Γράφει ο Scott Sumner*
Οι Financial Times έχουν ένα άρθρο του Gideon Rachman με τίτλο «Πώς να σταματήσετε έναν πόλεμο μεταξύ Αμερικής και Κίνας».
Δυστυχώς, το άρθρο δεν μας λέει πώς να σταματήσουμε έναν πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Αναφέρει όντως τη δυνατότητα δημιουργίας ενός «κόκκινου τηλεφώνου» σαν κι αυτό που συνέδεε τις ΗΠΑ και τη Σοβιετική Ένωση, αλλά είναι δύσκολο να δούμε πώς μια τέτοια κίνηση θα αποδεικνυόταν αποφασιστική. Δεν υπήρχε καμία άμεση γραμμή το 1962, όταν οι ΗΠΑ και η Ρωσία έκαναν πίσω αφού πρώτα βρέθηκαν στο χείλος του πυρηνικού πολέμου.
Ο Rachman λέει ότι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θεωρούν ότι ο κίνδυνος ενός πολέμου είναι αρκετά υψηλός:
«Όταν επισκέφθηκα την Ουάσιγκτον την περασμένη εβδομάδα, εντυπωσιάστηκα από το πόσο συχνή έχει γίνει η συζήτηση για έναν πόλεμο μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Αυτή η συζήτηση τροφοδοτείται από τις χαλαρές δηλώσεις Αμερικανών στρατηγών που σκέφτονται πιθανές ημερομηνίες για την έναρξη των εχθροπραξιών.
Αυτά τα σχόλια, αν και ασύνετα, δεν ξεπήδησαν από το πουθενά. Αντανακλούν την ευρύτερη συζήτηση για την Κίνα που διεξάγεται στην Ουάσιγκτον — εντός και εκτός κυβέρνησης. Πολλοί άνθρωποι με επιρροή φαίνεται να πιστεύουν ότι ένας πόλεμος ΗΠΑ - Κίνας δεν ανήκει μόνο στη σφαίρα των θεωρητικών πιθανοτήτων.
Η ρητορική που βγαίνει από το Πεκίνο είναι επίσης πολεμική. Τον περασμένο μήνα, ο Υπουργός Εξωτερικών της Κίνας Τσιν Γκανγκ δήλωσε ότι ‘αν η αμερικανική πλευρά δεν πατήσει φρένο και συνεχίσει σε λάθος δρόμο... η αντιπαράθεση και η σύγκρουση’ μεταξύ των δύο εθνών είναι αναπόφευκτη».
Ανησυχώ κι εγώ για τον κίνδυνο ενός πολέμου μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας. Όταν αναλογιζόμαστε τον κίνδυνο αυτόν, ίσως αξίζει να εξετάσουμε την κατάσταση στην Ευρώπη, η οποία φαίνεται εξίσου επικίνδυνη. Από όσο μπορώ να πω, η πολιτική των ΗΠΑ στην Ευρώπη είναι περίπου η εξής:
1. Αν η Ρωσία εισβάλει στην Εσθονία, θα πάμε σε πόλεμο με τη Ρωσία.
2. Αν η Ρωσία εισβάλει στη Λετονία, θα πάμε σε πόλεμο με τη Ρωσία.
3. Αν η Ρωσία εισβάλει στη Λιθουανία, θα πάμε σε πόλεμο με τη Ρωσία.
4. Εάν η Ρωσία εισβάλει στην Ουκρανία, προμηθεύουμε την Ουκρανία με όπλα και πληροφορίες.
Ένας μεγάλος πόλεμος μεταξύ δύο χωρών που διαθέτουν πυρηνικά όπλα θα παραγάγει ένα τεράστιο αρνητικό άθροισμα. Αν συμβεί αυτό το αποτέλεσμα, η αφορμή θα είναι πιθανότατα ένας λανθασμένος υπολογισμός. Ένας τρόπος για να μειωθεί ο κίνδυνος του πολέμου είναι να καταστήσουμε ξεκάθαρες τις προθέσεις μας, έτσι ώστε οι αντίπαλοί μας να γνωρίζουν πώς θα απαντήσουμε εάν ενεργήσουν. Η Ρωσία γνωρίζει ότι θα υπερασπιστούμε τις χώρες του ΝΑΤΟ εάν επιτεθεί σε αυτές, και γι' αυτό δεν επιτίθεται στις χώρες του ΝΑΤΟ.
Είναι κάπως περίεργο το γεγονός ότι ο κίνδυνος ενός πολέμου με την Κίνα θεωρείται επί του παρόντος υψηλότερος από τον κίνδυνο ενός πολέμου με τη Ρωσία, ειδικά δεδομένου του ότι η Ρωσία έχει ισχυρότερη πυρηνική δύναμη από την Κίνα και έχει στο τιμόνι της έναν πιο απερίσκεπτο και μιλιταριστή ηγέτη. Ένας πιθανός παράγοντας γι’ αυτό είναι πως η εξωτερική μας πολιτική στην Ασία είναι πολύ πιο διφορούμενη από ό,τι στην Ευρώπη. Η ασάφεια μπορεί να οδηγήσει σε λανθασμένους υπολογισμούς, κάτι που μπορεί να έχει πολύ αρνητικά αποτελέσματα.
Κατά την άποψή μου, η παρακάτω σαφής θέση θα έκανε τον πόλεμο μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας πολύ λιγότερο πιθανό από ό,τι είναι σήμερα, και πολύ λιγότερο πιθανό από τον πόλεμο μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας:
1. Αν η Κίνα εισβάλει στην Ιαπωνία, θα πάμε σε πόλεμο με την Κίνα.
2. Εάν η Κίνα εισβάλει στη Νότια Κορέα, θα πάμε σε πόλεμο με την Κίνα.
3. Αν η Κίνα εισβάλει στις Φιλιππίνες (τα κύρια νησιά τους), θα πάμε σε πόλεμο με την Κίνα.
4. Εάν η Κίνα εισβάλει στην Ταϊβάν, θα προμηθεύσουμε την Ταϊβάν με όπλα και πληροφορίες.
Με άλλα λόγια, να αντιγράψουμε την επιτυχημένη ευρωπαϊκή πολιτική μας προσέγγιση για την αποφυγή ενός πολέμου των ΗΠΑ με τη Ρωσία, για να αποφύγουμε τον πόλεμο με την Κίνα.
Φυσικά, υπάρχουν και άλλες πιθανές επιλογές, όπως η επέκταση της αμυντικής μας ομπρέλας στην Ταϊβάν. Αλλά ό,τι κι αν αποφασίσουμε να κάνουμε, η πολιτική μας πρέπει να είναι ξεκάθαρη. Το χειρότερο από όλα τα πιθανά αποτελέσματα θα ήταν εάν οι ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να πάνε σε πόλεμο με την Κίνα για την Ταϊβάν, ενώ η Κίνα δεν πιστεύει ότι οι ΗΠΑ σκοπεύουν να πάνε σε πόλεμο για την Ταϊβάν. Θυμάστε τον πόλεμο του Κόλπου το 1991;
Εναλλακτικά, ας υποθέσουμε ότι η Κίνα πιστεύει ότι θα πάμε σε πόλεμο για την Ταϊβάν, αλλά στην πραγματικότητα εμείς δεν έχουμε καμία πρόθεση να το κάνουμε. Η Κίνα μπορεί να συνοδεύσει μια επίθεση στην Ταϊβάν με ένα χτύπημα τύπου Περλ Χάρμπορ εναντίον αμερικανικών βάσεων στην Ιαπωνία και το Γκουάμ, πυροδοτώντας τον Γ' Παγκόσμιο Πόλεμο. Όλα λόγω παρεξήγησης. Δεν είναι ένα ιδιαίτερα πιθανό αποτέλεσμα, αλλά παραμένει μια πιθανότητα.
Δεν περιμένω από τις ΗΠΑ να ακολουθήσουν τη συμβουλή μου και, ως εκ τούτου, βλέπω πως υπάρχει ο υπαρκτός κίνδυνος ένας λάθος υπολογισμός να οδηγήσει σε πυρηνικό πόλεμο μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας στα τέλη της δεκαετίας του 2020, κάτι που δεν θα ήταν προς το συμφέρον κανενός. Ελπίζω να κάνω λάθος.
* Ο Scott Sumner είναι οικονομολόγος, διευθυντής του προγράμματος νομισματικής πολιτικής στο Mercatus Center at George Mason University, ερευνητής στο Independent Institute και καθηγητής στο Bentley University στο Waltham της Μασαχουσέτης.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 21 Μαΐου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
