτω. Μπορείς ακόμη και να αρχίσεις να διακρίνεις το σχήμα της απλά κοιτάζοντας τον πίνακα με γυμνό μάτι», δηλώνει ο Barnaby Wright, αναπληρωτής επικεφαλής της γκαλερί Courtauld στο Λονδίνο, όπου το πορτραίτο θα εκτεθεί από την Παρασκευή (14/02), στο πλαίσιο της έκθεσης «The Griffin Catalyst Exhibition: Από τον Γκόγια στον Ιμπρεσιονισμό. Αριστουργήματα από τη συλλογή Oskar Reinhart».
Ο γλύπτης και η γυναικεία φιγούρα
Φιλοτεχνημένο το 1901, το «Πορτραίτο του Mateu Fernández de Soto» εντάσσεται στην Μπλε Περίοδο του Πικάσο κατά την οποία σηματοδοτήθηκε μία αλλαγή στην εικαστική του γλώσσα έπειτα από την αυτοχειρία του επιστήθιου φίλου του και επίσης ζωγράφου Carlos Casagemas. Τον παρατηρούμε στην απεικόνιση της ταφής του, στην επάνω δεξιά γωνιά του πορτραίτου του de Soto, όπως ανέφερε το Ινστιτούτο Courtauld of Art, διευκρινίζοντας ότι το πορτραίτο της γυναίκας, πίσω από εκείνο του γλύπτη, είχε φιλοτεχνηθεί λίγους μήνες νωρίτερα.
Η εν λόγω γυναικεία φιγούρα ομοιάζει με εικόνες καθιστών γυναικών που ζωγράφισε ο Πικάσο την ίδια χρονιά στα έργα «Absinthe Drinker» και «Woman with Crossed Arms», ενώ υπάρχουν επίσης ενδείξεις για ένα άλλο κεφάλι χαμηλότερα στον πίνακα.
«Τόσο στο ''Πορτραίτο του Mateu Fernández De Soto'' όσο και στην υποκείμενη σύνθεσή του, οι απεικονιζόμενες μορφές στηρίζουν τους αγκώνες τους σε αυτό που φαίνεται στην υπέρυθρη εικόνα να είναι μια επιφάνεια τραπεζιού στο ίδιο επίπεδο», σημείωσε ο συνεπιμελητής έκθεσης για την Μπλε Περίοδο του Πικάσο, Kenneth Brummel.
Κατά τον ίδιο, η γυναικεία φιγούρα είναι παρόμοια με το πορτραίτο του άγνωστου κυρίου κάτω από το «Μπλε δωμάτιο». Καθώς, «και οι δύο απεικονίζουν στενά περικομμένες μορφές καθισμένες σε περιβάλλον συναυλίας καφέ, καμπαρέ ή θεάτρου, οι οποίες αποδίδονται με πυκνά περιγράμματα, έντονα χρώματα, πεπλατυσμένες σιλουέτες και στρογγυλεμένους ώμους στους οποίους είναι βυθισμένα τα κεφάλια τους».
Πηγή φωτ.: Χ (πρώην Twitter)/ The Courtauld
Μία ελαφρά κλίση παρουσιάζει και ο γλύπτης τον οποίο έχει φιλοτεχνήσει ο Πικάσο: μία κλίση του κεφαλιού του σε αυτό το οποίο πλάθουν τα χέρια του. Το βλέμμα του είναι επικεντρωμένο, φαίνεται δε, σαν να βρίσκεται ήδη σε σφαίρες ιδεαλιστικές, σαν να τον έχει συνεπάρει η Τέχνη. Σε συνάρτηση με τον πίνακα για τον Casagemas που βρίσκεται επίσης στην ίδια ζωγραφική σύνθεση, υπενθυμίζεται ότι η τέχνη μπορεί να απαλύνει αλλά όχι να επουλώσει, όπως και ότι η δημιουργία δεν παύει να υφίσταται μετά τον θάνατο.
Πηγή φωτ.: Χ (πρώην Twitter)/ The Courtauld
Πίσω στον Πικάσο και έργα του που έχουν επίσης ανακαλυφθεί πίσω από το πρώτο θέμα απεικόνισής τους. Υπενθυμίζεται ότι το 2021, πορτραίτο μιας γυμνής, σκυφτής γυναίκας αποκαλύφθηκε κάτω από το «Γεύμα του τυφλού» με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης. Μια επιστημονική ανάλυση ενός άλλου έργου της Γαλάζιας Περιόδου, της «Σούπας», που εκτέθηκε στη Συλλογή Phillips το 2022, έδειξε δύο στρώματα εικόνων κάτω από τον τελικό πίνακα. Η τέχνη δεν παύει να μας εκπλήσσει.
