Ο Ηράκλειτος πριν 2500 χρόνια είχε πει την περίφημη φράση «τα πάντα ρέουν» δηλαδή τα πάντα αλλάζουν. Πολλές αλλαγές στις κοινωνίες και στις οικονομίες επέρχονται εξαιτίας των αλλαγών στις τεχνολογίες. Οι εξελίξεις του ChatGPT στην κατανόηση και παραγωγή γλωσσών, την επεκτασιμότητα, τη μάθηση, την τεχνητή νοημοσύνη συνομιλίας και την ηθική έχουν επηρεάσει σημαντικά τον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, επηρεάζοντας τον τρόπο διεξαγωγής της έρευνας, ανάπτυξης μοντέλων και εφαρμογής τεχνολογιών τεχνητής νοημοσύνης. Εύλογα γεννάται το ερώτημα εάν η τεχνητή νοημοσύνη (ΤΝ) απειλεί τις δουλειές μας.
Ενώ οι εταιρείες και τα στελέχη βλέπουν μια σαφή ευκαιρία για την τεχνητή νοημοσύνη, ο πιθανός αντίκτυπος της τεχνολογίας στους εργαζόμενους και στην οικονομία δεν είναι πολύ προφανής. Παρά τους περιορισμούς τους το ChatGPT και άλλα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, υπόσχονται την αυτοματοποίηση όλων των ειδών εργασιών που προηγουμένως θεωρούνταν αποκλειστικά στη σφαίρα της ανθρώπινης δημιουργικότητας και συλλογισμού, από το γράψιμο, τη δημιουργία γραφικών τη σύνοψη και την ανάλυση δεδομένων κλπ. Αυτό δημιουργεί μια αβεβαιότητα για το πώς μπορεί να επηρεαστούν οι θέσεις εργασίας και η συνολική παραγωγικότητα.
Η πρόσφατη ανάπτυξη της ΤΝ οφείλεται στα νέα προγράμματα όπως το Chat GPT και το Midjourney που έγιναν γνωστά στο κοινό, καθώς είναι γενεσιουργή τεχνητή νοημοσύνη, που σημαίνει ότι γράφουν κείμενο και δημιουργούν νέες εικόνες, πράγματα που μέχρι τώρα θεωρούνται κυρίως ως ανθρώπινες δραστηριότητες. Στους τρεις μήνες από τότε που το ChatGPT έγινε διαθέσιμο στο κοινό, η δημοτικότητά του εκτινάχθηκε. Εκτιμάται ότι είχε 100 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες μηνιαίως, καθιστώντας την έτσι την ταχύτερα αναπτυσσόμενη καταναλωτική εφαρμογή στην ιστορία.
Μια πρόσφατη έρευνα με 3.000 διευθυντές που αναφέρθηκε στο The Economist διαπίστωσε ότι το 57% των εταιρειών τους ισχυρίζονται ότι πιλοτικά ή αναπτύσσουν τεχνητή νοημοσύνη. Επιπλέον, το 59% ισχυρίζεται ότι έχει στρατηγική τεχνητής νοημοσύνης και το 70% λέει ότι κατανοεί πώς η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να δημιουργήσει επιχειρηματική αξία.
Από την πιο γνωστή εφαρμογή τεχνητής νοημοσύνης, το πρόγραμμα Deep Blue που κέρδισε τότε τον παγκόσμιο πρωταθλητή σκακιού Garry Kasparov σε ένα τουρνουά έξι αγώνων το 1997, η προσοχή στράφηκε σε νέες προκλήσεις, όπως η όραση υπολογιστή, τα αυτοοδηγούμενα αυτοκίνητα, η αναγνώριση ομιλίας και η επεξεργασία φυσικής γλώσσας.
Οι περισσότεροι από τους φόβους που εκφράζουν οι άνθρωποι σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη είναι η ανησυχία ότι οι δεξιότητές μας μπορεί να μην είναι πλέον χρήσιμες στον κόσμο που έρχεται. Εδώ και πολύ καιρό υπάρχει η νυχτερινή όραση των καμερών, μια ικανότητα που ο άνθρωπος δεν την έχει. Η ΤΝ θα μας δώσει περισσότερο εργαλεία για να κάνουμε την πνευματική μας δουλειά πιο εύκολη και πιο παραγωγική, όπως οι προηγούμενες τεχνολογίες μας έδωσαν εργαλεία να βελτιώσουμε τις χειρωνακτικές μας εργασίες.
Ο αυτοματισμός αλλάζει τη φύση της εργασίας που κάνουμε και έχουμε πολλά παραδείγματα για το πώς μπορεί να αλλάξει η κοινωνία μέσω της αυτοματοποίησης. Το 1870, το 80% των Αμερικανών εργαζόταν σε αγροκτήματα, ενώ σήμερα λιγότερο από το 2%. Σύμφωνα με μια έρευνα του MIT, το 63% των εργασιών που κάνουν οι άνθρωποι σήμερα, απλώς δεν υπήρχαν στη δεκαετία του 1940. Όμως τα ποσοστά ανεργίας είναι πολύ μικρά. Τον προηγούμενο αιώνα οι νέες τεχνολογίες αύξησαν τις θέσεις εργασίας κατά 40% και προσέφεραν τις νέες θέσεις εργασίας που απαιτούσε η είσοδος των γυναικών στο εργατικό δυναμικό.
Ο αυτοματισμός και η τεχνολογία τείνουν να αντικαθιστούν τις δεξιότητες περισσότερο από ό,τι αντικαθιστούν τις θέσεις εργασίας. Η τεχνολογία αλλάζει επίσης τις δεξιότητες που απαιτούνται από τον εργαζόμενο που διατηρεί τη δουλειά του.
Για να καταλάβουμε εάν η ΤΝ εκτοπίσει κάποιον από την εργασία του, πρέπει να σκεφτούμε ποιες δεξιότητες χρησιμοποιεί συνολικά ο εργαζόμενος, πόσο αυτοματοποιήσιμες είναι και σε ποιο βαθμό μπορούν να διαχωριστούν από την υπόλοιπη εργασία. Όσο περισσότερες μοναδικές δεξιότητες χρησιμοποιεί ένας εργαζόμενος στο ρόλο του, τόσο λιγότερο κινδυνεύει να αντικατασταθεί. Αλλά ακόμα κι αν αντικατασταθούν μόνο μερικές από τις δεξιότητές τους, η αύξηση της παραγωγικότητάς τους είναι πιθανό να μείωση της συνολική απασχόληση σε 4 ημέρες την εβδομάδα.
Οι τεχνικές τεχνητής νοημοσύνης υπόσχονται να βελτιώσουν δραματικά την παραγωγικότητα σε διάφορους τομείς που προηγουμένως ήταν ανθεκτικοί στην αυτοματοποίηση – και αυτό θα μπορούσε να απειλήσει ορισμένα επαγγέλματα. Η τεχνολογία έχει ήδη καταργήσει πολλές θέσεις εργασίας μεσαίου εισοδήματος. Μερικοί από αυτούς τους εργαζομένους ανέβηκαν και κερδίζουν περισσότερα χρήματα από πριν, αλλά πολλοί περισσότεροι έχουν μετακινηθεί προς τα κάτω και κερδίζουν λιγότερα. Θα πρέπει να σχεδιαστούν προγράμματα εκπαίδευσης για την ανάπτυξη από τώρα των νέων ειδικοτήτων και των νέων δεξιοτήτων.
Ο Satya Nadella, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Microsoft υποστηρίζει ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα δημιουργήσει στην πραγματικότητα περισσότερες νέες θέσεις εργασίας από όσες αντικαθιστά και ότι αυτές οι θέσεις εργασίας θα προσφέρουν μεγαλύτερη ικανοποίηση καθώς οι κουραστικές εργασίες θα αυτοματοποιηθούν. Σε μια εποχή που η αύξηση του πληθυσμού στα περισσότερα μέρη του κόσμου έχει σταματήσει και η αναλογία συνταξιούχων προς εργάτες αυξάνεται, οι βελτιώσεις της παραγωγικότητας που συνδέονται με αυτές τις νέες τεχνολογίες θα μπορούσαν να καλύψουν ορισμένα από τα κενά που εμφανίζονται στο εργατικό δυναμικό.
Πολλές εργασίες θα μπορούσαν ήδη να είχαν αυτοματοποιηθεί, χρησιμοποιώντας υπάρχουσες τεχνολογίες, όμως δεν έχουν γίνει, καθώς ορισμένες από τις εργασίες που κάνουν οι άνθρωποι είναι κοινωνικές και όχι απλώς φυσικές. Στους ανθρώπους αρέσει η κοινωνική αλληλεπίδραση και η αίσθηση ότι λαμβάνουν συμβουλές που είναι προσαρμοσμένες στις ανάγκες τους.
Ένα πιο θετικό πιθανό αποτέλεσμα είναι ότι η γενετική τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να βοηθήσει ένα ευρύ φάσμα ανθρώπων να αποκτήσουν τις δεξιότητες για να ανταγωνιστούν εκείνους που έχουν περισσότερη εκπαίδευση και εξειδίκευση.
Η αύξηση της παραγωγικότητας, με τον οποίο οι χώρες γίνονται πλουσιότερες και πιο ευημερούσες, ήταν πολύ χαμηλή τα τελευταία χρόνια ακόμα και στις πιο προηγμένες οικονομίες. Το γεγονός ότι η οικονομική πίτα δεν μεγαλώνει πολύ οδήγησε σε στάσιμους μισθούς για πολλούς ανθρώπους.
Δεν χρειάζεται να πανικοβαλλόμαστε, θα πρέπει να είμαστε αισιόδοξοι για αυτές τις νέες τεχνολογίες και ευέλικτοι σχετικά με το πώς μπορεί να αλλάξει η δουλειά μας στο μέλλον καθώς θα είναι διαθέσιμα νέα εργαλεία. Αρκεί να διαγνώσουμε έγκαιρα τις ευκαιρίες που έρχονται και να τις αξιοποιήσουμε και να διαγνώσουμε και τις απειλές για να τις αντιμετωπίσουμε.
*O Γιώργος Ατσαλάκης είναι Οικονομολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
