Του Jon Miltimore
Πρόσφατα είχα την ευκαιρία να ταξιδέψω στη Νομική Σχολή του Texas Tech University για να συμμετάσχω σε ένα διάλογο ως προς τα πλεονεκτήματα του καπιταλισμού έναντι του σοσιαλισμού με τον Ben Burgis, αρθρογράφο του Jacobin και διδάσκοντα φιλοσοφίας στο Georgia State University Perimeter College.
Ήταν μια συναρπαστική συζήτηση και ελπίζω ότι οι φοιτητές έφυγαν όχι απλώς με μια καλύτερη κατανόηση της φρίκης του σοσιαλισμού αλλά και με την εγγενή ηθική του καπιταλισμού, ενός συστήματος που βασίζεται στην εθελοντική δράση και όχι στη βία και τον κρατικό καταναγκασμό.
Υπάρχουν πολλά ζητήματα στα οποία ο Μπεν και εγώ διαφωνήσαμε, συμπεριλαμβανομένου του ισχυρισμού του ότι η Βενεζουέλα δεν είναι στην πραγματικότητα μια σοσιαλιστική χώρα, παρά την ευρεία εθνικοποίηση των ιδιωτικών της βιομηχανιών. Σκοπεύω να αντιμετωπίσω αυτόν τον ισχυρισμό στην πορεία, αλλά προς το παρόν θα ήθελα να εστιάσω στο υπονοούμενο του Μπεν πως ούτε και ο σταλινισμός και ο μαοϊσμός ήταν ούτε πραγματικά σοσιαλιστικά πρότυπα.
Ο Μπεν δήλωσε ότι λυπάται που τόσο μεγάλο μέρος της συζήτησης αφορούσε συζητήσεις για την ΕΣΣΔ, αφού εκείνος δεν υποστήριζε τον σοσιαλισμό αυτής της κατεύθυνσης. Εφόσον αξιοσέβαστοι σοσιαλιστές και προοδευτικοί δεν υπερασπίζονται αυτά τα συστήματα σήμερα, γιατί να μιλάμε γι' αυτά;
Καταλαβαίνω γιατί ο Μπεν δεν θα ήθελε να συζητήσει συστήματα που οδήγησαν σε λιμοκτονία και εκτέλεσαν δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους, και το είπα αυτό και κατά τη διάρκεια της συζήτησης. Αλλά είναι σημαντικό να καταλάβουμε τι σκέφτονταν γι' αυτά τα συστήματα οι σοσιαλιστές και οι προοδευτικοί εκείνης της εποχής - που σε αντίθεση με τον Μπεν δεν είχαν το πλεονέκτημα της εκ των υστέρων γνώσης. Και η αλήθεια είναι ότι τα λάτρεψαν.
«Ένα άφατο βλέμμα καλοσύνης»
Στο *προσεχές βιβλίο του In Defence of Capitalism (Προς υπεράσπιση του καπιταλισμού), ο Ράινερ Ζίτελμαν εξιστορεί με μεγάλη λεπτομέρεια πόσο ερωτευμένες ήταν οι δυτικές ελίτ με τον Λένιν και τον σταλινισμό, υμνώντας το καταπιεστικό και βίαιο σύστημα τους με μια αγιογραφική γλώσσα. Ακολουθούν μερικά μόνο παραδείγματα.
«Η πραγματικότητα της ‘Σοβιετικής Δημοκρατίας’ είναι για τη συνείδησή μου ένα από τα μεγαλύτερα και πιο ευχάριστα γεγονότα. Γιατί εδώ, για πρώτη φορά μετά από 2.000 χρόνια, γίνεται μια πολύ ειλικρινής προσπάθεια να αποδοθεί δικαιοσύνη στον κόσμο μέσω της ενέργειας. Αν πεθάνω αύριο, η σκέψη αυτού του απομονωμένου φαινομένου στη μέση ενός άβουλου και καθυστερημένου κόσμου θα είναι η τελευταία, η μόνη μου παρηγοριά».
— Alfred Kerr, Γερμανός συγγραφέας και κριτικός θεάτρου (1933)
«Οι μελλοντικοί ιστορικοί μπορεί κάλλιστα να θεωρήσουν τον ρωσικό αγώνα για κολεκτιβοποίηση ως μια ηρωική περίοδο στην ανθρώπινη πρόοδο… Το καθυστερημένο τμήμα του πληθυσμού θα έχει την ευκαιρία να αποκτήσει αυτό που χρειάζεται περισσότερο, δηλαδή την εκπαίδευση… οι γυναίκες θα έχουν επίσης την ευκαιρία για αναψυχή και ελευθερία … είτε τα χωριά προτιμούν τη βρωμιά και την άγνοιά τους από την Πρόοδο είτε όχι, η Πρόοδος θα επιβληθεί σ’ αυτά».
— Walter Duranty, ανταποκριτής των New York Times στη Μόσχα
«Εδώ ζουν χαρούμενοι εργάτες, γιατί είναι πλήρεις άντρες και γυναίκες… Το όνειρο, η σκέψη, η αγάπη συνεργάζονται στην κουραστική δουλειά της κατασκευής ηλεκτρικών ανταλλακτικών, αφού αυτοί οι εργάτες δεν δουλεύουν για κάποιο αφεντικό».
— Waldo Frank, Αμερικανός ιστορικός και κριτικός λογοτεχνίας
«[Στον τάφο του Λένιν] κείται το μόνο άτομο στον κόσμο που δεν κοιμάται… είναι ο πατρικός αδερφός που πραγματικά προσέχει τους πάντες. Ακόμη και αν εσύ δεν τον ξέρεις, εκείνος σε ξέρει και σε σκέφτεται».
— Henri Barbusse, Γάλλος συγγραφέας
Δεν είναι απλώς ότι το σοβιετικό σύστημα που επαινούσαν αυτά τα άτομα δεν ήταν μια ουτοπία, αυτό θα μπορούσε ίσως να τους συγχωρεθεί. Αυτό που είναι εκπληκτικό είναι ότι αυτά τα αγιογραφικά σχόλια χρησιμοποιήθηκαν για να περιγράψουν ένα δολοφονικό σύστημα που κυβέρνησε από τον τρόμο και οδήγησε στη λιμοκτονία εκατομμύρια ανθρώπους.
Πολλοί θα πίστευαν ότι η φρίκη του σταλινισμού θα είχε απομακρύνει ακόμη και τους ένθερμους μαρξιστές από τον σοσιαλισμό. Δεν συνέβη όμως αυτό. Στο σημαντικότερο έργο του Modern Times, ο αείμνηστος Paul Johnson έδειξε πόσο ερωτευμένοι ήταν οι δυτικοί διανοούμενοι με τον μαοϊσμό μόλις μια γενιά μετά τη φρίκη του σταλινισμού.
Η Γαλλίδα φιλόσοφος Simone de Beauvoir κατέθεσε ότι «η ζωή στην Κίνα [υπό τον Μάο] είναι εξαιρετικά ευχάριστη». Ο David Rockefeller εξύμνησε την «αίσθηση της εθνικής αρμονίας» υπό τον Μάο, υποστηρίζοντας ότι η επανάστασή του είχε επιτύχει «όχι μόνο να παράγει μια πιο αποτελεσματική και αφοσιωμένη διοίκηση, αλλά και να καλλιεργήσει υψηλό ηθικό και μια κοινότητα σκοπών».
Ο Τζόνσον υπογράμμισε ότι οι διανοούμενοι γνώριζαν τη φρίκη του σταλινισμού, αλλά είχαν πείσει τους εαυτούς τους ότι ο σοσιαλισμός είχε επιτέλους πετύχει σε μεγάλο βαθμό λόγω «της εξαιρετικής ιδιοφυΐας του Μάο».
«Ο Μάο ‘ήταν’, έγραψε ο Jan Myrdral, ‘τρίτος στη σειρά με τον Μαρξ και τον Λένιν’ και είχε λύσει το πρόβλημα του πώς ‘η επανάσταση μπορεί να αποτραπεί από τον εκφυλισμό της’. ‘Συνδύασε’, έγραψε ένας Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας, ‘ιδιότητες που σπάνια συνυπάρχουν σε ένα ον με τέτοια ένταση’. Ο Han Suyin υποστήριξε ότι, σε αντίθεση με τον Στάλιν, ο Μάο είναι εξαιρετικά υπομονετικός, πίστευε στη συζήτηση και την επανεκπαίδευση, και είχε ‘ένα διαρκές ενδιαφέρον για την πρακτική εφαρμογή της δημοκρατίας’. Ο Felix Greene πίστευε ότι η πείνα για εξουσία είχε εξαλειφθεί και ότι ‘δεν υπήρχαν αποδείξεις του διαγκωνισμού για την εξουσία ή της προσωπικής αντιπαλότητας που έχουμε δει τόσο συχνά στο Κρεμλίνο’. Ο Μάο δεν ήταν απλώς στρατιώτης, ηγέτης, ποιητής, φιλόσοφος, δάσκαλος, στοχαστής και χαρισματικός: ήταν επίσης και ένα είδος αγίου».
Αν νομίζετε ότι ο Τζόνσον υπερβάλλει γράφοντας πως πολλοί είδαν τον Μάο ως άγιο, σκεφτείτε αυτό το απόφθεγμα του διάσημου Χριστιανού κομμουνιστή Hewlett Johnson.
«[Είδα στον Μάο] κάτι που καμία εικόνα δεν έχει συλλάβει ποτέ, ένα άφατο βλέμμα καλοσύνης και συμπάθειας, μια προφανής ενασχόληση με τις ανάγκες των άλλων… αυτά διαμορφώνουν το βαθύ περιεχόμενο των σκέψεών του», έγραψε.
Αυτή η ευγενική, αγία φιγούρα ήταν ο μεγαλύτερος μαζικός δολοφόνος της ιστορίας, ευθυνόμενος για το θάνατο τουλάχιστον 45 εκατομμυρίων ανθρώπων από το 1958 έως το 1962, ένας αριθμός που πιθανότατα φτάνει έως και τα 65 εκατομμύρια.
«Ένας αιώνας αποτυχίας»
Αυτό είναι ένα μόνο δείγμα αποσπασμάτων από διανοούμενους που επαινούν τα σοσιαλιστικά συστήματα υπό τον Στάλιν και τον Μάο. Μπορείτε να βρείτε πολλά περισσότερα παραδείγματα στο βιβλίο του Kristian Niemietz Socialism από το 2019.
Και πάλι, καταλαβαίνω γιατί ο Ben Burgis, όπως και οι περισσότεροι σοσιαλιστές, θα προτιμούσε να αγνοήσει αυτήν την αιματηρή ιστορία.
Η ιδέα όμως ότι οι «πραγματικοί» μαρξιστές δεν θα υποστήριζαν τον σοσιαλισμό του Μάο, του Στάλιν, του Λένιν ή του Πολ Ποτ—ο οποίος, όπως τόνισα στη συζήτησή μας, κυριολεκτικά σπούδασε μαρξισμό και σταλινισμό ως φοιτητής στο Παρίσι τη δεκαετία του 1950 και ίδρυσε μια Μαρξιστική-Λενινιστική φοιτητική οργάνωση («Μαρξιστικό Κύκλο») — διαψεύδεται από την ιστορία.
Είναι εύκολο, φυσικά, να απορρίψει κανείς αυτά τα συστήματα εκ των υστέρων. Αλλά αυτό δεν αλλάζει το γεγονός ότι κάθε πολιτικό σύστημα που βασίζεται στις ιδέες του Καρλ Μαρξ τον περασμένο αιώνα έχει αποτύχει, όπως σημειώνει ο Niemietz.
«Τα τελευταία εκατό χρόνια, υπήρξαν περισσότερες από δώδεκα προσπάθειες να οικοδομηθεί μια σοσιαλιστική κοινωνία. Αυτό δοκιμάστηκε στη Σοβιετική Ένωση, στη Γιουγκοσλαβία, στην Αλβανία, στην Πολωνία, στο Βιετνάμ, στη Βουλγαρία, στη Ρουμανία, στην Τσεχοσλοβακία, στη Βόρεια Κορέα, στην Ουγγαρία, στην Κίνα, στην Ανατολική στη Γερμανία, στην Κούβα, στην Τανζανία, στη Μπενίν, στο Λάος, στην Αλγερία, στη Νότια στην Υεμένη, στη Σομαλία, στο Κονγκό, στην Αιθιοπία, στην Καμπότζη, στη Μοζαμβίκη, στην Αγκόλα, στη Νικαράγουα και τη Βενεζουέλα, μεταξύ άλλων. Όλες αυτές οι προσπάθειες κατέληξαν σε διάφορους βαθμούς αποτυχίας. Πώς μπορεί μια ιδέα, που έχει αποτύχει τόσες φορές, σε τόσες διαφορετικές παραλλαγές και τόσο ριζικά διαφορετικά υπόβαθρα, να είναι ακόμα τόσο δημοφιλής;»
Το μέλλον του σοσιαλισμού εξαρτάται από την αποστασιοποίηση του από αυτές τις αποτυχίες, γι' αυτό ακριβώς οι σοσιαλιστές επιθυμούν να τις θάψουν στο παρελθόν.
Το πώς τόσοι πολλοί σοσιαλιστές μπορούν να παραβλέπουν τον τρόμο και τις μαζικές δολοφονίες που προκάλεσαν αυτά τα συστήματα είναι μια άλλη, μεγαλύτερη ιστορία. Αλλά όπως έχω γράψει προηγουμένως, χρειάζεται γι’ αυτό μια εντυπωσιακή ποσότητα γνωστικής ασυμφωνίας.
--
Ο Jon Miltimore είναι ο αρχισυντάκτης του FEE.org.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 13 Φεβρουαρίου 2023 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
