Ετοιμαστείτε να διαβάσετε κάτι πραγματικά «βαρετό». Όχι πως θα γίνετε πλούσιοι, όχι σε ποιο παραδείσιο νησί θα περάσετε τις επόμενες καλοκαιρινές διακοπές, όχι ποιο είναι το αυτοκίνητο των ονείρων σας.
Το σημερινό μας θέμα είναι η Tεχνητή Nοημοσύνη, οι επιδράσεις της στην καθημερινότητά μας και στην Οικονομία. Δεν είναι «πιασάρικο» θέμα και μάλιστα σε προεκλογική περίοδο, όπου κυριαρχεί ο πετροπόλεμος και η ανταλλαγή ύβρεων. Αλλά ο άνθρωπος με τον οποίον συνεντευξιαζόμαστε, ο Γιάννης Μαστρογεωργίου, κάνει το θέμα ενδιαφέρον. Κυρίες και κύριοι, υποδεχτείτε την νέα εποχή. Ή όπως αλλιώς το λένε, το μέλλον είναι ήδη εδώ. Απλά δεν το γνωρίζουμε…
Ο κ. Μαστρογεωργίου είναι ένας από τους ανθρώπους που έχει ασχοληθεί πάρα πολύ με τις αλλαγές που φέρνει η τεχνολογία στις ζωές μας και κυρίως πως μπορούμε να επωφεληθούμε απ’ αυτές τις κοσμογονικές αλλαγές που βιώνουμε. Ο επίσημος τίτλος του είναι «Ειδικός Γραμματέας Μακροπρόθεσμου Σχεδιασμού στην Προεδρία της Ελληνικής Κυβέρνησης». Εμείς πάντως θυμόμαστε τον παλιό διευθυντή του think tank της Άννας Διαμαντοπούλου. Τον άνθρωπο που έχει γράψει δύο βιβλία για την βιομηχανική επανάσταση.
Συνέντευξη στον Θανάση Μαυρίδη
Πρόσφατα γνωστοί επιστήμονες και επιχειρηματίες ζήτησαν να ανασταλούν οι όποιες εργασίες για την ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, επειδή η ανθρωπότητα μπορεί να βρεθεί σε κίνδυνο. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή είδηση. Σαν να βλέπουμε σε εξέλιξη ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας. Σαν κι εκείνα που υποστηρίζουν ότι τον επόμενο πόλεμο θα τον κηρύξουν οι μηχανές. Ας πάμε όμως να πιάσουμε το νήμα από την αρχή. Πιστεύετε ότι η ανθρωπότητα κινδυνεύει;
Ζούμε την περίοδο της Άγριας Δύσης, του Far West στην εκτίναξη των εφαρμογών της ΑΙ που ξεπετώνται καθημερινά από δεκάδες εταιρείες. Είμαι εκ φύσεως κατά των απαγορεύσεων αλλά υπέρ των ρυθμίσεων εντός ενός οργανωμένου πλαισίου. Η επιστολή εκφράζει υπαρκτές αγωνίες αλλά εμφιλοχωρούν και επιχειρηματικά πιθανόν συμφέροντα θα έλεγε κανείς, που επιθυμούν ενδεχομένως μια πρόσκαιρη παύση ,ώστε κάποιοι που έχασαν τις παρούσες εξελίξεις, να προλάβουν και να μείνουν μέσα στο παιχνίδι. Παρόλα αυτά η πραγματικότητα σήμερα μας επιβάλλει να σπεύσουμε να διαμορφώσουμε ένα όσο το δυνατόν ευρύ, τεκμηριωμένο, κοινά αποδεκτό ει δυνατόν, μελλοντοστραφές και κοινωνικά επωφελές πλαίσιο κανόνων χρήσης της ΑΙ. Έχουμε χάσει πολύ χρόνο. Η επιστημονική κοινότητα προετοιμάζεται για τις παρούσες εξελίξεις της ΑΙ εδώ και χρόνια, αλλά ρυθμιστικά μείναμε πίσω προτιμώντας μια χρονοβόρα διαβούλευση που πάντα θα φέρνει την τεχνολογία ένα βήμα πιο μπροστά. Ειδικά στην ΕΕ έχουμε χάσει πολύτιμο χρόνο. Ακόμα συζητάμε την AI Αct. Πρέπει να προχωρήσει. Και επειδή οι νομικές ρυθμίσεις ούτως ή άλλως δεν μπορούν να εικάζουν και να προηγούνται, οι δεοντολογικες , ηθικές ρυθμίσεις μπορούν εκ των προτέρων να ορίζουν το πλαίσιο. Ας προχωρήσουμε έτσι λοιπόν.
Ως προς το δυστοπικό σκέλος περί κινδύνου της ανθρωπότητας, θα προτιμούσα αντί της λέξης «κίνδυνος», να χρησιμοποιήσω τη λέξη «ταλαιπωρία». Δεν εκτιμώ ότι υφίσταται υπαρξιακός κίνδυνος για την ανθρωπότητα όσο τουλάχιστον εκείνη θα διατηρεί την πρωτοβουλία, αλλά υφίσταται περίπτωση αχρείαστης ταλαιπωρίας από την έλλειψη πλαισίου και κυρίως από την άγνοια χρήσης και ουσιαστικής εκμετάλλευσης της ΑΙ από τον άνθρωπο. Έχουμε στα χέρια μας τεχνολογία συγκλονιστικής ισχύος. Χρειάζεται εκπαίδευση, δια βίου μάθηση, ώστε να χρησιμοποιήσουμε αυτή την τεχνολογία προς όφελος της κοινωνίας, της οικονομίας και της ανθρωπότητας. Ο άνθρωπος δεν κινδυνεύει από τη μηχανή όσο θα δρα και θα σκέπτεται ως άνθρωπος. Θα κινδυνεύσει όταν μπει σε φάση ανταγωνισμού με τη μηχανή...
Στα πανεπιστήμια πάντως οι καθηγητές ανησυχούν για την εκπαιδευτική διαδικασία. Αν οι εργασίες των φοιτητών είναι δικές τους ή “δάνειο” από την Τεχνητή Νοημοσύνη.
Αρχές Μαρτίου στις ΗΠΑ παρουσιάστηκε η πρώτη ...μετά chatGPT εποχή, μεγάλη έρευνα σχετικά με τη χρήση της ΑΙ στα σχολεία. Αυτό που εξέπληξε πολλούς ήταν ότι οι δάσκαλοι σε ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από τους μαθητές χρησιμοποιούν το chatGPT. Και αυτό είναι λογικό. Οι δάσκαλοι γνωρίζουν ότι η ΑΙ σε αυτό το επίπεδο είναι εργαλείο υποβοήθησης και όχι υποκατάστασης. Και ως εργαλείο έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει την ευρηματικότητα, τη φαντασία και τη δημιουργικότητα αρκεί να είμαστε γνώστες του εύρους της χρήσης της και των πιθανών παγίδων. Στα μέσα της δεκαετίας του 80 δάσκαλοι στις ΗΠΑ διαμαρτύρονταν με πορείες στη χρήση κομπιούτερ μαθηματικών πράξεων μέσα στις τάξεις. Τώρα υπάρχουν τμήματα που επιτρέπουν ακόμα και τα βιβλία ανοικτά κατά τη διάρκεια των εξετάσεων. Πιο χρήσιμο είναι να αρχίσουμε να μαθαίνουμε πως να χρησιμοποιούμε την ΑΙ και να εκπαιδευθούμε στην αποφυγή παγίδων όπως τα fake news, deep fake videos κλπ. Εκεί ελλοχεύει ο κίνδυνος για τη δημοκρατία, το διάλογο και την κοινωνία.
Ο πολιτικός κόσμος έχει πλέον να λύσει νέα προβλήματα που σχετίζονται με την τεχνολογία, τα ατομικά δικαιώματα, τις δυνατότητες και τους κινδύνους από αυτόν τον νέο κόσμο που ανοίγεται μπροστά μας.
Πράγματι, τα προβλήματα του κόσμου που αναδύεται είναι διαφορετικού εύρους από όσα μας έφεραν...ως εδώ. Το βασικό μας πρόβλημα είναι ότι πρέπει να σταματήσουμε να σκεφτόμαστε το αύριο ως προέκταση του παρελθόντος και του παρόντος. Το μέλλον πλέον, και λόγω της εκθετικής αύξησης της τεχνολογικής ισχύος, φέρνει και άλλες προκλήσεις και ευκαιρίες, αλλά και κινδύνους. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι απαιτεί εκ μέρους της πολιτείας μακροπρόθεσμο σχεδιασμό. Μελλοντοστραφή σκέψη. Για αυτό είναι επαινετέα η απόφαση του πρωθυπουργού να συστήσει ειδική γραμματεία μακροπρόθεσμου σχεδιασμού στο γραφείο του, θέλοντας μ΄ αυτό τον τρόπο να δείξει ότι προχωρά σε αλλαγή παραδείγματος.
Και ο κ. Τσίπρας κατεβάζει στις εκλογές μία αξιόλογη επιστήμονα, την Διάνα Βουτυράκου. Ήταν μια εξαιρετική κίνηση. Αυτό σημαίνει ότι τα κόμματα αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει και ότι ετοιμαζόμαστε ως κοινωνία να επιβιβαστούμε στο τραίνο ή εξακολουθούμε να είμαστε μακριά απ΄ όσα συμβαίνουν στον υπόλοιπο κόσμο;
Ελπίζω να συζητά όμως μαζί της και να κατανοεί τις εξελίξεις του 21ου αιώνα με σύγχρονη ματιά και όχι μέσα από τα παραμορφωτικά γυαλιά της ιδεοληψίας όπως αυτή που διατήρησε ως πρωθυπουργός. Παρόλα αυτά η χώρα βρίσκεται σε ένα πραγματικά κρίσιμο σημείο. Οι τεχνολογικές εξελίξεις πλέον κινούνται με ταχύτητα μεγαλύτερη από αυτή που μπορούν να μεταβολίσουν οι κοινωνίες αν αργήσουν να σταθούν ενώπιον τους χωρίς φόβο αλλά με συναίσθηση. Οι προεκτάσεις της τεχνολογικής μας μετάβασης σε ένα συγκλονιστικό μέλλον δεν συγχωρούν καθυστέρηση. Μπορεί να μην πιάσαμε την Α' βιομηχανική επανάσταση. Να αργήσαμε στη Β', να μας ξέφυγε εν πολλοίς η Γ', αλλά πλέον οποίος μείνει πίσω, δεν θα προλάβει όσους έφυγαν μπροστά. Η χώρα χρειάζεται σαφείς εθνικές προτεραιότητες ως προς την τεχνολογική της, την εκπαιδευτική της και την αναπτυξιακή της μετάβαση .
Μιλάμε για μια νέα εποχή που έχει ήδη ξεκινήσει. Το μέλλον είναι ήδη εδώ, απλά δεν το αντιλαμβανόμαστε σε όλο του το εύρος. Τουλάχιστον εμείς που βρισκόμαστε πιο μακριά από το αντικείμενο.
Η νέα εποχή δεν αφορά μόνο κάποιους. Η νέα εποχή δεν είναι ένα κλειστό σύστημα με προκαθορισμένο αριθμό ατόμων. Η νέα εποχή είναι άκρως ενδιαφέρουσα, συμπεριληπτική, εμπροσθοβαρής. Κανείς δεν περισσεύει. Χρειάζεται και ο έμπειρος που θα αποτρέψει από τα επαναλαμβανόμενα λάθη και ο δυναμικός νέος που θα ξεπεράσει τις καθηλωτικές φοβίες. Ο άνθρωπος είναι το μόνο ον που μπορεί να συλλογιστεί το μέλλον του. Είναι homo sapiens , αλλά και homo prospectus. Ως χώρα δυσκολευόμαστε να μεταβολίσουμε την αλλαγή ως μια γοητευτική διαδικασία. Κυριαρχεί ο φόβος και η ανασφάλεια αλλά αυτό είναι λάθος. Η χώρα διαθέτει πνευματικό υπόβαθρο. Έχει επιστήμονες, έχει ανθρώπινο δυναμικό, έχει ευκαιρίες. Μας λείπει η σωστή προτεραιοποίηση και ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός. Ακόμα και αν δεν γνωρίζουμε με λεπτομέρειες πως θα είναι η νέα εποχή, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε τι θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε. Κλιματική κρίση. Νέες δουλειές. Άλλες που θα χαθούν. Νέες δεξιότητες που πρέπει να αποκτήσουμε. Νέα προγράμματα σπουδών. Δημογραφικές παγκόσμιες ανακατατάξεις. Ενεργειακή μετάβαση. Αλλαγή στις μεταφορές και τις επικοινωνίες. Βιοτεχνολογική επανάσταση. «Ίσως είναι η πρώτη περίοδος στην ανθρωπότητα που γνωρίζουμε ακόμα και εκείνα...που δεν γνωρίζουμε», κατά την φράση του Ντόναλντ Ράμσφελντ... Είναι κρίμα τέτοια γνώση να πάει χαμένη.
Καλά τα λέτε! Θα σας ρωτήσω κάτι που μού έρχεται αυθόρμητα. Και 4 χρόνια τώρα τι κάνατε; Μην μου πείτε ότι είστε ευχαριστημένος...
Η χώρα έκανε άλματα στην ψηφιακή της μετάβαση. Δεν νομίζω να διαφωνεί κανείς συγκρίνοντας πώς ήταν η χώρα πριν από 4 χρόνια στην ψηφιακή της εικόνα προς τους πολίτες και πώς είναι σήμερα... Επίσης, πριν από ένα χρόνο συνεστήθη η Ειδική Γραμματεία Foresight από τον Πρωθυπουργό που δημιουργεί μία νέα εποχή του μέλλοντος στην παραγωγή δημόσιας πολιτικής. Σταδιακά το Foresight, ο μακροπρόθεσμος σχεδιασμός θα ενταχθεί στη νομοπαρασκευαστική διαδικασία των Υπουργείων. Φορείς του Δημοσίου θα αποκτήσουν και εκείνοι αντίστοιχες δομές. Συνεστήθη επίσης Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης, δίνοντας το στίγμα της σημασίας που δίνει ο Πρωθυπουργός στο μείζον αυτό θέμα. Δόθηκε η δυνατότητα στους φοιτητές να κάνουν εσωτερικό Erasmus, κάτι που κατά τη γνώμη μου θα αλλάξει άρδην τον τρόπο που παντρεύονται οι επιστήμες, όπως το έχει ανάγκη η εποχή. Προφανώς, υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν...H χώρα ταλαιπωρήθηκε αυτά τα τέσσερα χρόνια από επάλληλες κρίσεις, κυρίως εξωγενείς. Είναι η πρώτη φορά στα μεταπολιτευτικά χρονικά που μία κυβέρνηση κλήθηκε να διαχειριστεί κρίσεις. Αυτό δεν είναι δικαιολογία. Είναι πραγματικότητα, αλλά άλλο τόσο πραγματικότητα είναι ότι το μοντέλο διακυβέρνησης που ασχολείται αποκλειστικά με τη διαχείριση κρίσεων είναι πλέον παρελθόν. Διεθνώς η διακυβέρνηση αποκτά πλέον μακροπρόθεσμο χαρακτήρα. Πάμε στο Government 4.0, αφήνοντας πίσω όσα ξέραμε μέχρι σήμερα. Ο τετραετής εκλογικός κύκλος δεν θα ακυρώνει τις μακροπρόθεσμες εθνικές ανάγκες και πρωτοβουλίες, θυσιάζοντας το συλλογικό όφελος στο πρόσκαιρο εκλογικό.
Νομίζω ότι μιλάμε για δυο διαφορετικά πράγματα. Άλλο είναι οι ψηφιακές μας σχέσεις με το δημόσιο και άλλο ο μετασχηματισμός μιας οικονομίας, έτσι ώστε να μπορεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της νέας εποχής.
Προφανώς, αλλά η χώρα από κάπου ξεκινάει και κάπως φτιάχνει το υπόβαθρο. Η μεγάλη εικόνα της οικονομικής μας και αναπτυξιακής μας προοπτικής μέσω της τεχνολογικής εξέλιξης πρέπει να αποτελέσει σημαντική προτεραιότητα της επόμενης κυβέρνησης. Είναι ένα απαιτητικό σχέδιο που πατά πάνω σε πολλούς άξονες που συμπλέκονται. Δεν αφορά μόνο τις ξένες επενδύσεις. Αφορά πρωτίστως τις εθνικές μας επενδύσεις σε προγραμματα σπουδών που θα συνδυάζουν τις λεγόμενες STEM σπουδές με τις HECI (Humanities, Ethics, Cognition, Imagination). Πώς θα αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις της εποχής, όπως λέτε, αν θεωρούμε ότι η ΑΙ θα μας πάρει τις δουλειές; Τη δουλειά δεν θα μας την πάρει η ΑΙ. Τη δουλειά θα μας την πάρει κάποιος άλλος που θα ξέρει να χειρίζεται την ΑΙ. Η επαυξημένη δηλαδή πραγματικότητα, η ενισχυμένη πραγματικότητα. Φαντάζεστε πόσο θα ενίσχυε τον τουριστικό μας και τον πολιτιστικό μας κλάδο, η δυνατότητα να μπορεί κάποιος από την Αλάσκα...τη Σιγκαπούρη, να "βυθίζεται" στο περιβάλλον της Αρχαίας Ολυμπίας ή της Σαντορίνης και αυτό να τον ενεργοποιεί να έρθει να ζήσει τη χώρα και τον πλούτο της από κοντά; Τεράστιες προοπτικές για κάθε επιχείρηση και για κάθε κλάδο της οικονομίας.
Αν είχατε την ευκαιρία να αποφασίσετε εσείς το πρώτο μετρό που θα έπρεπε να ληφθεί για να περάσει η Ελλάδα στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης, ποιο θα ήταν αυτό;
Διά Βίου Μάθηση. Upskilling, και Reskilling. Όλοι μας έχουμε ανάγκη την "αναβάθμιση" του λογισμικού των εφοδίων μας. Να παντρέψουμε τις δεξιότητες που έχουμε σήμερα με αυτά που θα μάς είναι αναγκαία αύριο. Η πιο μεγάλη χαζομάρα που έχω ακούσει στη ζωή μου (και την έχω πει και ο ίδιος και το μετάνιωσα) είναι το "ολοκλήρωσα τις σπουδές μου". Είναι δυνατόν στην εποχή της ΑΙ που οι ταχύτητες αλλαγής των πάντων γίνονται τόσο ραγδαία που δεν προλαβαίνεις καν να τις συλλάβεις, να λες ότι ολοκληρώνονται οι σπουδές; Διαρκώς πρέπει να μαθαίνουμε...πώς να μαθαίνουμε καινούργιες δεξιότητες. Να μη φοβόμαστε την τεχνολογία, να αγκαλιάσουμε την αλλαγή. Να γίνουμε σκηνοθέτες των αλλαγών στη ζωή μας και όχι παθητικοί δέκτες. Η ΑΙ είναι εργαλείο και για τα επόμενα πολλά χρόνια...
