Η σημασία της διατλαντικής σχέσης αμφισβητείται. Η στρατηγική αξία της ενότητας της Δύσης απαξιώνεται. Ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κώστας Υφαντής αποτυπώνει μιλώντας στο Liberal και την Ευαγγελία Μπίφη τις νέες πραγματικότητες για την Ευρώπη επί προεδρίας Τραμπ και «αποκωδικοποιεί» τον εριστικό λόγο του Αμερικανού αντιπροέδρου, Τζέι Ντι Βανς, από το βήμα της Διάσκεψης του Μονάχου για την Ασφάλεια.
Δεν πηγάζει αισιοδοξία για το μέλλον της διατλαντικής κοινότητας υπό τις παρούσες συνθήκες, αναφέρει ο κ. Υφαντής παραθέτοντας το πώς αντιλαμβάνεται η προεδρία Τραμπ την παγκόσμια στρατηγική πραγματικότητα και ποιες «επιλογές» αφήνει στην Ευρώπη μέσω μίας προσέγγισης που θέλει το αμερικανικό συμφέρον να προστατεύεται μέσα από διμερή διαπραγμάτευση -γεγονός που αντανακλάται και στο ζήτημα της Ουκρανίας.
Ως προς την ομιλία του αντιπροέδρου των ΗΠΑ, Τζέι Ντι Βανς, στο Μόναχο, ο Κώστας Υφαντής κάνει λόγο για μία αμερικανική πολιτική χορηγία στις δυνάμεις εκείνες που εκπροσωπούν τις πιο συντηρητικές και αντιδημοκρατικές απόψεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση θεωρώντας ότι θα βρει συμμάχους, όμως φανερώνει βαθιά άγνοια της ευρωπαϊκής πολιτικής πραγματικότητας.
Ακολουθεί το κείμενο της συνέντευξης:
Κύριε Υφαντή, απέναντι σε ποια πραγματικότητα ερχόμαστε καθώς επανακαθορίζονται οι διατλαντικές σχέσεις και η δέσμευση της Αμερικής επί Ντόναλντ Τραμπ στην ευρωπαϊκή ασφάλεια;
Δεν είναι η πρώτη φορά που συζητάμε το πού βαδίζει η διατλαντική σχέση, ιδιαίτερα στη μεταψυχροπολεμική εποχή. Έχουν υπάρξει στιγμές που αμφισβητήθηκε η συνοχή της διατλαντικής κοινότητας, η συνοχή της Δύσης. Ένα παράδειγμα μόνο είναι η μονομερής απόφαση του προέδρου Μπους του νεότερου για την εισβολή στο Ιράκ παρά τις έντονες διαφωνίες της Ευρώπης και όχι μόνο.
Υπάρχει κάτι διαφορετικό σήμερα; Βεβαίως, υπάρχει κάτι διαφορετικό. Τώρα υπάρχει αμφισβήτηση της σημασίας της διατλαντικής σχέσης από την Ουάσινγκτον. Ο πρόεδρος Τραμπ, και κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του αλλά πολύ περισσότερο τώρα που έρχεται με μία ενδεχομένως υποσυνείδητη δυναμική εκδίκησης για την εμπειρία της πρώτης θητείας, έχει ήδη απαξιώσει τη στρατηγική αξία της ενότητας της Δύσης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ενδιαφέρονται να συντηρήσουν συμμαχίες, οι οποίες στο παρελθόν τους εξασφάλισαν την παγκόσμια ηγεμονία. Το πολιτικό προσωπικό που ακολουθεί τον Ντόναλντ Τραμπ έχει μία πολύ διαφορετική θέαση της παγκόσμιας στρατηγικής πραγματικότητας. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ευρώπη είτε θα είναι πλήρως ευθυγραμμισμένη με τις βασικές επιλογές των Ηνωμένων Πολιτειών χωρίς καμία δυνατότητα διαπραγμάτευσης, είτε δεν είναι καθόλου χρήσιμη -περισσότερο εμπόδιο είναι παρά εργαλείο προβολής αμερικανικής ισχύος. Αυτή είναι μία δομική εξήγηση των όσων βλέπουμε σήμερα και των όσων ενδεχομένως θα ακολουθήσουν.
Συνεπώς, όπως είναι σήμερα τα πράγματα δεν μπορεί κάποιος να είναι αισιόδοξος για το μέλλον της διατλαντικής κοινότητας.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αποφασίσει να συμπεριφέρονται στη λογική μιας διμερούς προσέγγισης στα πράγματα. Η προσέγγιση θέλει το αμερικανικό συμφέρον να προστατεύεται μέσα από μία διμερή διαπραγμάτευση και όχι στο πλαίσιο μας συλλογικότερης παγκόσμιας διακυβέρνησης. Ο πρόεδρος Τραμπ θεωρεί ότι όταν διαπραγματεύεται ένας προς έναν -είτε με τη Γερμανία, είτε με τη Γαλλία, είτε με την Ιαπωνία, είτε με τη Νότια Κορέα-, τότε θα έχει εξασφαλίσει τα αμερικανικά συμφέροντα γιατί φυσικά κατά μόνας οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πολύ, πολύ πιο ισχυρή χώρα από οποιονδήποτε άλλον. Άρα δε θέλει στην εξίσωση συλλογικότητες όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση που, τουλάχιστον με οικονομικούς όρους, είναι το ίδιο ισχυρές με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αναφέρεστε στη συναλλακτική προσέγγιση και είναι αυτό το οποίο βλέπουμε και ως προς το ζήτημα της Ουκρανίας στη σκιά του τηλεφωνήματος Τραμπ-Πούτιν;
Ακριβώς, και θα την αποκαλούσα μία συναλλακτική διμέρεια (transactional bilateralism), αντίθετα με την πολυμέρεια. Στο ζήτημα της Ουκρανίας, ο πρόεδρος Τραμπ ξέρει ή μπορεί να φανταστεί ότι μία διαπραγμάτευση που θα αφορά Ρωσία, Ουκρανία, Ευρώπη και ΝΑΤΟ θα τον οδηγήσει σε έναν γενικότερο συμβιβασμό, κάτι το οποίο δε θέλει. Θεωρεί ότι μία απευθείας διαπραγμάτευση με τον Βλαντιμίρ Πούτιν και τη Ρωσία, η οποία είναι ο ισχυρός παίκτης σε αυτό το «παίγνιο», είναι αρκετή.
Η Ευρώπη είτε θα ακολουθήσει, είτε θα βρεθεί αντιμέτωπη με την άρση της αμερικανικής εγγύησης για το συνδέσω με την προηγούμενη ερώτησή σας. Ο βασικός εκβιασμός είναι: Αυτό είναι το πακέτο της διευθέτησης για την ειρήνευση στην Ουκρανία και είτε συμφωνείτε ή, εάν δε συμφωνείτε, αναλαμβάνετε την ευθύνη και της δικής σας ασφάλειας αλλά και της άμυνας της Ουκρανίας απέναντι στη Ρωσία.
Υποβάθμισε ο Τζέι Ντι Βανς την απειλή της Ρωσίας στο Μόναχο και εξαπέλυσε μία κατά μέτωπο επίθεση εναντίον της Ευρώπης μιλώντας περί δημοκρατίας και ελευθερίας της έκφρασης που οπισθοχωρούν και ευρωπαϊκών ηγεσιών που φοβούνται τους ψηφοφόρους. Πώς αποκωδικοποιείτε την ομιλία του;
Πρόκειται για μία ομιλία προφανώς βαθιά προσβλητική απέναντι σε συμμάχους αλλά την ίδια στιγμή είναι και ανιστόρητη και σε πολύ μεγάλο βαθμό και αναλφάβητη. Δείχνει μία ολοκληρωτική άγνοια της ευρωπαϊκής δημοκρατικής πολιτείας, η οποία μπορεί να έχει τα προβλήματά της αλλά σε καμία περίπτωση δεν μπορεί από τον οποιονδήποτε, ούτε καν από τις Ηνωμένες Πολιτείες, να χαρακτηριστεί ως δημοκρατικά ελλειμματική.
Προφανώς, πίσω από τις «αιτιάσεις» του Αμερικανού αντιπροέδρου βρίσκεται μία προσπάθεια να ενισχυθούν εκείνες οι πολιτικές δυνάμεις που βρίσκονται κοντά στην κοινωνική ατζέντα την οποία ο ίδιος ο Ντόναλντ Τραμπ εκφράζει στις Ηνωμένες Πολιτείες, δηλαδή τη βαθιά συντηρητική Αμερική. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι περί αυτού πρόκειται, δηλαδή μία αμερικανική πολιτική χορηγία στις δυνάμεις εκείνες που εκπροσωπούν τις πιο συντηρητικές και αντιδημοκρατικές απόψεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αυτό δε σημαίνει ότι το πρόβλημα παραδείγματος χάριν της woke ατζέντας δεν έχει πάει, κατά την άποψή μου, πολύ μακριά στην Ευρώπη, αλλά ο τρόπος να αντιμετωπίζεις αυτά τα ζητήματα προφανώς δεν είναι η αντίληψη της βαθιάς υπερσυντηρητικής Αμερικής την οποία εκφράζει ο Βανς.
Η εντελώς λανθασμένη ανάγνωση της ευρωπαϊκής πολιτικής πραγματικότητας είναι ότι σε πολιτικές δυνάμεις όπως η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), ο πρόεδρος Τραμπ θα βρει συμμάχους. Δε θα βρει συμμάχους… Και αυτό δείχνει μία βαθιά άγνοια της ευρωπαϊκής πολιτικής πραγματικότητας.
