«Εξαιρετική» και χωρίς αρνητικές επιπτώσεις είναι η γενική κατάσταση στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης, βάσει νόμων και κανονισμών που διασφαλίζουν την προστασία του μνημείου. Πολλές δε, από τις πρακτικές επέμβασης που έχουν εφαρμοστεί στον Ιερό Βράχο, θα μπορούσαν να αποτελέσουν πρότυπα για προσπάθειες συντήρησης κληρονομιάς σε παγκόσμιο επίπεδο.
Αυτά αναφέρονται σε αναλυτική έκθεση 70 σελίδων σχετικά με το ενταγμένο, από το 1987, στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, μνημείο της Ακρόπολης των Αθηνών.
Η έκθεση βασίστηκε στα πορίσματα Μικτής Συμβουλευτικής Αποστολής (Joint Advisory Mission) αποτελούμενης από δύο εκπροσώπους του Διεθνούς Συμβουλίου για την Προστασία Μνημείων και Ιστορικών Χώρων (ICOMOS) και ενός του Κέντρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, κατόπιν τριήμερης επίσκεψής (27-29 Απριλίου 2022) τους στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης. Η αποστολή πραγματοποιήθηκε έπειτα από πρόσκληση του ΥΠΠΟΑ.
Η παρούσα έκθεση αποτελεί μία «απάντηση» στις αιτιάσεις που είχε δεχθεί από την αντιπολίτευση η ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού κατόπιν έργων επέμβασης στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης, το 2021.
«Τα μνημεία της Ακρόπολης, προστατεύονται επαρκώς, καθώς η επίστρωση φέρει προστασία και δεν έρχεται σε απευθείας επαφή με την επιφάνεια του βράχου. Επιπλέον, η επέμβαση φαίνεται να είναι πλήρως αναστρέψιμη. Το πλάτος των διαδρομών έχει διευρυνθεί κατά την ανανέωση τους. Αυτό είναι χρήσιμο από λειτουργικής άποψης για τον όγκο των επισκεπτών, για την κίνηση των αμαξιδίων και την μεταφορά υλικών δομής και οχημάτων (για τη μεταφορά βαρέων μαρμάρινων όγκων)», σημειώνεται στην έκθεση, σύμφωνα με την ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού.
Οι όποιες επεμβάσεις στην Ακρόπολη γίνονται κατόπιν έγκρισης μελετών και «εκτελούνται από το Κράτος-Μέλος».
Σε οποιαδήποτε επέμβαση υπάρχει στενή επίβλεψη «που εξασφαλίζει ότι κάθε βήμα των προσπαθειών αποκατάστασης και συντήρησης γίνεται κατά τρόπο συστηματικό», με μετέχοντες εξειδικευμένους επιστήμονες και ακαδημαϊκούς. Καθώς και με διαδικασίες τεκμηρίωσης, διαβούλευσης και διαλόγου με ειδικούς, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Καμία αρνητική επίπτωση
Καμία δεν είναι η αρνητική επίπτωση που έχουν τα έργα που έχουν γίνει στην Ακρόπολη Αθηνών στην Εξέχουσα Οικουμενική Αξία της. Πρόκειται για την ανανέωση και διεύρυνση των υφισταμένων διαδρομών, για τον νέο ανελκυστήρα –αντικατέστησε τον ανελκυστήρα του 2004– ο οποίος μάλιστα ήταν απαραίτητος για την άνετη προσβασιμότητα όλων σε ένα Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Οι επεμβάσεις επί αυτού ανταποκρίνονται στους κύριους στόχους του Άρθρου 9 της Σύμβασης του ΟΗΕ σχετικά με τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες (ΑμεΑ). Η φυσική προσβασιμότητα του χώρου επιτυγχάνεται για διάφορες κατηγορίες επισκεπτών, συμπεριλαμβανομένων και ΑμεΑ.
Πηγή φωτ.: ΑΡ / Petros Giannakouris
Μία ακόμη επέμβαση είναι ο νέος φωτισμός (από την Ελευθερία Ντεκώ), ο οποίος συμβάλλει στη βελτίωση της αναγνωσιμότητας της μορφής του αρχαίου μνημείου τη νύχτα. Ο εξοπλισμός έχει τοποθετηθεί έτσι ώστε να προστατεύει το μνημείο και το μάρμαρο από τυχόν ζημιά.
Παρατηρήσεις
Οι όποιες παρατηρήσεις, συστάσεις και επισημάνσεις – που ούτως ή άλλως διατυπώνονται σε παρόμοιες αποστολές της UNESCO – αφορούσαν στο χρώμα διάστρωσης των διαδρόμων, τα φωτιστικά στοιχεία και τον εξοπλισμό. Θα μπορούσαν «να ενσωματωθούν καλύτερα στα μνημεία και στο τοπίο, και να γίνουν λιγότερο εμφανή». Θα μπορούσε επίσης να βελτιωθεί η κατανομή των επισκεπτών κατά τις ώρες λειτουργίας, την αναγκαιότητα για ένα ολοκληρωμένο διαχειριστικό σχέδιο.
Τα θέματα αυτά έχουν όμως ήδη διευθετηθεί, όπως τα φωτιστικά στοιχεία και ο εξοπλισμός για τον φωτισμό ή σε άλλες περιπτώσεις σχετικά έργα βρίσκονται σε διαδικασία υλοποίησης, όπως είναι το συνολικό διαχειριστικό σχέδιο του χώρου, που εκπονείται και συμπεριλαμβάνει σχέδιο περιορισμού κινδύνων και αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη του 2023.
Περαιτέρω προσπάθειες απαιτούνται για την ανάπτυξη υπηρεσιών, εκπαίδευσης των υπαλλήλων, εφαρμογές και άλλων φυσικών ή ψηφιακών εργαλείων που θα μπορούσαν να επιτρέψουν πλήρως σε ΑμεΑ την πρόσβαση και απόλαυση του Χώρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της Ακρόπολης.
Μια ειδικότερη σύσταση υπήρξε ως προς την ανάγκη -βάσει των αρχών της Χάρτας του Διεθνούς Πολιτιστικού Τουρισμού του ICOMOS- να εμπλακούν ενεργά στη σύλληψη και εφαρμογή ενός διαχειριστικού σχεδίου του χώρου, και άλλοι κοινωνικοί φορείς, ειδικά οι επαγγελματίες του τουρισμού.
Μακροπρόθεσμο πρόγραμμα αναστήλωσης
Αναφορικά με το γενικότερο μακροπρόθεσμο πρόγραμμα αναστήλωσης, επισημάνθηκε ότι οι όποιες ατέλειες και αλλοιώσεις, όταν έχουν γίνει μέρος της ιστορίας του κτίσματος, θα πρέπει να διατηρούνται στο βαθμό που δεν θέτουν σε κίνδυνο τις προδιαγραφές ασφαλείας.
Πηγή φωτ.: Shutterstock
Τα έργα που έχουν ήδη γίνει στην Ακρόπολη «απαντούν» σε δύο σημαντικές Αρχές της Χάρτας της Βενετίας του 1964. Πρόκειται για την αρχή της αναστρεψιμότητας των επεμβάσεων, δηλαδή τη δυνατότητα να αναθεωρηθούν επεμβατικά λάθη στο μέλλον, και την αρχή της διατήρησης της δομικής αυτοτέλειας των αρχιτεκτονικών μελών με την αποκατάσταση του καθενός χωριστά στην αρχική δομική λειτουργία, και με χρήση της αρχαίας τεχνολογίας στην τελική λάξευση των συμπληρωμάτων τους.
Οι εμπειρογνώμονες της UNESCO και του ICOMOS
Οι εμπειρογνώμονες των δύο οργανώσεων συμμετείχαν επίσης σε συζητήσεις με τις αρμόδιες για την προστασία και διαχείριση του μνημείου υπηρεσίες και το επιστημονικό προσωπικό, ενημερώθηκαν μέσω της εκτενούς βιβλιογραφίας και αρθρογραφίας για την ιστορία των αναστηλώσεων και τις διαδικασίες για την προστασία και διαχείριση του αρχαιολογικού χώρου, για τις μελέτες που υλοποιήθηκαν ή είναι σε εξέλιξη επί των μνημείων της Ακρόπολης.
Οργανώθηκε, επίσης, συνάντηση με εκπροσώπους της κοινωνίας των πολιτών (όπως η Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία Ελλάδος, ο Σύλλογος Ελλήνων Παραολυμπιονικών, το Ελληνικό Τμήμα του ICOMOS, κ.ά.), καθώς και επαγγελματιών του τουρισμού, με τους οποίους αναπτύχθηκε συζήτηση κυρίως για τα θέματα πρόσβασης και λειτουργίας του αρχαιολογικού χώρου.
