Το περιοδικό Reason δημοσιεύει ένα άρθρο με τίτλο «More Money Does Buy More Happiness» (Τα περισσότερα χρήματα αγοράζουν περισσότερη ευτυχία). Αλλά το ίδιο το άρθρο είναι πιο διαφοροποιημένο:
«Μια νέα μελέτη στο περιοδικό Emotion αμφισβητεί τα ευρήματα του Easterlin. Ο Jean Twenge, ψυχολόγος στο πολιτειακό πανεπιστήμιο του Σαν Ντιέγκο, και ο A. Bell Cooper, επιστήμονας δεδομένων στο Πανεπιστήμιο Lynn, εξέτασαν δεδομένα που συλλέχθηκαν από 44.000 ενήλικες ερωτηθέντες στο πλαίσιο της Γενικής Κοινωνικής Έρευνας (General Social Survey-GSS) μεταξύ των ετών 1972 και 2016 και διαπίστωσαν ότι τα περισσότερα χρήματα όντως στην πραγματικότητα συσχετίζονται με περισσότερη ευτυχία».
Γνωρίζω ότι το «ο συσχετισμός δεν συνεπάγεται αιτιότητα» έχει γίνει κλισέ, αλλά παραμένει μια σημαντική αρχή. Βλέπω μάλιστα δύο προβλήματα με τον ισχυρισμό «τα χρήματα αγοράζουν την ευτυχία»:
1. Θα περίμενα οι ευτυχισμένοι άνθρωποι να είναι πλουσιότεροι από τους δυστυχισμένους, ακόμα κι αν ο πλούτος δεν είχε καμία αιτιακή επίδραση στην ευτυχία. Οι καταθλιπτικοί άνθρωποι συχνά στερούνται φιλοδοξιών και αντιμετωπίζουν με μοιρολατρικά συναισθήματα τη ζωή.
2. Η ευτυχία είναι δύσκολο να οριστεί. Ένας από τους ορισμούς της σχετίζεται με τη διάθεση - οι ευτυχισμένοι άνθρωποι είναι άνθρωποι με χαρούμενη διάθεση. Ένας άλλος ορισμός σχετίζεται με τη γενική ικανοποίηση από τη ζωή.
Ξέρω μερικούς γκρινιάρηδες που είναι ικανοποιημένοι με όσα έχουν καταφέρει στη ζωή. Είναι όμως «ευτυχισμένοι»; Υποθέτω ότι αυτό εξαρτάται από το πώς ορίζει κανείς την ευτυχία:
«Παρ’ όλα αυτά, ο Easterlin και άλλοι μελετητές συνεχίζουν να υποστηρίζουν ότι το "παράδοξο Easterlin" όντως υπάρχει. Κάποιοι αναφέρουν σχετικά μια έρευνα του 2010 που δημοσιεύθηκε στο Proceedings of the National Academy of Sciences από τον οικονομολόγο και νομπελίστα του Princeton Angus Deaton και τους συναδέλφους του που συμπεραίνει ότι η ευτυχία δεν αυξάνεται πέρα από το σημείο που το εισόδημα ενός ατόμου φτάσει περίπου τα 75.000 $ ετησίως. Αυτό πουδιαπίστωσε στην πραγματικότητα η μελέτη είναι ότι τα περισσότερα χρήματα δεν επηρεάζουν το επίπεδο της καθημερινής χαράς, του άγχους και της λύπης, αλλά συσχετίζονται έντονα με αυξανόμενα μεγέθη συνολικής ικανοποίησης από τη ζωή».
Αν έχανα ξαφνικά το 98% του πλούτου μου, θα έλεγα στους δημοσκόπους ότι η «ικανοποίησή μου από τη ζωή» είχε μειωθεί. Αλλά όταν στην πραγματικότητα είχα 98% λιγότερο πλούτο από σήμερα, η διάθεσή μου ήταν περίπου η ίδια όπως και τώρα.
Παραμένω αγνωστικιστής ως προς το ερώτημα του αν ο πλούτος αυξάνει την ευτυχία. Βλέπω με μεγαλύτερη συμπάθεια τον ισχυρισμό ότι η ελευθερία αυξάνει την ευτυχία, και επίσης πιστεύω ότι η ελευθερία οδηγεί σε υψηλότερο πλούτο. Επομένως, δεν με εκπλήσσει καθόλου το γεγονός ότι οι διεθνείς συγκρίσεις δείχνουν μια θετική συσχέτιση μεταξύ πλούτου και ευτυχίας.
* Ο Scott Sumner είναι οικονομολόγος, διευθυντής του προγράμματος νομισματικής πολιτικής στο Mercatus Center at George Mason University, ερευνητής στο Independent Institute και καθηγητής στο Bentley University στο Waltham της Μασαχουσέτης
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 20 Μαρτίου 2024 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
