Ο αντισυστημισμός είναι αναχρονιστικός. Και το συνταξιοδοτικό, η επιμήκυνση του χρόνου εργασίας, δεν είναι πραγματικό πρόβλημα. Είναι πρόφαση για τη δημιουργία χάους, όπως λέει στο Liberal για τη κατάσταση στην Γαλλία, η Σώτη Τριανταφύλλου που ζει στο Παρίσι, τονίζοντας ότι το ένα άκρο (Λε Πεν) εργαλειοποιεί το άλλο (Μελανσόν). Κοινός τους στόχος η πολιτική και θεσμική ανατροπή. Έτσι δίπλα σε αναρχοφασίστες διαδηλώνουν υπερπατριώτες.
«Δεν βρισκόμαστε μακριά από εκδηλώσεις τύπου Proud Boys του Ντόναλντ Τραμπ. Με τέτοια σύνθεση στα νομοθετικά σώματα και στον δρόμο, η συναίνεση είναι αδύνατη, η ακινητοποίηση πλήρης», σημειώνει η συγγραφέας. Μιλά για το αναχρονιστικό πνεύμα των οδοφραγμάτων, τη σύγχρονη Αριστερά, η οποία ασχολείται με ψεύτικους εχθρούς και φανταστικές φοβίες, παρά με τα μεγάλα προβλήματα, τα οποία είτε δεν βλέπει, είτε εξυπηρετούν το όραμά της, όπως τζαμιά, οκνηρία, και ένα εκπαιδευτικό σύστημα που παράγει ακτιβιστές, όχι πολίτες, και εκφράζει την απορία, τι ακριβώς υπερασπίζονται στο δρόμο, παιδιά 18 και 20 χρόνων. «Οι εικόνες στους δρόμους είναι εύγλωττες: Οι φοιτητές τρέχουν σαν κοπάδι αγρίων αλόγων στον δρόμο καίγοντας ομοιώματα του προέδρου. Όλο αυτό το μένος επειδή θα αυξηθεί το όριο συνταξιοδότησης κατά τρεις μήνες ετησίως μέχρι το 2030; Είναι λογικό;», διερωτάται.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Στη Γαλλία, βλέπουμε την αριστερά του Μελανσόν και την άκρα δεξιά της Λε Πεν να δίνουν «αγώνες» στο ίδιο πεζοδρόμιο. Tι τους ενώνει;
Αν και με τους σημερινούς κοινωνικούς όρους το Rassemblement National θεωρείται «ακροδεξιά», θα ήταν ακριβέστερος ο όρος εθνικιστική (άρα αντιευρωπαϊκή), λαϊκή δεξιά.
Λαϊκιστική δεξιά με άγνωστη ατζέντα ως προς την επιχειρηματική ελευθερία-δεν ξέρουμε τι θα κάνει αν γίνει πραγματικότητα το θλιβερό ενδεχόμενο της ανάδειξής της στην κυβέρνηση: Θα ευνοήσει, όπως η ελευθεριακή δεξιά τύπου Ντόναλντ Τραμπ και Tea Party, μια μορφή ανεξέλεγκτου καπιταλισμού ή θα στραφεί σε μια σοσιαλ-συντηρητική φασιστοειδή οικονομία;
Θέλω να πω: Εξαιτίας του ότι το πρόγραμμα της Λε Πεν περιλαμβάνει πολλά σοσιαλιστικά στοιχεία και εξαιτίας του ασυγκράτητου λαϊκισμού της -ο πελάτης- λαός έχει πάντοτε δίκιο-ταυτίζεται με τον «δρόμο» δείχνοντας ασέβεια στους θεσμούς.
Τα σοσιαλιστικά στοιχεία και η ασέβεια στους θεσμούς είναι δύο κοινά σημεία ανάμεσα στο Rassemblement National και την Ανυπότακτη Γαλλία. Αλλά, αν και η αριστερά σιχαίνεται τη Λε Πεν, το ένα άκρο εργαλειοποιεί το άλλο με κοινό στόχο την κυβερνητική αστάθεια, την πολιτική ανατροπή -δεν βρισκόμαστε μακριά από εκδηλώσεις τύπου Proud Boys του Ντόναλντ Τραμπ- και γενικά την «κρίση» που, όπως ξέρουμε όλοι και όπως παραδέχεται αναίσχυντα η αριστερά, «τη συμφέρει» ενώ η κανονικότητα «δεν την συμφέρει».
Οι δύο αυτές δυνάμεις πιστεύουν ότι η Πέμπτη Δημοκρατία πρέπει να πεθάνει: Δεν πρόκειται μόνο για πολιτικό πρόγραμμα που διαφέρει από εκείνο το οποίο πασχίζει να εφαρμόσει ο Εμμανουέλ Μακρόν· πρόκειται για επιθυμία πολιτικής, θεσμικής, ανατροπής. Έτσι, δίπλα σε αναρχοφασίστες διαδηλώνουν οι υπερπατριώτες.
Με τέτοια σύνθεση στο νομοθετικό σώμα και στον «δρόμο» η συναίνεση καθίσταται αδύνατη: Η Λε Πεν είναι ικανή να ψηφίσει υπέρ της μπολσεβικικής επανάστασης αν αυτό απαιτείται για να ανατρέψει την προεδρία. Αλλά δεν βλέπει μπροστά· δεν είναι καν έξυπνη, είναι ανίκανη. Αν και φρονεί ότι θα γίνει Πρόεδρος της Δημοκρατίας, αδιαφορεί για το αν θα κληρονομήσει χρέη, ελλείμματα και την ανάγκη λήψης μη δημοφιλών αποφάσεων.
Πολλά μπορούν να συμβούν μέχρι τις επόμενες προεδρικές εκλογές του 2027, όμως τα χρέη και τα ελλείμματα δεν θα μειωθούν χωρίς μεταρρυθμίσεις.
Με λίγα λόγια -ήδη είπα πολλά λόγια- όλα τα αυταρχικά αντικαπιταλιστικά κινήματα που προσβλέπουν σε ενιαία σκέψη διασταυρώνονται στους δρόμους της Γαλλίας και καταστρέφουν τον δημόσιο χώρο, τον χώρο του πολίτη. Η αριστερά είναι συνεπής και προβλέψιμη: Ανέκαθεν αυτό έκανε. Το κόμμα της Λε Πεν φαίνεται όλο και πιο ασυνάρτητο, όλο και πιο οπορτουνιστικό.
Τέτοιες συμμαχίες ακραίων απόψεων, οι οποίες δημιουργούν γόνιμο έδαφος για συνεργασία στα πλαίσια του ριζοσπαστικού ευρωσκεπτικισμού, έχουμε όλο και περισσότερο στην Ευρώπη. Βλέπετε το φαινόμενο να αποκτά εύρος;
Είναι, κατά κάποιον τρόπο, ζήτημα διαλεκτικής. Όταν ενισχύεται το ένα άκρο ενισχύεται και το άλλο. Ίσως ο ευρωσκεπτικισμός να είναι το μικρότερο από τα προβλήματά μας: Δεν ξέρω αν το φαινόμενο θα ενταθεί ακόμα περισσότερο -είναι ήδη αρκετά έντονο ώστε να προκαλεί ακυβερνησία- ξέρω όμως ότι αυτό το κοινό ήθος μεταξύ των πολιτικών άκρων έχει ακινητοποιήσει τη Γαλλία.
Υπάρχουν αξεπέραστες δυσκολίες στη νομοθέτηση. Στην Εθνοσυνέλευση το κόμμα του Μακρόν (Renaissance) διαθέτει 165 βουλευτές, η Ανυπότακτη Γαλλία με τους συνεργαζόμενους 145 βουλευτές, ο κεντρώος συνασπισμός LIOT 20 βουλευτές, ο φιλοευρωπαϊκός κεντροδεξιός συνασπισμός Ηorizons et apparentés 27, το Rassemblement National της Μαρίν Λεπέν 87, ο κεντρώος σχηματισμός Modem 51, η κεντροδεξιά των Républicains 59, ενώ υπάρχουν και 5 ανεξάρτητοι χωρισμένοι ιδεολογικά ανάμεσα στην άκρα αριστερά και στην αντιευρωπαϊκή λαϊκή δεξιά - το σώμα είναι κατακερματισμένο ακριβώς όπως η γαλλική κοινωνία.
Προστίθεται το κλίμα του κοινωνικού μίσους και προπάντων η τυφλότητα και η αμέλεια μπροστά στα πραγματικά προβλήματα: Στις οικονομικές συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία, στην ενεργειακή κρίση, στην ανάγκη για οικολογικό μετασχηματισμό, στο μεταναστευτικό, στον εξισλαμισμό, στην ακρίβεια, στην πλήρη κατάρρευση της αυθεντίας, στη μετριοκρατία. Το συνταξιοδοτικό, η επιμήκυνση του χρόνου εργασίας, δεν είναι πραγματικό πρόβλημα· είναι πρόφαση για τη δημιουργία χάους.
Βλέπετε, ευρύτερα τέτοιες τάσεις αναχρονισμού στη γηρασμένη Ευρώπη; Δηλαδή να απουσιάζει η αντίληψη ότι οι οικονομίες δεν είναι πλέον σε θέση να στηρίζουν τόσο γενναιόδωρες παροχές και για να γίνει κάποιος πλουσιότερος, πρέπει να παράγει πιο αποτελεσματικά;
Μπορούμε να στηρίξουμε το κράτος πρόνοιας και να διατηρήσουμε τη γενναιοδωρία του με πολλαπλές μικρές μεταρρυθμίσεις. Με καλοπροαίρετο πνεύμα οικονομίας, με καλύτερο έλεγχο στη φοροαποφυγή και με περικοπές σε επιδόματα που δεν ευνοούν την καλοήθη κοινωνία. Για παράδειγμα, τα επιδόματα σε πολύτεκνους μετανάστες πρέπει να αφαιρεθούν: Κανείς δεν τολμάει να το κάνει. Ο νόμος που πέρασε η κυβέρνηση Μακρόν-Μπορν μέσω προσφυγής στο άρθρο 49.3 του Συντάγματος εξοικονομεί μόνο ένα δισεκατομμυριάκι: κάτι είναι κι αυτό… Αν διοχετευτεί εκεί όπου πρέπει να διοχετευτεί -παιδεία, ένταξη μεταναστών, πολιτισμό- θα είναι χρήσιμο.
Παραλλήλως, στη γηρασμένη Ευρώπη, δεν χρειαζόμαστε «νεαρό» πληθυσμό -ας μη συμμετέχουμε στην κούρσα του υπερπληθυσμού στον πλανήτη· χρειαζόμαστε ανθρώπους που να αποτελούν μέρος του εργατικού δυναμικού για περισσότερο χρόνο, με καλύτερο τρόπο.
Πρέπει να στοχαστούμε πάνω στην αξία της εργασίας, στο εργασιακό ήθος. Επίσης, χρειαζόμαστε περισσότερες και καλύτερες διαγενεακές ανταλλαγές, μετάδοση πείρας. Στη Γαλλία ο στόχος δεν είναι να γίνουμε πλουσιότεροι, αλλά να νιώθουμε ασφαλέστεροι μέσα στην κοινωνία.
Τούτου λεχθέντος, πολλοί μισθοί και συντάξεις θα μπορούσαν να αυξηθούν ακόμα και μέσω λίγο υψηλότερης φορολογίας στα πολύ μεγάλα εισοδήματα. Ωστόσο, η Γαλλία δεν είναι χώρα δισεκατομμυριούχων. Μόνο το 0,1% του πληθυσμού έχει ετήσιο εισόδημα άνω των 300.000 ευρώ - και συχνά πρόκειται για ανθρώπους που κληρονόμησαν περιουσίες. Γενικά μιλώντας, όποιος άνθρωπος στο δημοκρατικό καθεστώς θέλει περισσότερα χρήματα, πρέπει να σκέφτεται περισσότερο και να εργάζεται περισσότερο.
Τα προβλήματα της Ευρώπης είναι γνωστά. Ισλάμ, χαμηλή παραγωγικότητα, κοινωνικό μίσος, υποβάθμιση της παιδείας, εγκληματικότητα, μεγάλα ελλείμματα. Ένα χρόνο μετά το σοκ που προκάλεσε ο πόλεμος του Πούτιν, η Ευρώπη έχει καταφέρει να δει τα πολύ ορατά αυτά προβλήματα;
Το πρόβλημα με την επικράτηση των άκρων είναι ότι δεν προσφέρουν ξεκάθαρη θέαση της πραγματικότητας. Η αριστερά δεν αναγνωρίζει τις προκλήσεις που αναφέρατε: Είτε δεν τις βλέπει, είτε εξυπηρετούν το όραμά της για τη γαλλική κοινωνία. Τζαμιά, οκνηρία, κοινωνική πολυδιάσπαση κι ένα σχολείο που να παράγει ακτιβιστές, όχι πολίτες.
Αυτό δεν σημαίνει ότι αν το κόμμα του Ζαν-Λυκ Μελανσόν γίνει αύριο κυβέρνηση δεν θα αναγκαστεί να δει μερικά από τα αληθινά προβλήματα. Οι κωλοτούμπες συμβαίνουν παντού. Το ίδιο ισχύει για την υπόλοιπη Ευρώπη. Απλώς, στη Γαλλία και στην Ελλάδα είμαστε πιο θεαματικοί: Σπάμε βιτρίνες, καίμε σκουπίδια, ουρλιάζουμε, ενώ θα έπρεπε να σκεφτούμε τι να κάνουμε και πώς να το κάνουμε.
Άρα, λέτε πως η υπόθεση των συντάξεων στην Γαλλία είναι απλά η πρόφαση για να εκφραστεί η δυσαρέσκεια έναντι του καπιταλισμού και η απαίτηση μιας εξωθεσμικής συμμετοχικότητας;
Φοβάμαι ότι δεν υπάρχει όραμα, δεν υπάρχει συγκεκριμένος ορίζοντας. Επικρατεί καταστροφική μανία. Σίγουρα, κάποιοι ανάμεσα στους δυσαρεστημένους ζητούν κάτι συγκεκριμένο: Άμεση δημοκρατία, να αποφασίζουμε όλοι για όλα. Ούτε αυτό είναι σωστό: Η άμεση δημοκρατία δεν είναι δημοκρατία.
Οι εικόνες στους δρόμους είναι εύγλωττες: οι φοιτητές τρέχουν σαν κοπάδι αγρίων αλόγων στον δρόμο κραδαίνοντας πλακάτ «Μακρόν σε έχω χ….» και καίγοντας ομοιώματα του προέδρου. Όλο αυτό το μένος επειδή θα αυξηθεί το όριο συνταξιοδότησης κατά τρεις μήνες ετησίως μέχρι το 2030; Είναι λογικό;
Τα θλιβερά κοινωνικά πάθη επιδεινώθηκαν επειδή, κατά τη γνώμη των ΜΜΕ -που ευθύνονται για την έκπτωση του δημόσιου διαλόγου- και των συνδικάτων, ο Εμμανουέλ Μακρόν «κατάργησε τη δημοκρατία» και «δεν διαπραγματεύεται με τα συνδικάτα». Κατ’ αρχάς, ας μη λέμε ψεματάκια: κάλεσε τα συνδικάτα σε διαπραγματεύσεις αλλά εκείνα δεν ανταποκρίθηκαν· η περιφρόνησή τους στην προεδρία είναι σημείο των καιρών. Δεύτερον, είχε δίκιο να προσφύγει στο άρθρο 49.3 του Συντάγματος για να προχωρήσει η μεταρρύθμιση: Το 49.3 είναι άρθρο του Συντάγματος, άρα, η προεδρία και η κυβέρνηση μπορούν να το χρησιμοποιήσουν σε περίπτωση αδιεξόδου στην Εθνοσυνέλευση. Το να κατηγορούμε ένα άρθρο του Συντάγματος ως αντισυνταγματικό είναι ατοπία.
Έχετε γράψει ότι στον σύγχρονο κόσμο, οι μειοψηφίες επιτυγχάνουν μια μορφή τυραννίας: όποιος διαδίδει την πιο εντυπωσιακή εικόνα κερδίζει έδαφος στο πεδίο της προπαγάνδας. Είναι ο αντισυστημισμός το καινούργιο κατεστημένο;
Είναι, ναι. Αλλά δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο. Ο αντισυστημισμός είναι αναχρονιστικός. Έχει περάσει τις πιο ένδοξες μέρες του στα τέλη του 19ου αιώνα με τον αναρχοσυνδικαλισμό και την «επαναστατική» τρομοκρατία. Όποιος «αντισυστημικός» σήμερα πιστεύει ότι κάνει κάτι πρωτοφανές είναι ανιστόρητος. Ο «Μάης του ’68» επαναλαμβάνεται σαν φάρσα· διπλή φάρσα εφόσον εξαρχής δεν του έλειπε η θεατρικότητα.
