Άνθρωποι και κτίρια συνθέτουν την πόλη, κι η πόλη δεν μένει ανεπηρέαστη από τον πανδαμάτορα χρόνο. Οι ρωγμές του στον άνθρωπο εντοπίζονται και στα κτίρια· τα ερειπωμένα κι ευάλωτα στις καιρικές συνθήκες κτίρια τα παρομοιάζουμε με «μπαλωμένους» ανθρώπους, κτίρια που έχουν εγκαταλειφθεί παίρνουν εκ νέου ζωή σαν εισέλθουν σε αυτά άνθρωποι, τα ίδια τα κτίρια ζουν μία κάθε φορά διαφορετική ζωή σαν αλλάζει η χρήση τους – καθότι αλλάζει ο ρόλος τους.
Πώς ήταν το αστικό τοπίο της πρωτεύουσας κατά τις δεκαετίες 1950-70 και πώς έχει καταγραφεί από την 7η Τέχνη; Μία γεύση πήραμε κατά την επίσκεψή μας στην περιοδική έκθεση στην Εθνική Πινακοθήκη, με τίτλο «Αστυγραφία. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970» (παράταση έως 12/5), καθώς, εκτός από τα έργα τέχνης προβάλλονται αποσπάσματα ταινιών στο πλαίσιο συνεργασίας –για την έκθεση– της Ταινιοθήκης της Ελλάδος με την Εθνική Πινακοθήκη.
Σε επιμέλεια της διευθύντριάς της, Συραγώς Τσιάρα, η έκθεση διερευνά εκδοχές του αστικού βιώματος στην ελληνική τέχνη κατά τις δεκαετίες 1950-1970 μέσα από το βλέμμα εικαστικών δημιουργών και κινηματογραφιστών. Η πόλη αντιμετωπίζεται ως εμπειρία και εξετάζεται η αστικοποίηση, η ανοικοδόμηση και η μετανάστευση στο πλαίσιο των ραγδαίων αλλαγών που συνέβησαν μεταπολεμικά στην ελληνική κοινωνία.
Συμπληρώνοντας και εμπλουτίζοντας την εμπειρία της έκθεσης στην Πινακοθήκη, η Ταινιοθήκη παρουσιάζει στο χώρο της, μεταξύ 11 και 17 Απριλίου, ένα πλούσιο κινηματογραφικό αφιέρωμα στο οποίο θα προβληθούν ολόκληρες κάποιες από τις ταινίες, αποσπάσματα των οποίων παίζονται στην έκθεση, ενώ θα παρουσιαστούν και κάποιες επιπλέον, ελληνικές αλλά και ξένες, μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ -ορισμένες μάλιστα πρόσφατης παραγωγής.
Το κινηματογραφικό αφιέρωμα αποτελείται από 24 ταινίες, μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ, μικρού και μεγάλου μήκους, από την δεκαετία του '50 μέχρι σήμερα, με θέμα την πόλη και την ανοικοδόμηση. Πρόκειται για τις μεγάλου μήκους ταινίες «Ο δράκος» (Ν. Κούνδουρος), «Πικρό ψωμί» (Γ. Γρηγορίου), «Συνοικία το όνειρο» (Α. Αλεξανδράκης), «Πρόσωπο με πρόσωπο» (Ρ. Μανθούλης), «Ο θησαυρός του μακαρίτη» (Ν.Τσιφόρος), «Ιωάννης ο Βίαιος» (Τ. Μαρκετάκη), «Οι απέναντι» (Γ. Πανουσόπουλος), «Ανοιχτή επιστολή» (Γ. Σταμπουλόπουλος), «Ναι μεν, αλλά…» (Π. Τάσιος), «Τα χρώματα της ίριδος» (Ν. Παναγιωτόπουλος), «Τα χέρια πάνω από την πόλη» (Φρ. Ρόσι), «2 ή 3 πράγματα που ξέρω γι' αυτήν» (Ζ. Λ. Γκοντάρ), «Υπό κατασκευή» (Χ. Λ. Γκερίν) και «Ο τελευταίος μαύρος άντρας στο Σαν Φρανσίσκο» (Τζ.Τάλμποτ).
Τα ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους φέρουν τους τίτλους «Χτίστες, νοικοκυρές και η οικοδόμηση της σύγχρονης Αθήνας» (Τ. Λάγγης, Γ. Γαϊτανίδης), «Κοντραμπάτο – Αναζητώντας τη Μέλπω» (Β. Σκούρα), «Για πέντε διαμερίσματα και ένα μαγαζί» (Γ. Σκοπετέας) και «Sinfonietta-πόλης, συνομιλία με τον Dziga Vertov» (Δ. Θεοδωρόπουλος). Και οι μικρού μήκους ταινίες (μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ) τους εξής: «Εκπομπή» (Θ. Αγγελόπουλος), «Τζίμης ο τίγρης» (Π. Βούλγαρης), «Η ρόδα» (Θ.Αδαμόπουλος), «Ακρόπολις» (Ευ. Στεφανή), «Από μπουζούκια σε μπουζούκια» (Π. Κουτρουμπούσης), «Afro Greeks 2015-2024» (Μ. Καραμαγγιώλης) και «Αθήνα, αγάπη μου» (Δ. Κεχρής).
Από την ταινία «Συνοικία το Όνειρο». Πηγή φωτ.: Ταινιοθήκη της Ελλάδος
«Οι ταινίες αυτές, κάποιες από τις οποίες αποτελούν σταθμούς στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, πέρα από την κινηματογραφική τους αξία, φωτίζουν το αστικό τοπίο της δεκαετίας του ’50 στην Ελλάδα, αλλά καταγράφουν και τις αλλαγές που συντελέστηκαν στα τέλη του '60, τον μετασχηματισμό του κέντρου της Αθήνας, τη διαμόρφωση νέων, ακριβών συνοικιών, το χάσμα ανάμεσα στις φτωχές και πλούσιες γειτονιές, ενώ παράλληλα θίγουν και το ζήτημα της άναρχης αστικής ανάπτυξης. Μίας ανάπτυξης που όμως έδωσε διέξοδο και εργασία στους αποκλεισμένους του εμφυλίου και στις λαϊκές τάξεις που είχαν συγκεντρωθεί στην Αθήνα», τονίζει –μεταξύ άλλων– η πρόεδρος του ΔΣ της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, Μαρία Κομνηνού.
Όπως διευκρινίζει: «μια επιλογή ξένων ταινιών, παλαιότερων αλλά και νεότερων, μας δίνει και μια αντιπροσωπευτική εικόνα από μεγάλες μητροπόλεις, από τη δεκαετία του '60 ως τον 21ο αιώνα: το περίφημο φιλμ ''2 ή 3 πράγματα που ξέρω γι' αυτήν'' του Γκοντάρ για το Παρίσι του ’60, η ταινία του Ρόσι ''Τα χέρια πάνω από την πόλη'' με θέμα τη διαφθορά στον κατασκευαστικό τομέα στη Νάπολη, το ''Υπό κατασκευή'' του Γκερίν για τον εξευγενισμό της Βαρκελώνης αλλά και ο ''Τελευταίος μαύρος άντρας στο Σαν Φρανσίσκο'' του Τάλμποτ για το πρόβλημα του ''αποτυχημένου εξευγενισμού'' στο Σαν Φρανσίσκο».
Τις προβολές θα προλογίσουν προσκεκλημένοι, γνώστες του κινηματογράφου και της ιστορίας του. Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα πραγματοποιηθούν, επίσης, η συζήτηση στρογγυλής τραπέζης «Αστυγραφίες στην οθόνη» με θέμα την αναπαράσταση του αστικού βιώματος μέσα από τη ματιά σημαντικών Ελλήνων αρχιτεκτόνων και δημιουργών, καθώς και δύο συναυλίες σε συνεργασία με τα Μουσικά Σύνολα της ΕΡΤ που θα παρουσιάσουν δημοφιλή μουσικά θέματα από ταινίες.
Οι συναυλίες θα δοθούν την Τρίτη 16 Απριλίου: η μία συναυλία (20:00) πριν από την προβολή της ταινίας «Πρόσωπο με πρόσωπο» του Ροβήρου Μανθούλη, ενώ θα προηγηθεί (17:00) μία ακόμη, μετά την προβολή της ταινίας «Ο δράκος» του Νίκου Κούνδουρου, σε κοινό πρόγραμμα με την ταινία. Η είσοδος θα γίνεται μόνο με προσκλήσεις που θα προσφέρουν στους ακροατές τους οι μουσικοί ραδιοφωνικοί σταθμοί της ΕΡΤ (συντονιστείτε με το Δεύτερο Πρόγραμμα, το Τρίτο Πρόγραμμα και το Kosmos).
Μεταξύ των παρευρισκομένων στο πλαίσιο του αφιερώματος, θα είναι ο Ισπανός δημιουργός Χοσέ Λουΐς Γκερίν για να προλογίσει την ταινία του «Υπό κατασκευή» με την οποία το αφιέρωμα σηκώνει αυλαία. Στην έναρξη του αφιερώματος θα χαιρετίσουν η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης - Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου, Συραγώ Τσιάρα, και η πρόεδρος του ΔΣ της Ταινιοθήκης της Ελλάδος, Μαρία Κομνηνού.
Από το ντοκιμαντέρ «Ακρόπολις» της Εύας Στεφανή. Πηγή φωτ.: Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Αναλυτικά το πρόγραμμα των προβολών εδώ. Ηλεκτρονική προπώληση εδώ. Εισιτήριο: 5 ευρώ. Tρεις προβολές: 10 ευρώ. Γενική είσοδος για την προβολή «Πρόσωπο με πρόσωπο» με τη συναυλία μικρού συνόλου της Ορχήστρας Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ: 7 ευρώ. Η κάρτα πολλαπλών προβολών διατίθεται μόνο από το φυσικό ταμείο της Ταινιοθήκης.
Ταινιοθήκη της Ελλάδος, Ιερά Οδός 48 και Μεγάλου Αλεξάνδρου, 210 3612046
(Κεντρική φωτ.: Από την ταινία «Πρόσωπο με πρόσωπο» του Ρ. Μανθούλη. Πηγή φωτ.: Ταινιοθήκη της Ελλάδος)
Περισσότερα για την έκθεση «Αστυγραφία. Η ζωή της πόλης τις δεκαετίες 1950-1970» (παράταση έως 12/5), στην Εθνική Πινακοθήκη, στα παρακάτω σημειώματα του ιστορικού τέχνης Γιώργου Μυλωνά:
