Γράφει ο Latchezar Bogdanov*
Τουλάχιστον μία φορά το χρόνο η Eurostat επιβεβαιώνει μέσω νέων δεδομένων ότι η Βουλγαρία είναι η φτωχότερη χώρα στην ΕΕ. Πιο συγκεκριμένα, μιλάμε για συγκρίσεις του κατά κεφαλήν ΑΕΠ βάσει της ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης.
Η Βουλγαρία είναι για άλλη μια φορά η πιο υπολειπόμενη χώρα σύμφωνα με αυτόν τον δείκτη με κατά κεφαλή ΑΕΠ που ανέρχεται στο 59% του μέσου όρου της ΕΕ (είμαστε τελευταίοι από το 2006 όταν μας προσπέρασε η Ρουμανία). Ωστόσο, πλησιάζαμε κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες τον χρόνο από το 2020 έως το 2022. Το ερώτημα είναι: μπορούμε να τα πάμε καλύτερα; Γιατί μας παίρνει τόσο πολύ;
Ίσως βρούμε απάντηση στην ανάπτυξη άλλων χωρών από την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Παραδοσιακά, συγκρίνουμε τη χώρα μας με τη Ρουμανία και τα συμπεράσματα είναι δυσμενή – το 2022, ο βόρειος γείτονάς μας βρίσκεται ακριβώς πίσω από την Πολωνία και έχει ήδη φτάσει την Πορτογαλία και την Ουγγαρία, ενώ έχει ξεπεράσει κατά πολύ την Ελλάδα και τη Σλοβακία.
Αν όμως αναζητάμε μια κορυφαία επίδοση, αυτή θα ήταν η Λιθουανία – μεταξύ 2010 και 2022, το κατά κεφαλή ΑΕΠ της πλησίασε τον μέσο όρο της ΕΕ κατά 29 ποσοστιαίες μονάδες, σε σύγκριση με 24 για τη Ρουμανία και 14 για τη Βουλγαρία. Σε μεγαλύτερο ορίζοντα, από το 2000 έως τώρα, η Λιθουανία κατάφερε να κλείσει τη διαφορά κατά 52 ποσοστιαίες μονάδες, η Ρουμανία κατά 51 και η Βουλγαρία κατά 30. Τώρα, η Λιθουανία, μαζί με την Εσθονία, η οποία συγκαταλέγεται επίσης στις χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις, πλησιάζει το οικονομικό επίπεδο της Ιταλίας και έχει ήδη ξεπεράσει την Ισπανία.
Το συμπέρασμα είναι σαφές: αν δούμε την περίοδο μετά την Παγκόσμια Χρηματοπιστωτική Κρίση, η Βουλγαρία αναπτύσσεται, αλλά η Λιθουανία και η Ρουμανία αναπτύσσονται πολύ πιο γρήγορα. Από το 2011 έως το 2022, η μέση αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ της Βουλγαρίας είναι περίπου 2,2%, ενώ στις άλλες δύο χώρες είναι περίπου 3,5%.
Η μεγάλη διαφορά μεταξύ της Βουλγαρίας και των χωρών με τις υψηλές επιδόσεις είναι οι επενδύσεις. Καμία εναλλακτική λύση πέρα από τις επενδύσεις σε υποδομές, παραγωγική ικανότητα και νέες τεχνολογίες δεν έχει βρεθεί για τη βελτίωση του οικονομικού δυναμικού, την τόνωση της καινοτομίας και την αύξηση της παραγωγικότητας με βιώσιμο τρόπο μακροπρόθεσμα. Οι επενδύσεις είναι επίσης αυτές που θα μπορούσαν να βελτιώσουν σημαντικά την παραγωγικότητα της εργασίας και συνεπώς τους μισθούς.
Η Βουλγαρία επενδύει ελάχιστα, ενώ η Ρουμανία και η Λιθουανία πολύ περισσότερα:
– Ενώ την περίοδο μεταξύ 2010 και 2022 ο ετήσιος σχηματισμός κεφαλαίων της Λιθουανίας αυξήθηκε κατά 6,4% κατά μέσο όρο, και στη Ρουμανία κατά 3,9%, στη Βουλγαρία, παρατηρούμε μείωση 0,1%. Στην πράξη, οι βουλγαρικές επενδύσεις είναι στάσιμες. Η κατάσταση δεν βελτιώνεται – τα τελευταία πέντε χρόνια, η μέση ετήσια αύξηση είναι μόλις 0,2%, ενώ στη Ρουμανία και τη Λιθουανία είναι 5,1% και 6%, αντίστοιχα.
– Έτσι, το 2022 σημειώθηκαν 107% περισσότερες πραγματικές επενδύσεις στη λιθουανική οικονομία σε σύγκριση με το 2010, ενώ στη Ρουμανία η διαφορά αυτή είναι 57%, και στη Βουλγαρία ήταν -3%.
– Το περασμένο έτος, ο ακαθάριστος σχηματισμός κεφαλαίων ήταν μόλις 15,4% του ΑΕΠ – ένα επίπεδο που δεν είχε παρατηρηθεί από τα μέσα της δεκαετίας του '90. Τα τελευταία πέντε χρόνια ήταν 17,6% του ΑΕΠ, ενώ στη Λιθουανία είναι 21,2% και στη Ρουμανία 23,4%.
Μια ακόμη μεγαλύτερη διαφορά που συχνά παραμένει απαρατήρητη είναι ότι οι επενδύσεις δεν αποτελούν κάποια μακροοικονομική αφαίρεση, αλλά μάλλον μια πηγή ευημερίας, υπό την προϋπόθεση ότι παράγουν ανταγωνιστικά αγαθά και υπηρεσίες που πωλούνται με επιτυχία στην αγορά. Για φτωχότερες και μικρότερες οικονομίες αυτό σημαίνει εξαγωγές. Η μεγάλη κοινή ευρωπαϊκή αγορά παρέχει ειδικά γι' αυτό μια ευκαιρία.
Έχουμε συνηθίσει να εστιάζουμε συχνά στους αξιοπρεπείς ρυθμούς ανάπτυξης των βουλγαρικών εξαγωγών βιομηχανικών αγαθών, υπηρεσιών πληροφορικής, τουρισμού και μεταφορών. Ωστόσο, πώς συγκρίνεται η Βουλγαρία με τις χώρες υψηλών επιδόσεων;
– Οι βουλγαρικές εξαγωγές αυξήθηκαν ετησίως κατά 5,2% κατά μέσο όρο μεταξύ 2011 και 2022, ενώ στη Ρουμανία και τη Λιθουανία οι ρυθμοί αυτοί ήταν 7,8% και 8,1% αντίστοιχα. Τα τελευταία πέντε χρόνια, το χάσμα αυξήθηκε – για τη Βουλγαρία ο ρυθμός ανάπτυξης ήταν 2,9%, για τη Ρουμανία 4,5% και για τη Λιθουανία 9,1%.
– Το 2022, οι πραγματικές εξαγωγές βουλγαρικών αγαθών και υπηρεσιών ήταν 81% πάνω από το επίπεδο του 2010, ενώ στη Ρουμανία ήταν 139%, και στη Λιθουανία 151%.
Το γιατί η Βουλγαρία επενδύει τόσο λιγότερα από τη Λιθουανία και τη Ρουμανία είναι ένα ερώτημα στο οποίο ελπίζουμε οι πολιτικοί να δώσουν προτεραιότητα στο σημερινό ασταθές περιβάλλον.
* Ο Latchezar Bogdanov είναι επικεφαλής του βουλγαρικού Ινστιτούτου Οικονομίας της Αγοράς (ΙΜΕ). Το ΙΜΕ είναι η παλαιότερη ανεξάρτητη δεξαμενής σκέψης για την οικονομική πολιτική στη Βουλγαρία, και έχει ως αποστολή την επεξεργασία και την προώθηση μεταρρυθμιστικών λύσεων που βασίζονται στην αγορά έναντι των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι πολίτες της Βουλγαρία και η περιοχή.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά την 1 Μαΐου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ – Μάρκος Δραγούμης.
