Τον Γ.Μ τον γνώρισα πριν χρόνια, όταν είχε δημιουργήσει μια startup και δούλευε πάνω σε πρωτοποριακά για την εποχή του πράγματα. Χτες με «θυμήθηκε» με αφορμή το άρθρο για το δημογραφικό. Είναι μία επιστολή που θα έπρεπε να την διαβάσουν οι βουλευτές μας και οι υπουργοί μας. Διότι η Οικονομία, η ανάπτυξη, δεν είναι «άσχετη» ούτε με το δημογραφικό. Έτσι, για να γνωρίζουν τι έχουν κάνει στην χώρα όσοι την οδήγησαν στην χρεοκοπία ή στο σοκ του 2015...
Η επιστολή
Είμαι στην γενιά των 30κάτι αλλά κάτω των 40. Οι φίλοι μου έχουν ή κανένα παιδί ή (λιγότεροι) 1. Δυσεύρετο πολύ το «2 παιδιά», σχεδόν ανύπαρκτο μάλλον το 3+, στον ευρύτερο φιλικό και οικογενειακό κύκλο (που συμπεριλαμβάνει και μεγαλύτερες ηλικίες από εμένα). Και τυπικά θα έπρεπε να βρισκόμαστε σχεδόν όλοι στα 2 και άνω, για να μην μειώνεται ο πληθυσμός όπως αναφέρετε.
Θεωρώ ότι το πρόβλημα αυτό είναι όντως ουσιωδώς σοβαρό. Αλλά, τι γίνεται - Ενώ η Ελλάδα είναι δυστυχώς πλέον από τις πιο φτωχές χώρες σε κατά κεφαλήν εισόδημα (δέχομαι ότι ένα μέρος του εισοδήματος αποκρύπτεται, ακόμα κι έτσι όμως σαφώς δεν είμαστε Σκανδιναβία ή Βόρεια Ευρώπη), δεν κατοικείται από αμόρφωτους ανθρώπους «δίχως στον ήλιο μοίρα» όπως συμβαίνει με π.χ. ένα μεγάλο κομμάτι των κατοίκων σε φτωχότερες χώρες.
Ο μέσος κάτοικος της Νιγηρίας, ή ακόμα και της Τουρκίας (όπου η χώρα δεν είναι μόνο τα παράλια και η «κοσμοπολίτικη» Κωνσταντινούπολη, ούτε η Ίμβρος και η Τένεδος που είναι κάτι σαν Μύκονος για τους Τούρκους - το μεγαλύτερο κομμάτι του πληθυσμού ζει στην φτωχή και αγράμματη ενδοχώρα) δεν πολυσκαμπάζει, δεν πολυ-υπολογίζει το αν θα κάνει τελικά 1, 2 ή 3 παιδιά ή και 5 ή 6 παιδιά.
Στην Ελλάδα, όπου καιρό τώρα ελέω και της «χαμένης δεκαετίας» 2010-2020 δεν κινούταν τίποτα, το αν τελικά κάποιος θα επιδιώξει να κάνει 1 ή περισσότερα παιδιά αποτελεί συνειδητή απόφαση. Και δεν θα πάρει εύκολα την απόφαση αν δε βγαίνουν τα κουκιά για αξιοπρεπή διαβίωση και για το παιδί. Ή (πιο πιθανό) για το παιδί μετά το 1ο.
Το κάθε παιδί ηλικίας Δημοτικού ή Γυμνασίου εκτός από τα εποχικά έξοδα (ρούχα, παπούτσια, κτλ γιατί μεγαλώνουν κιόλας όπως ξέρουμε όλοι, δεν φοράνε την ίδια γκαρνταρόμπα για πάνω από 6μηνο πολλές φορές, όχι σαν τους μεγάλους) έχει και πάγια έξοδα τα οποία όσο μεγαλώνει, ζωή να έχει, πάνε μόνο προς τα πάνω. Να μην πιάσω το ότι τα φροντιστήρια του Λυκείου απ' όσο έχω ακούσει πλέον πάνε μόνο αυτά στα 700+ ευρώ τον μήνα. Ακόμα και στο Δημοτικό ή το Γυμνάσιο τα πάγια χτυπάνε 200 και 300 στις μέρες μας, μόνο για δραστηριότητες και ξένες γλώσσες κλπ.
Κάπου είχε πάρει το μάτι μου, δε θυμάμαι πού, πρόσφατα, ότι για να λειτουργεί φυσιολογικά ένα σπίτι στην Αττική με οικογένεια, χρειάζεται 3.500 ευρώ τον μήνα. Πόσοι είναι σ' αυτή την κατηγορία όμως;
Αν με ρωτούσε κανείς, θα έλεγα ότι στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή ένας μισθωτός 30κάτι ετών ή προς τα 40, αν ήταν υψηλής εξειδίκευσης θα έπρεπε να μπορεί να κερδίζει χαλαρά 2.500-3.000 ευρώ καθαρά (και ακόμα περισσότερα) για να μπορεί να βελτιωθεί το δημογραφικό ταχύτερα.
Έτσι, ακόμα και αν ο/η σύζυγος δεν ήταν στην ίδια εισοδηματική κατηγορία, θα μπορούσε δυνητικά να συντηρηθεί ένα σπίτι όπου τα 2 παιδιά, κάνοντας νορμάλ πράγματα και όχι ακρότητες, θα μπορούσαν να μεγαλώσουν σχετικά φυσιολογικά.
Υπάρχουν αυτοί οι μισθοί, αλλά είναι μικρή μειοψηφία του συνόλου - στα περισσότερα ζευγάρια, δε, πιο σύνηθες είναι αν δουλεύουν και οι 2 ο ένας να είναι «πιο άνετος» οικονομικά, άρα δεν έχουν εισόδημα ικανό για να συντηρήσει άκοπα πολυμελή οικογένεια.
Ό,τι και να λέμε, το να κάνει κάποιος περισσότερα παιδιά είναι συχνά συνειδητή απόφαση. Δεν θα πάρει την απόφαση ένα ζευγάρι να το κάνει αυτό αν δεν αισθάνεται σιγουριά ότι τα παιδιά θα ζουν σχετικά καλά. Δεν είμαστε στο 1930 που τα παιδιά (τα αγόρια δηλαδή, τότε) τα έβλεπαν αυτόματα σαν χέρια για τα χωράφια.
Είναι εφικτό η οικονομία να συνεχίσει να μεγεθύνεται ώστε όντως ο μέσος μισθός να πάει 1.500 και άνω Ευρώ και οι καταρτισμένοι/υψηλής εξειδίκευσης στα 35 ή στα 40 τους να μην ξέρουν ποιον εργοδότη να πρωτοδιαλέξουν με 5.000 ευρώ καθαρά το μήνα, και αντίστοιχα οι μεσαίας εξειδίκευσης να είναι με αξιώσεις πάνω από τα 2.500 ευρώ;
Τότε, θα βελτιωθεί και το δημογραφικό.
Μέχρι τότε, όταν συζητάμε για το πόσοι πραγματικά βοηθούνται ή χρειάζονται το... market pass που δίνει 50-80-100 ευρώ το μήνα, κάθε τέτοια συζήτηση καθίσταται έωλη. Σκοπός είναι πραγματικά λίγοι συμπολίτες μας να χρειάζονται τέτοια βοήθεια και όχι να μην «βγαίνουν τα κουκιά».
Γιατί αν υπολογίσουμε, έτσι για πλάκα, ότι κάποιος σήμερα από ζευγάρι αποφασίζει σε βάθος 3 ετών να κάνει 2 παιδιά, σε βάθος δεκαετίας με σημερινά νούμερα έχει στην πλάτη του χαλαρά 4.000 ευρώ μηνιαία έξοδα για να έχουν αξιοπρεπή διαβίωση και τα παιδιά. Ορισμένα σε δάνειο ή σε ενοίκιο, ορισμένα για φαγητό, ορισμένα για συνήθεις δραστηριότητες όπως ξένες γλώσσες ή αθλητισμό, εκεί καταλήγουμε.
Αν σήμερα λοιπόν απέχει αυτός ο κάποιος κατά πολύ από το παραπάνω νούμερο, και η ΕΛΣΤΑΤ απ' όσο θυμάμαι αυτό αναφέρει, ότι ο μέσος μισθός σήμερα είναι περίπου αστείος για το επίπεδο των εξόδων που πρέπει να καλύψει...
...Δεν θα κάνει παιδιά. Σιγά μην κάνει για να τα έχει κλεισμένα σε ένα μπουντρούμι και να τους λέει απλά ότι δεν μπορούν να κάνουν ότι και οι συμμαθητές τους.
Απλό είναι σχετικά. Μακάρι μέσα στην επόμενη δεκαετία να έχουν αλλάξει ριζικά τα νούμερα και να έχουν και κίνητρο οι expats να επιστρέψουν, αλλά και όσοι είναι στην Ελλάδα να κάνουν περισσότερα παιδιά.
