Εύθραυστος ο ψυχισμός του ανθρώπου και αυτή η αλήθεια είναι αναγκαίο να μη λησμονείται. Μας την υπενθυμίζει ο βραβευμένος με Χρυσή Άρκτο, Σεζάρ και βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου, Νικολά Φιλιμπέρ (γενν. 1951), μέσα από τα ντοκιμαντέρ του στα οποία καταγράφει μία κατάδυση στα άδυτα της ανθρώπινης ύπαρξης.
«Με συναρπάζει πρωτίστως ο εύθραυστος χαρακτήρας του απρόβλεπτου και όχι η άνεση της βεβαιότητας. Η αθέατη πλευρά είναι εκείνη που έχει ενδιαφέρον», όπως έχει σημειώσει ο ίδιος. Ικανότητά του να ακούει και να παρατηρεί τους ήρωές του με υπομονή και σπάνια ευαισθησία, αναδεικνύοντας, συνάμα, μία σειρά από – κάθε φορά – επίκαιρους και θεμελιώδεις κοινωνικούς προβληματισμούς.
Ο σεβασμός και η αφοσίωσή του στον άνθρωπο ανιχνεύονται και στο βραβευμένο με Χρυσή Άρκτο στη Μπερλινάλε 2023, ντοκιμαντέρ του, «Στο ποταμόπλοιο» (On the Adamant, 2023), το οποίο προβλήθηκε (07/03) στο πλαίσιο του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, ως μέρος του αφιερώματος στον Νικολά Φιλιμπέρ ο οποίος μάλιστα βραβεύθηκε με τον τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο του Φεστιβάλ για τη συμβολή του στην τέχνη του ντοκιμαντέρ.
Η γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό, ο σκηνοθέτης Νικολά Φιλιμπέρ και ο επικεφαλής προγράμματος του Φεστιβάλ, Γιώργος Κρασσακόπουλος. Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης/
Τα φώτα σβήνουν και «το Ποταμόπλοιο» ξετυλίγει μία τρυφερή και διαφωτιστική ματιά στον φιλόξενο μικρόκοσμο του Adamant, ενός ξεχωριστού πλωτού κέντρου ψυχικής υγείας στον Σηκουάνα, στην καρδιά του Παρισιού. Αποτελεί ένα πολύτιμο ντοκουμέντο για έναν μοναδικό σταθμό φροντίδας που καλωσορίζει ενήλικες που πάσχουν από ψυχικές διαταραχές.
Ο Φιλιμπέρ τους παρουσιάζει με τρόπο ανθρώπινο, καταγράφοντάς τους σε καθημερινές στιγμές κατά τις οποίες επίσης υπογραμμίζεται η καταπραϋντική λειτουργία της τέχνης. Καταγράφει κάθε τους σκέψη και τις επιθυμίες τους, δίνοντάς τους την ευκαιρία να μιλήσουν για ό,τι θελήσουν. «Το χαμόγελο με βοηθά να χαλαρώσω, με πονάει η καρδιά μου όταν με πληγώνουν με θορύβους» και «έχασα την ελευθερία μου, εσείς ζείτε ελεύθεροι, εγώ δεν μπορώ να το κάνω» είναι ορισμένες από τις φράσεις εκείνων που μίλησαν στην κάμερα του Φιλιμπέρ.
Τα κοντινά πλάνα στα πρόσωπά τους υπογραμμίζουν την έμφαση στον άνθρωπο, υπενθυμίζοντάς μας πως σήμερα, σε μία εποχή ρευστών καταστάσεων, ο άνθρωπος και το πώς νιώθει επίκειται να αποτελέσουν το επίκεντρο. Ο Φιλιμπέρ αναδεικνύει την ανθρωπιά ως αναγκαία ενώ εκείνη είναι δυσεύρετη, τονίζει ότι ο άνθρωπος έχει ανάγκη από φροντίδα και αγάπη για να «επιβιώσει» στη στυγνή πραγματικότητα, όπως και ότι το μαζί είναι παντοδύναμο.
Η παρουσία της μάσκας στα πρόσωπα των ομιλούντων προδίδει ότι τα γυρίσματα έγιναν κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού. Ο σκηνοθέτης υπολόγιζε ότι θα χρειαζόταν περίπου τρεις - τέσσερις μήνες γυρισμάτων αλλά εν τέλει, λόγω της πανδημίας, χρειάστηκαν επτά μήνες και μάλιστα όχι καθημερινών γυρισμάτων. Όσο για τον χρόνο που δαπανήθηκε προκειμένου οι θαμώνες του Adamant να νιώσουν οικειότητα με τον Φιλιμπέρ, προτού καταγραφούν από τον φακό του, «ήταν πολύ λίγος», όπως ο σκηνοθέτης ανέφερε στη συζήτηση που ακολούθησε με το πέρας της προβολής της ταινίας στο «Ολύμπιον».
Στιγμιότυπο από το ντοκιμαντέρ «Στο ποταμόπλοιο». Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Εκτός της ανθρώπινης ύπαρξης, εύθραυστη είναι και η δημοκρατία, όπως ο Νικολά Φιλιμπέρ τόνισε, παραλαμβάνοντας τον τιμητικό Χρυσό Αλέξανδρο πριν από την προβολή της ταινίας του «Το ποταμόπλοιο». Η ευαισθησία υπάρχει, «ευαίσθητα είναι επίσης τα θέματα πολιτισμού και κουλτούρας, ενώ η δημοκρατία βρίσκεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο από ποτέ και πρέπει να τη διαφυλάξουμε», υπογράμμισε ο Φιλιμπέρ.
Σαφώς, η ύπαρξη κέντρων ψυχικής υγείας είναι ζήτημα δημοκρατίας, η τρωτότητα της ανθρώπινης ύπαρξης είναι αδιαμφισβήτητη. Ο Φιλιμπέρ το τονίζει με τα ντοκιμαντέρ του, «αγκαλιάζοντας» με την κάμερά του τον άνθρωπο. Γι’ αυτή του την ευαίσθητη ματιά του αξίζει το ευχαριστώ όλων μας όπως και του 27ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, αρθρωμένο εκ μέρους της διοργάνωσης, από τη γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό, και τον επικεφαλής προγράμματος του Φεστιβάλ, Γιώργο Κρασσακόπουλο: «Σε ευχαριστούμε για τις ταινίες σου, το όραμά σου, την αφοσίωσή σου στο ντοκιμαντέρ και στον άνθρωπο».
Κεντρική φωτ.: Στιγμιότυπο από το ντοκιμαντέρ «Στο ποταμόπλοιο». Πηγή φωτ.: Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
