Στα 50 χρόνια από τη δημοσίευση του The Limits to Growth (Τα όρια της ανάπτυξης) το 1972, το ζοφερό μαλθουσιανό μήνυμα του βιβλίου κυρίευσε την συνείδηση της κοινωνίας. Η κεντρική του θέση είναι ότι εφόσον οι πόροι της γης είναι πεπερασμένοι, ο πλανήτης μας δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει τους εκθετικούς ρυθμούς οικονομικής και πληθυσμιακής αύξησης και θα κατέρρεε πριν από το τέλος αυτού του αιώνα.
*Γράφει ο Vibhu Vikramaditya
Αυτή η διακήρυξη έχει γίνει η προέλευση από την οποία πηγάζουν οι εκκλήσεις για περισσότερο συγκεντρωτισμό και θέσπιση ορίων για τον περιορισμό της ελευθερίας των ατομικών επιλογών.
Διεθνείς φορείς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ έχουν εντοπίσει στη ρύπανση του αέρα, την κλιματική αλλαγή, τον υπερπληθυσμό και τη λειψυδρία μερικές από τις μεγαλύτερες απειλές για την ανθρώπινη ευημερία. Η συναίνεση μεταξύ των υπευθύνων χάραξης πολιτικής, των πολιτικών και των περιβαλλοντολόγων φαίνεται να είναι ότι οι επιχειρηματίες και οι επιχειρήσεις θα χρησιμοποιήσουν τα φθηνότερα δυνατά μέσα παραγωγής, ακόμη και όταν αυτά υποβαθμίζουν το περιβάλλον. Ως εκ τούτου, αποκλείεται αυτόματα οποιαδήποτε εξάρτηση από μηχανισμούς της αγοράς για την επίλυση του προβλήματος της περιβαλλοντικής υποβάθμισης και την διασφάλιση της βιωσιμότητας.
Ομοίως, η συναίνεση ότι οι καταναλωτές οδηγούνται στην υπερκατανάλωση από τις προσωπικές τους επιθυμίες συνεπάγεται ότι η αυτοδιάθεση των καταναλωτών πρέπει να μπει στην άκρη αν θέλουμε να επιδιώξουμε έναν βιώσιμο κόσμο στον οποίο οι σημερινές ανάγκες θα ικανοποιούνται χωρίς να υπονομεύονται οι ανάγκες των μελλοντικών γενεών.
Από μια τέτοια συναίνεση προκύπτει ότι η όποια λύση πρέπει να είναι παγκόσμια, καθώς υπάρχουν δυνητικά τεράστιες συνέπειες αν αποτύχουμε, και ότι η μόνη εφικτή λύση είναι μια κεντρικά σχεδιασμένη προσέγγιση. Η συγκεντρωτική προσέγγιση για την επίλυση του προβλήματος της περιβαλλοντικής υποβάθμισης προϋποθέτει ότι λογικοί, καλά ενημερωμένοι άνθρωποι με τεράστιους πόρους θα αντιμετωπίσουν τα τεράστια ζητήματα της προστασίας του περιβάλλοντος με καλοπροαίρετο και αποτελεσματικό τρόπο για το δημόσιο καλό.
Αυτή η προσέγγιση στην πράξη θα σήμαινε την κατάργηση των πολιτικών ελευθεριών εκεί όπου αυτές παρεμβαίνουν στο σχέδιο της διαφύλαξης του περιβάλλοντος. Αλλά ως κυρίαρχα άτομα που επιθυμούμε έναν ελεύθερο κόσμο και θεωρούμε τις αξίες της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας των ανθρώπινων όντων ιερές, πρέπει να αποφύγουμε να συνάψουμε μια τέτοια φαουστιανή συμφωνία. Σκεφτείτε για λίγο προσεκτικά την πραγματική φύση της περιβαλλοντικής υποβάθμισης, τις επιπτώσεις της σπανιότητας των πόρων στην οικονομία και το πώς ένα αυθόρμητα διατεταγμένο σύστημα όπως η αγορά θα μπορούσε να την αντιμετωπίσει.
Εκτός από το πνευματικό ερέθισμα που παρέχει αυτή η ιστορία, μπορεί επίσης να μας προσφέρει διδάγματα από προηγούμενες εμπειρίες· και έχουμε αρκετά δεδομένα από τα πειράματα του συγκεντρωτικού σχεδιασμού ώστε να τον αντιμετωπίζουμε με διανοητική καχυποψία.
Οι αγορές αντιμετωπίζουν τη σπανιότητα.
Η οικονομία αποτελείται από τεράστιους αριθμούς αγοραστών και πωλητών που προσφέρουν και ζητούν αντίστοιχα τεράστιες ποσότητες αγαθών και υπηρεσιών. Επομένως, υπάρχει ένας τεράστιος όγκος αποκεντρωμένων πληροφοριών στη διάθεσή αυτών των αγοραστών και των πωλητών - αλλά αυτές οι πληροφορίες σχετικά με τη ζήτηση και την προσφορά είναι σημαντικές και για όλους μας, καθώς επηρεάζουν τις αποφάσεις που λαμβάνουμε στην καθημερινή μας ζωή. Εδώ είναι που έρχεται η νομισματική αποτίμηση. Βάσει του ανταγωνισμού μεταξύ αγοραστών και πωλητών μέσω μιας διαδικασίας υποβολής προσφορών, διαμορφώνονται οι τιμές που μεταφέρουν πληροφορίες για αυτά τα αγαθά.
Οι τιμές στην αγορά λειτουργούν ως συντονιστικά σήματα που μεταφέρουν πληροφορίες οι οποίες αφορούν σημαντικά οικονομικά δεδομένα που βρίσκονται αποκεντρωμένα και διασκορπισμένα. Ο ρόλος των τιμών στο συντονισμό των δράσεων στην αγορά ήταν ένα από τα βασικά επιχειρήματα που προέβαλλε ο Φρίντριχ Χάγιεκ εξηγώντας το γιατί ο κεντρικός σχεδιασμός δεν θα μπορούσε ποτέ να κατανείμει τους πόρους τόσο αποτελεσματικά όσο οι αγορές.
Όταν κάτι είναι σπάνιο στην αγορά, τότε πολλοί χρήστες του ανταγωνίζονται στην αγορά για να το αποκτήσουν, γεγονός που οδηγεί στην αύξηση των τιμών του που ξεκινά από τον πωλητή προκειμένου να εξοικονομήσει το υπάρχον απόθεμά του. Η αύξηση της τιμής είναι ένα σημάδι στην αγορά που αντικατοπτρίζει τη σπανιότητα του αγαθού. Εάν αληθεύουν οι ισχυρισμοί του The Limits to Growth, τότε οι τιμές των φυσικών πόρων που χρησιμοποιούνται σε μεγάλο βαθμό στην κατανάλωση ενέργειας θα έπρεπε να αυξηθούν.
Αυτή η αύξηση της τιμής είναι απαραίτητη για να τεκμηριωθεί ο ισχυρισμός ότι αυτή η σπανιότητα των πόρων περιορίζει την οικονομική ανάπτυξη, καθώς η κατανάλωση ενέργειας είναι βέβαιο ότι θα αυξάνεται καθώς αυξάνεται και η οικονομική δραστηριότητα.
Όμως η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Παρά την πτώση της αγοραστικής δύναμης του δολαρίου και την καρτελοποίηση του πετρελαίου, ένα αγαθό που κόστιζε 50 δολάρια το 1970 θα κόστιζε θεωρητικά 335,5 δολάρια ΗΠΑ το 2020 (50 x 6,71 = 335,5). Όμως η αύξηση της τιμής του πετρελαίου είναι αρκετά χαμηλή σε σχέση με την πτώση της αξίας του δολαρίου, γεγονός που υποδηλώνει ότι η πραγματική αύξηση της τιμής του βαρελιού πετρελαίου είναι αμελητέα. Μπορεί αυτό να πείσει τους ανθρώπους να αλλάξουν θεώρηση;
--
Ο Vibhu Vikramaditya είναι ερευνητής με πεδία ενδιαφέροντος τη θεωρία του κεφαλαίου, τη νομισματική θεωρία και τους επιχειρηματικούς κύκλους. Κείμενά του έχουν δημοσιευθεί στο Austrian Economics Center, το Libertarian Institute και το beinglibertarian.org.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 5 Νοεμβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ – Μάρκος Δραγούμης.
