Πόσες είναι οι πιθανότητες ο κόσμος να σαρωθεί από την επόμενη πανδημία; Μπορεί η ερώτηση να μοιάζει δυσοίωνη - με δεδομένο ότι ακόμα δεν έχουμε ξεμπλέξει από τον κορονοϊό – αλλά δεν είναι λίγοι οι ειδικοί που υποστηρίζουν ότι το θέμα δεν είναι «αν» αλλά «πότε».
Ερώτημα απολύτως λογικό αφού σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ινστιτούτου EcoHealth Alliance υπάρχουν περίπου 1,7 εκατομμύρια ιοί που «φωλιάζουν» μέσα σε ξενιστές όπως τα θηλαστικά και τα πτηνά. Κάπου, κάπως, κάποτε ένας από αυτούς θα κάνει το βιολογικό άλμα που θα του επιτρέψει να περάσει στον άνθρωπο. Το πόσο επικίνδυνος θα είναι, μένει να αποδειχθεί. Ωστόσο η εξάπλωση του SARS-CoV-2 αποτελεί ένα τρομακτικό «μάθημα» για το πόσο άσχημα μπορούν να εξελιχθούν τα πράγματα.
Είμαστε, λοιπόν, έρμαια των αόρατων αυτών εχθρών; Μια ομάδα ερευνητών στο Πανεπιστήμιο Davis στην Καλιφόρνια έχει διαφορετική άποψη. Γι’ αυτό και προσπαθεί να κατηγοριοποιήσει τη ζούγκλα των ιών, εξετάζοντας την πιθανότητά να μεταδοθούν μεταξύ διαφορετικών ειδών και να εξελιχθούν σε μορφές που θα χτυπήσουν τους ανθρώπους.
Επιστήμονες από το πανεπιστήμιο Davis ανέπτυξαν ένα διαδικτυακό εργαλείο με το όνομα SpillOver. Ουσιαστικά πρόκειται για εφαρμογή η οποία αξιολογεί 32 παράγοντες κινδύνου: είδος του ιού, είδος του ξενιστή, τρόπο μετάδοσης, χώρα πρώτης ανίχνευσης κ.ά. Με τον τρόπο αυτό δημιουργεί τον λεγόμενο «δείκτη κινδύνου υπερχείλισης», δηλαδή την πιθανότητα ένας ιός να εξελιχθεί σε πανδημικό παράγοντα.
Για την τροφοδοσία, όμως, μιας τέτοιας εφαρμογής απαιτούνται δεδομένα. Πολλά δεδομένα. Αυτά προέρχονται από το πρόγραμμα PREDICT που «έτρεξε» μεταξύ 2009 και 2019, σε μια προσπάθεια να καταγραφούν όσο το δυνατόν περισσότεροι, άγνωστοι μέχρι πρόσφατα, ιοί. Στο πλαίσιο του προγράμματος 6.800 «κυνηγοί» ιών σε 35 χώρες συνέλεξαν εκκρίσεις (αίμα, σάλιο και ούρα) από νυχτερίδες, τρωκτικά και πρωτεύοντα. Στη συνέχεια ανέλυσαν τις γενετικές αλληλουχίες των δειγμάτων και ανακάλυψαν 900 νέους ιούς, συμπεριλαμβανομένων 160 κορονοϊών και ένα άγνωστο στέλεχος του Έμπολα. Εντόπισαν, επίσης, 18 προηγουμένως άγνωστους ζωονοσογόνους ιούς, μεταξύ των οποίων o Lassa και o Marburg, που προκαλούν αιμορραγικούς πυρετούς.
Ωστόσο τίποτα δεν μαρτυρά ότι κάθε νέος ιός, ισοδυναμεί με μια νέα πανδημία. Το ζήτημα είναι να εντοπίσουμε τους δυνητικά επικίνδυνους, ακριβώς όπως οι αστρονόμοι εντοπίζουν τους δυνητικά επικίνδυνους αστεροειδείς που περιφέρονται στο Ηλιακό Σύστημα.
Χρησιμοποιώντας δεδομένα από σχεδόν 75.000 ζώα, καθώς και ανοιχτά αρχεία ανίχνευσης ιών για να κατατάξουν το δυναμικό «υπερχείλισης» 887 ιών άγριας πανίδας, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι ο SARS-CoV-2, ήταν ο δεύτερος πιο επικίνδυνος σε ό,τι αφορά την πιθανότητα μεταπήδησης στον άνθρωπο και πρόκλησης σοβαρής νόσου. Πρακτικά, η σημερινή πανδημία χρησίμευσε ως απόδειξη ότι το SpillOver λειτουργεί. Πρώτος στη λίστα επικινδυνότητας ήταν ο Lassa, ιός ενδημικός στον πληθυσμό τρωκτικών της Δυτικής Αφρικής, ο οποίος προκαλεί αιμορραγικό πυρετό.
Θα εξελιχθεί το Spillover σε τείχος ανάσχεσης της επόμενης πανδημίας; Κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί κάτι τέτοιο με βεβαιότητα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι πλέον έχουμε την φριχτή εμπειρία του κορονοϊού και ήδη αναζητούμε τρόπους για να εντοπίσουμε την επόμενη πανδημία πριν αυτή ξεσπάσει.
