Τις τελευταίες εξελίξεις που δρομολογούν οι επενδύσεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη, με την επένδυση των ΗΠΑ στο project Stargate αλλά και τη δυναμική εμφάνιση της DeepSeek από πλευράς Κίνας με ένα νέο μοντέλο ΑΙ, αναλύει ο επικεφαλής του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Εμπορίου και Επιχειρείν (ELTRUN) του Τμήματος Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γιώργος Δουκίδης, σε συνέντευξή του στο Liberal.
Ο επικεφαλής του ELTRUN υπογραμμίζει, παράλληλα, τις σημαντικές δυνατότητες που ανοίγονται για την ΕΕ, ώστε να καταστεί το νέο hotspot στις τεχνολογίες ΑΙ, επισημαίνοντας, ωστόσο, τις παθογένειες που πρέπει να εξαλειφθούν, για να σταματήσει η Ευρώπη να είναι ουραγός στο επίπεδο της καινοτομίας και των Νέων Τεχνολογιών.
Παράλληλα, ο διαπρεπής ακαδημαϊκός υπογραμμίζει τις ευκαιρίες που ανοίγονται για την Ελλάδα, ώστε να επενδύσει στην Τεχνητή Νοημοσύνη και εξηγεί σχετικά: «Το ζητούμενο είναι - παράλληλα με τις αναγκαίες υποδομές για τη Τεχνητή Νοημοσύνη - να δημιουργηθούν, με συντονισμένο τρόπο καινοτόμες και χρήσιμες τεχνολογίες/συστήματα/υπηρεσίες ΑΙ από νέες καινοτόμες ελληνικές επιχειρήσεις με στόχευση βέβαια τη παγκόσμια αγορά».
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Κύριε Δουκίδη, με δεδομένη την ανακοίνωση από πλευράς της κυβέρνησης Τραμπ του project Stargate για την AI ύψους 500 δισ. δολαρίων και τη δυναμική είσοδο του νέου μοντέλου Τεχνητής Νοημοσύνης R1 από πλευράς της κινεζικής startup DeepSeek, πώς πιστεύετε ότι επηρεάζεται η παγκόσμια αγορά της Τεχνητής Νοημοσύνης;
Τις τελευταίες ημέρες η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει εξελιχθεί σε ένα παγκόσμιο θέμα πρώτης προτεραιότητας με τη σχετική παρέμβαση του προέδρου Τράμπ στο Νταβός, την ανακοίνωση του προγράμματος Stargate - από μεγάλες τεχνολογικές εταιρίες και επενδυτικούς φορείς - για την επένδυση 500 δισ. δολαρίων σε υποδομές AI τα επόμενα τέσσερα χρόνια, αλλά και πολύ καινοτόμων ανακαλύψεων από τη πλευρά της Κίνας.
Η κινεζική εταιρία DeepSeek παρουσίασε το μοντέλο της που μπορεί να προσφέρει αντίστοιχα ή και καλύτερα εργαλεία από το ChatGPT. Το ρηξικέλευθο είναι ότι αυτό γίνεται με πολύ χαμηλότερο κόστος, ενώ η τεχνολογία βασίζεται στη χρήση λιγότερων και λιγότερο προηγμένων chips. Άρα είναι πιο αποδοτικό και οικονομικά βιώσιμο ακόμα και σε λιγότερο αναπτυγμένες οικονομίες.
Ειδικοί αναφέρουν ότι τα παραπάνω είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας των Κινέζων μηχανικών να βρουν έναν έξυπνο τρόπο, ώστε να αντιμετωπίσουν τις αμερικανικές απαγορεύσεις εξαγωγής τσιπ της Nvidia στην Κίνα. Συμπερασματικά, φαίνεται ότι τις τελευταίες ημέρες επαναπροσδιορίζεται δραματικά η βιομηχανία της Τεχνητής Νοημοσύνης που μέχρι τώρα κινήθηκε γύρω από τους παγκόσμιους τεχνολογικούς «κολοσσούς», με υψηλές ενεργειακές απαιτήσεις, με επενδύσεις δισεκατομμυρίων σε τεχνολογικές υποδομές χωρίς εμφανή επιχειρηματικά οφέλη ακόμη, και με απόλυτη κυριαρχία των ΗΠΑ. Ήδη η Κίνα τοποθετείται δυναμικά σε αυτά το παγκόσμιο αγώνα, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι η διεθνής συζήτηση επικεντρώνεται επίσης σε θέματα πλανητικής και παγκόσμιας οικονομικής κυριαρχίας μέσω της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Πρόσφατες έρευνες έχουν καταδείξει ότι σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Κίνα, η Ευρώπη παραμένει αρκετά πίσω στο πεδίο της υιοθέτησης και εφαρμογής των τεχνολογιών ΑΙ. Ποιες θεωρείτε ότι είναι οι βασικές προϋποθέσεις για να μπορέσει η Ευρώπη να αναδειχθεί στο νέο «hotspot» της Τεχνητής Νοημοσύνης;
Μέχρι τώρα μόνο η γαλλική εταιρεία Mistral φαίνεται ότι επιβίωνε ανάμεσα στα τεχνολογικά μεγαθήρια της Τεχνητής Νοημοσύνης. Όμως το δωρεάν chatbot app της DeepSeek-V3 δημιουργεί ένα καινούριο οικοσύστημα AI και μια ευκαιρία επανάκαμψης της Ευρώπης στην υπέρ-ανταγωνιστική βιομηχανία της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Η Ευρώπη έχει σοβαρά μειονεκτήματα αυτή τη στιγμή απέναντι των ΗΠΑ στο χώρο της ΤΝ, λόγω των περιορισμών που υπάρχουν στην αναγκαία ενέργεια και τα κεφάλαια που επενδύονται. Όμως, η DeepSeek επαναπροσδιορίζει το παιχνίδι του κλάδου αφού:
(1) Θα χρειάζεται πλέον μικρότερη επεξεργαστική δύναμη με λιγότερα μικροτσίπ και πολύ λιγότερη ενέργεια.
(2) Η τεχνολογία της DeepSeek είναι ανοικτού κώδικα και άρα οι προγραμματιστές θα μπορούν να κτίζουν τα δικά τους μοντέλα πολύ εύκολα και φθηνά,
(3) Θα απαιτούνται λιγότερα κεφάλαια αφού για παράδειγμα η DeepSeek χρειάστηκε μόνο το 10% αυτών που ξόδεψε η Meta για το αντίστοιχο αποτέλεσμα.
Άρα θα μπορούσε η Ευρώπη να δράσει άμεσα και συντονισμένα, ώστε να εκμεταλλευθεί τα παραπάνω, να αξιοποιηθεί το υψηλού επιπέδου επιστημονικό προσωπικό που διαθέτει και να δοθεί έμφαση στην αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης από τις επιχειρήσεις.
Είναι θετικό ότι ανακοινώθηκαν τα πρώτα εφτά Ευρωπαϊκά ΑΙ Factories, αλλά είναι δυστυχώς μια μικρή προσπάθεια για το μέγεθος των εξελίξεων. Η Κίνα παραμένει ένας άγνωστος παράγοντας, αλλά η πρωτοπορία της DeepSeek ανέδειξε το πόσο ανταγωνιστική και πρωτοποριακή μπορεί να γίνει, και άρα θα ήταν λογικό να εξεταστούν δυνατότητες για συνέργειες και συνεργασίες.
Κατά την άποψή σας, ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη στην προσπάθειά της να γίνει κέντρο καινοτομίας στην Τεχνητή Νοημοσύνη και κατ' επέκταση πώς μπορούν οι ευρωπαϊκές χώρες να συνεργαστούν για να προωθήσουν την έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα αυτό;
Είναι πολύ σημαντικό που στην Ευρώπη ψηφίστηκε το AI act (νόμος για τη Τεχνητή Νοημοσύνη) γιατί προδιαγράφει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο για το περιορισμό των κινδύνων που πηγάζουν από την αλόγιστη ανάπτυξη συστημάτων ΤΝ. Όμως τώρα η επικέντρωση - και σε συνέχεια των τελευταίων εξελίξεων που φέρνουν έναν εκδημοκρατισμό της ΤΝ - η έμφαση θα πρέπει να είναι στην συστηματική και αποδοτική αξιοποίηση της ΤΝ από τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις και οργανισμούς. Είναι εδώ που οι ΗΠΑ και Κίνα δεν έχουν εμφανή πλεονεκτήματα ακόμη ενώ είναι ο κύριος πολλαπλασιαστής για τη ψηφιακή οικονομία.
Παρακάτω καταγράφονται οι κύριες προκλήσεις που οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις/οργανισμοί θα πρέπει να αντιμετωπίσουν στην προσπάθεια ενσωμάτωσης της ΤΝ στους στρατηγικούς τους στόχους και στις λειτουργίες τους:
(1) Έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού που να διαθέτει τις κατάλληλες δεξιότητες και εμπειρία για την αποτελεσματική ανάπτυξη και αξιοποίηση λύσεων ΤΝ.
(2) Οργανωτική ευελιξία ώστε να υλοποιηθούν αποτελεσματικά τα έργα ΤΝ, οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι πρέπει να είναι πρόθυμοι να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν και να προσαρμοστούν σε νέες πρακτικές και αυτοματισμούς.
(3) Ικανότητα της διοίκησης να διαχειριστεί την αντίσταση/αντίδραση στην αλλαγή και να παρέχει την απαραίτητη εκπαίδευση και υποστήριξη στους εργαζομένους και δυνατότητα αναβάθμισης της εργασίας τους μέσω των εφαρμογών ΤΝ.
(4) Ασφάλεια στον Κυβερνοχώρο, γιατί η Τεχνητή Νοημοσύνη απαιτεί τη χρήση μεγάλου όγκου δεδομένων, και η προστασία αυτών των δεδομένων είναι κρίσιμη.
(5) Ηγεσία και στρατηγική κατεύθυνση από τα ηγετικά στελέχη που να κατανοούν τη σημασία της ΤΝ, να την εντάσσουν στις επιχειρηματικές στρατηγικές κατευθύνσεις και να παρέχουν την αναγκαία υποστήριξη.
(6) Μη επαρκής χρηματοδότηση αφού η υλοποίηση της ΤΝ απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε τεχνολογία, υποδομές, εκπαίδευση και ανάπτυξη ανθρώπινου δυναμικού.
(7) Ενσωμάτωση των εφαρμογών AI με τις υπάρχουσες τεχνολογικές υποδομές (κυρίως βάσεις δεδομένων) είναι μια περίπλοκη διαδικασία που απαιτεί τεχνογνωσία και χρόνο, καθιστώντας την υλοποίηση της ΤΝ πιο δύσκολη από ό,τι συχνά αναμένεται.
(8) Εύρεση κατάλληλων τεχνολογικών παρόχων, γιατί διαφορετικά η διαδικασία υλοποίησης μπορεί να αντιμετωπίσει καθυστερήσεις και προβλήματα.
(9) Αστάθεια των νέων τεχνολογιών, γιατί ειδικά για τη Τεχνητή Νοημοσύνη αυτές εξελίσσονται ταχύτατα, και πολλές φορές οι επιχειρήσεις δυσκολεύονται να συμβαδίσουν με τις εξελίξεις ή φοβούνται να επενδύσουν σε τεχνολογίες που δεν έχουν ακόμη ωριμάσει πλήρως.
Το ιδεατό θα ήταν να υλοποιηθούν παν-ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες/δράσεις ώστε η αντιμετώπιση των παραπάνω προκλήσεων να γίνει σε καθολικό επίπεδο, και αν είναι δυνατόν με κλαδική στόχευση.
Σε πρόσφατη έρευνα της εξειδικευμένης στα τεχνολογικά ζητήματα ιστοσελίδας BIG DATA οι ελληνικές επιχειρήσεις φαίνεται πως έχουν σχεδόν τριπλασιάσει το ποσοστό υιοθέτησης της AI μέσα σε ένα χρόνο. Τι πρέπει να κάνει η χώρα μας, ώστε να ανοίξει έτι περαιτέρω τη «βεντάλια» των νέων τεχνολογιών;
Πέρα από τα αναγκαία ΑΙ προϊόντα/υπηρεσίες, κύρια έμφαση θα πρέπει να δοθεί στην υλοποίηση και αξιοποίηση της ΤΝ από τις επιχειρήσεις/οργανισμούς γιατί αποτελεί μια διαδικασία που αντιμετωπίζει πληθώρα προκλήσεων και δυσκολιών. Το ελληνικό επιχειρείν είναι δυστυχώς ακόμη στα αρχικά στάδια της ψηφιακής ωριμότητας και το κύριο ζητούμενο είναι το πως μπορούν να αξιοποιηθούν οι προχωρημένες ψηφιακές τεχνολογίες (όπως η τεχνητή νοημοσύνη) για ανταγωνιστικότητα, μετασχηματισμό και ανάπτυξη.
Είναι από τις λίγες φορές στην πρόσφατη ιστορία των ψηφιακών τεχνολογιών που η πρωτοβουλία των τεχνολογικών εξελίξεων δεν είναι στα τμήματα πληροφορικής των μεγάλων οργανωμένων επιχειρήσεων αλλά στους επαγγελματίες/επιστήμονες (π.χ. στελέχη μάρκετινγκ, λογιστές, δικηγόροι, δημοσιογράφοι, αρχιτέκτονες, καθηγητές κλπ) που έχουν ήδη βιώσει σημαντικές αλλαγές στη καθημερινή λειτουργία τους από τη χρήση εφαρμογών AI όπως το ChatGPT. Το ζητούμενο είναι το πως η θετική εμπειρία από μεμονωμένους χρήστες μπορεί να μεταφερθεί σε όλο τον οργανισμό με οργανωμένο τρόπο και στρατηγικά οφέλη στους κρίσιμους δείκτες απόδοσης (δηλαδή παραγωγικότητα, πελατοκεντρικότητα, βιωσιμότητα κλπ).
Παρόλο που η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να προσφέρει σημαντικά οφέλη, η υλοποίησή της για την ώρα είναι ιδιαίτερα περίπλοκη και απαιτεί συντονισμένες επιχειρηματικές ενέργειες και επενδύσεις. Στη χώρα μας έχομε ακόμη ένα σοβαρό πρόβλημα που πρέπει να ξεπερασθεί, λόγω του ότι το 99% των επιχειρήσεων είναι μικρές και άρα με έλλειψη χρηματοοικονομικών πόρων και τεχνογνωσίας για ουσιαστική αξιοποίηση αυτών των τεχνολογιών. Άρα, σε αυτές τις επιχειρήσεις είναι αναγκαία ειδικά χρηματοδοτικά προγράμματα για την Τεχνητή Νοημοσύνη
Ποια θεωρείτε ότι είναι τα πλεονεκτήματα και οι ευκαιρίες που ανοίγονται για την Ελλάδα με την υιοθέτηση της Τεχνητής Νοημοσύνης;
Σε αυτό το ιδιαίτερα τρικυμιώδες και αβέβαιο διεθνές περιβάλλον, το ερώτημα είναι τι μπορεί και πρέπει να κάνει μια μικρή Ευρωπαϊκή χώρα του νότου - όπως η Ελλάδα - όπου το ζητούμενο ακόμη είναι η αξιοποίηση των ψηφιακών τεχνολογιών για μετασχηματισμό/ανάπτυξη και η δημιουργία ενός ανταγωνιστικού και εξωστρεφούς τεχνολογικού κλάδου.
Είναι πολύ σημαντικό που ήδη λειτουργεί μια επιτελική ομάδα ειδικών δίπλα στο πρωθυπουργό για τα θέματα της ΤΝ ενώ στην Ελλάδα θα υλοποιηθεί ένα από τα πρώτα εφτά Ευρωπαϊκά ΑΙ Factories. Οι ψηφιακές υποδομές του AI Factory (κυρίως Data Center) μαζί με τον υπέρ υπολογιστή Δαίδαλο θα παρέχουν σύγχρονες ψηφιακές υποδομές, όπου θα αξιοποιηθούν για να παράγουν συστήματά και υπηρεσίες Τεχνητής Νοημοσύνης. Άρα το ζητούμενο είναι το πως (και που) θα αξιοποιηθούν προς όφελος της εθνικής οικονομίας και κοινωνίας. Πέρα από τους τις τρεις τομείς που ανακοινώθηκαν (υγεία, πολιτισμός, αειφορία) θα πρέπει να δοθεί έμφαση και σε κλάδους που η Ελλάδα έχει διεθνές στρατηγικό αναπτυξιακό πλεονέκτημα όπως: ναυτιλία, τουρισμός, αγροτική παραγωγή ακρίβειας, μεταποίηση.
Οι οργανωμένες υποδομές είναι αναγκαίες για οποιαδήποτε τεχνολογική ή αναπτυξιακή προσπάθεια, αλλά από μόνες τους δεν αρκούν. Για παράδειγμα, η κυρία μεταποιητική στρατηγική της χώρας τα τελευταία 70 χρόνια στήθηκε γύρω από τις Βιομηχανικές Περιοχές (ΒΙ.ΠΕ.) για παροχή φυσικών και λειτουργικών υποδομών για τη βιομηχανία, χωρίς όμως να φέρουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα γιατί δεν υπήρχε επιλεκτική στρατηγική σε ποιους μεταποιητικούς κλάδους θα δοθεί προτεραιότητα λόγω κάποιων στρατηγικών πλεονεκτημάτων της χωράς καθώς και ειδικά κλαδικά κίνητρα. Παρομοίως, ενώ τα δίκτυα 5G είναι ένα εξαιρετικό βήμα για τις αναγκαίες ψηφιακές υποδομές, χρειάζονται όμως τις νέες ψηφιακές υπηρεσίες (σε υγεία, εκπαίδευση, υπηρεσίες κλπ) που πρέπει να δημιουργήσουν οι πάροχοι για την ουσιαστική αξιοποίηση τους, που δυστυχώς ακόμη δεν τις είδαμε.
Άρα το ζητούμενο είναι - παράλληλα με τις αναγκαίες υποδομές για τη Τεχνητή Νοημοσύνη - να δημιουργηθούν, με συντονισμένο τρόπο καινοτόμες και χρήσιμες τεχνολογίες/συστήματα/υπηρεσίες ΑΙ από νέες καινοτόμες ελληνικές επιχειρήσεις με στόχευση βέβαια τη παγκόσμια αγορά. Θα πρέπει επίσης να ληφθεί υπόψη το παράδοξο παγκόσμιο φαινόμενο της παραγωγικότητας λόγω των τεχνολογιών. Ενώ δηλαδή οι ψηφιακές τεχνολογίες έχουν εισχωρήσει ουσιαστικά σε όλους τους επιχειρηματικούς τομείς και επαγγέλματα, η παγκόσμια παραγωγικότητα παραμένει στάσιμη εδώ και δεκαετίες. Θα μπορούσε αυτό να αλλάξει λόγω της Τεχνητής Νοημοσύνης και κάτω από τι συνθήκες; Είναι ένα ερώτημα που πάρα τις κάποιες αρχικές θετικές ενδείξεις δεν υπάρχει ακόμη επιστημονικά βάσιμη απάντηση.
