Του Marian L. Tupy
Η ανθρωπότητα κερδίζει τον πόλεμο με τον HIV/AIDS. Οι θάνατοι από την ασθένεια μειώνονται. Το ίδιο συμβαίνει και τις νέες μολύνσεις. Περισσότεροι άνθρωποι από ποτέ έχουν πρόσβαση σε φτηνή και αποτελεσματική αντιρετροϊκή θεραπεία. Πιθανότατα στο προσεχές μέλλον μια θεραπεία ή ένα εμβόλιο θα δώσει στην κάποτε τρομακτική ασθένεια το χαριστικό χτύπημα.
Μια σύντομη ιστορία του HIV/AIDS
Το σύνδρομο επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (AIDS) είναι ένα εύρος σταθιακά επιδεινούμενων ιατρικών παθήσεων που προκαλούνται από την μόλυνση με τον ιό ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV) ο οποίος αν δεν αντιμετωπιστεί ιατρικά, συνήθως καταλήγει σε θάνατο. Ο HIV μεταδίδεται κυρίως μέσω του σεξ χωρίς προφυλάξεις, της μετάγγισης μολυσμένου αίματος, τις υποδερμικές ενέσεις καθώς και από τη μητέρα στο παιδί κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, της γέννας και του θηλασμού.
Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο HIV είναι παρακλάδι του ιού της ανοσοανεπάρκειας των πιθήκων (SIV) - ενός ιού που προσβάλλει το ανοσοποιητικό σύστημα των πιθήκων και των μαϊμούδων. Πιστεύεται ότι ο ιός μετακινήθηκε από τους πιθήκους στους ανθρώπους τη δεκαετία του 1920, όταν Κονγκολέζοι κυνηγοί ήρθαν σε επαφή με αίμα ζώων.
Οι πρώτες καταγεγραμμένες περιπτώσεις μόλυνσης ανθρώπων από τον HIV περιλαμβάνουν το Κονγκό το 1959, τη Νορβηγία το 1966 και τις ΗΠΑ το 1969. Στο αρχικό αυτό διάστημα, η νόσος μεταδιδόταν κυρίως μεταξύ της κοινότητας των ομοφυλοφίλων, με ποσοστά προσβολής 5% μεταξύ των ομοφυλοφίλων ανδρών στη Νέα Υόρκη και το Σαν Φρανσίσκο το 1978.
Ο HIV/AIDS καλύφθηκε για πρώτη φορά από τα μεγάλα μέσα ενημέρωσης το 1981 και ονομάστηκε έναν χρόνο μετά. Σταδιακά, άρχισε να προσβάλει όλες τις πληθυσμιακές ομάδες, με τους ετεροφυλόφιλους, άνδρες και γυναίκες, να αποτελούν την τεράστια πλειονότητα των 76 εκατομμυρίων ανθρώπων που προσβλήθηκαν από τον ιό και των 35 εκατομμυρίων που έχουν πεθάνει από AIDS τα τελευταία 40 χρόνια.
Δεδομένου του ότι ο HIV μεταδίδεται σε μεγάλο βαθμό μέσω της σεξουαλικής επαφής, η καταστροφικότητά του έγινε φανερή πολύ γρήγορα. Τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, επιστήμονες σε ολόκληρο τον χρόνο εργάζονται για την ανάπτυξη μέσων αντιμετώπισης, εμβολίων και θεραπειών.
Η αντιμετώπιση του ιού αναπτύχθηκε γρήγορα και αποτελεσματικά
Τα πρώτα φάρμακα που καθυστερούν την εξέλιξη του HIV εμφανίστηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Σήμερα ο ιός μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω υψηλής δραστικότητας αντιρετροϊκής αγωγής (HAART), η οποία όχι μόνο επιβραδύνει την εξέλιξη του ιού, αλλά μειώνει και τον κίνδυνο μετάδοσης του HIV από το ένα άτομο στο άλλο.
Η πανδημία του HIV κορυφώθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 2000 όταν περίπου 1,9 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαιναν από AIDS κάθε χρόνο. Το 2017, λιγότεροι από ένα εκατομμύριο άνθρωποι πέθαναν από την ασθένεια. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 σημειώνονταν περίπου 3,4 εκατομμύρια νέες προσβολές από HIV ετησίως. Το 2017 σημειώθηκαν μόλις 1,8 εκατομμύρια νέες προσβολές από HIV. το 2017, 37 εκατομμύρια άνθρωποι ζούσαν με τον HIV εκ των οποίων το 59% είχαν πρόσβαση σε φαρμακευτική αγωγή.
Σήμερα, σχεδόν τα δύο τρίτα των ανθρώπων με HIV ζουν στην υποσαχάρια Αφρική. Η μετάδοση του ιού κορυφώθηκε στο 5,8% το 2000 και σήμερα βρίσκεται στο 4%. Από τους προσβεβλημένους με HIV, το 44% έχει πρόσβαση στη HAART.
Το 2000, η HAART κόστιζε πάνω από 10.000 δολάρια ανά ασθενή ανά χρόνο. “Μέσα σε ένα χρόνο” σύμφωνα με μελέτη των Ηνωμένων Εθνών η τιμή “βυθίστηκε στα 350 δολάρια τον χρόνο καθώς οι κατασκευαστές γενοσήμων άρχισαν να προσφέρουν αγωγή. Έκτοτε, χάρη στον ανταγωνισμό μεταξύ των διασφαλισμένης ποιότητας κατασκευαστών γενοσήμων, το κόστος της αγωγής συνέχισε να πέφτει”.
Το 2016 το κόστος αυτό ήταν 64 δολάρια ανά ασθενή ανά χρόνο, με μεγάλο μέρος των χρημάτων να προέρχονται από δυτικά προγράμματα διεθνούς βοήθειας, όπως το US President's Emergency Plan for AIDS Relief (Έκτακτο πρόγραμμα του Προέδρου των ΗΠΑ για την αντιμετώπιση του AIDS).
Κοιτάζοντας στο μέλλον
Τι επιφυλάσσει το μέλλον; Προς το παρόν, η εξάλειψη του ιού έχει αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολη, επομένως θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί ως προς το ενδεχόμενο νέων μεγάλων ιατρικών ανακαλύψεων. Από την άλλη πλευρά, σήμερα γνωρίζουμε περισσότερα για την ασθένεια από ποτέ άλλοτε, και οι επιστήμονες είναι πιθανότερα πιο κοντά από ποτέ σε μια θεραπεία ή ένα εμβόλιο.
[Παγκόσμιος αριθμός θανάτων που σχετίζονται με το AIDS, νέων μολύνσεων με HIV, και ανθρώπων που ζουν με HIV, 1990-2017]
Προς το τέλος του 2017 για παράδειγμα, γιατροί που χρησιμοποιούσαν μια αγωγή με το όνομα Nivolumab, ένα φάρμακο για τον καρκίνο που αναπτύχθηκε από την Medarex και ήρθε στην αγορά από την Bristol-Myers Squibb, παρατήρησαν μια “δραστική και επίμονη” μείωση των μολυσμένων από HIV λευκών αιμοσφαιρίων. Ακόμη, μπορεί να επίκειται η ανάπτυξη ενός εμβολίου για τον HIV καθώς επιστήμονες κατέδειξαν πως ένα νέο φάρμακο που αναπτύχθηκε από επιστήμονες στο Χάρβαρντ, το ΜΙΤ και τα National Institutes of Health προκάλεσε μια προστατευτική ανοσολογική αντίδραση στους ανθρώπους και εμπόδισε τα δύο τρίτα των πιθήκων από το να μολυνθούν.
Οι επικριτές μπορεί να αντιτάξουν ότι τέσσερις δεκαετίες είναι πολύς καιρός για την αντιμετώπιση του HIV. Αυτό όμως καταδεικνύει ιστορικό αναλφαβητισμό. Η ευλογιά, η πολιομυελίτιδα, η παρωτίτιδα, η ασθένεια των σκωλήκων της Γουινέας και η ελονοσία καταδυνάστευαν την ανθρωπότητα για χιλιετίες. Σήμερα όλες αυτές οι ασθένειες είτε έχουν εξαλειφθεί είτε είναι ιάσιμες. Σαράντα χρόνια από το ξέσπασμα μιας πανδημίας μέχρι τη φαρμακευτική αγωγή και, αν όλα πάνε καλά, την εξάλειψη της, δεν είναι παρά μια ριπή οφθαλμού.
--
O Marian L. Tupy είναι ο υπεύθυνος έκδοσης του HumanProgress.org και αναλυτής πολιτικής στο Center for Global Liberty and Prosperity.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 2 Αυγούστου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
