Ρωσία. Η λέξη αυτή ακόμη παραπέμπει σε εικόνες συνωμοσίας πίσω από γκρίζους τσιμεντότοιχους, ενώ ένας ισχυρός στρατός βαδίζει στους δρόμους σε μια επίδειξη δύναμης της αμείλικτης εξουσίας που κυβερνά τη σκληρή αυτή χώρα. Το Κρεμλίνο εργάστηκε σκληρά για να διασφαλίσει ότι αυτό το στερεότυπο, της επιδραστικής και αδίστακτης σοβιετικής σκληρότητας, θα τονιζόταν σε υπερβολικό βαθμό. Η παραπληροφόρηση, οι επιδεικτικές επιχειρήσεις των μυστικών υπηρεσιών και η πολεμική ρητορική εξυπηρέτησαν αυτή την ψευδαίσθηση.
Του Mate Hajba*
Ένα ψέμα λειτουργεί καλύτερα αν ακόμη και εκείνοι που το λένε, το πιστεύουν. Φαίνεται ότι η ρωσική ψευδαίσθηση λειτούργησε τόσο καλά που ακόμη και ο Πούτιν την πίστεψε. Ωστόσο, μόλις η ψευδαίσθηση αυτή συνάντησε την πραγματικότητα και δοκιμάστηκε, διαλύθηκε αμέσως.
Η ρωσική πολεμική μηχανή περίμενε στα σύνορα με την Ουκρανία για να ξεκινήσει την ασταμάτητη και αποτελεσματική της προέλαση προς τα δυτικά, για να ακολουθήσει μετά από λίγες μέρες η εικόνα των ναυαγισμένων μεταλλικών σκελετοί που σιγοέκαιγαν στην άκρη του δρόμου.
Η εικόνα του Πούτιν στα στελέχη του, ενώπιον των οποίου παρουσιαζόταν ως σκληροπυρηνικός έχει πληγεί. Τώρα για την πιο αιμοδιψή ομάδα του, που αποτελείται από πρώην στελέχη της KGB, δεν είναι αρκετά αδίστακτος. Για τους περισσότερους, είναι απρόβλεπτος και επικίνδυνος, και όχι ένα ψύχραιμο και αποτελεσματικό όπλο ακριβείας.
Αυτό είναι ένα από τα πολλά συστημικά λάθη που χαρακτηρίζουν ένα αυταρχικό καθεστώς. Όπου ισχύει η λογοδοσία ενώπιον των πολιτών, οι πολιτικοί πρέπει να απαντούν στον λαό, δηλαδή σε πολλούς ανθρώπους, εκ των οποίων καθένας έχει τα δικά του κίνητρα και συμφέροντα. Από την άλλη, σε ένα αυταρχικό καθεστώς, πρέπει κανείς να απαντά τελικά στον ηγέτη.
Είναι πιο εύκολο να καλύψει κανείς ένα ψέμα όταν αυτό απευθύνεται σε ένα άτομο παρά σε πολλά, ιδιαίτερα όταν ολόκληρο το καθεστώς βασίζεται σε ψέματα. Τα ψέματα ωφελούν όλους: Ο Πούτιν είναι χαρούμενος που όλα λειτουργούν, οι στρατιωτικοί ηγέτες και οι επιχειρηματίες είναι χαρούμενοι που ο Πούτιν είναι ευχαριστημένος με τα ψέματα και τους μένουν κεφάλαια που μπορούν να υπεξαιρέσουν.
Ωστόσο, όταν αυτό το σύστημα τεθεί σε δοκιμή, γρήγορα καταρρέει: ο εξοπλισμός είναι πολύ χειρότερος και πολύ μικρότερος απ’ ό,τι αναφερόταν. Τα επιπλέον κεφάλαια εξαφανίστηκαν. Η οικονομία τελικά δεν πάει τόσο καλά, τα χρήματα που αντλούνται σε αυτήν δεν μπορούν να βρεθούν. Υπάρχει έλλειψη ατόμων για τη στελέχωση του στρατού και την οικονομία, καθώς υπάρχουν πολύ λιγότεροι άνθρωποι από ό,τι αναφέρεται. Αυτό το φαινόμενο συνέβαλε άλλωστε και στην πτώση και της Σοβιετικής Ένωσης.
Η στρατιωτική αποτυχία εναντίον μιας πολύ μικρότερης χώρας δεν είναι άγνωστη στη ρωσική ιστορία. Ο Χειμερινός Πόλεμος με τη Φινλανδία δεν ήταν η θεαματική νίκη που ήλπιζαν οι Σοβιετικοί. Ούτε ο Ψυχρός Πόλεμος, ο οποίος τελικά κατέληξε σε ήττα και κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης.
Η Ρωσία μπορεί να αναδιοργανωθεί. Μπορεί ακόμα να διεκδικήσει κάποιες μικρές νίκες. Κι όμως, ο πόλεμος στην Ουκρανία κατέδειξε τις αδυναμίες του καθεστώτος - και ένα πράγμα που δεν μπορεί να αντέξει ο Πούτιν είναι να δείξει αδυναμία.
*Ο Mate Hajba είναι διευθυντής του Free Market Foundation, μιας ουγγρικής δεξαμενής σκέψης προσηλωμένης στις κλασικές φιλελεύθερες αξίες όπως η ελεύθερη αγορά, οι ατομικές ελευθερίας και η ανεκτικότητα.
**Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 23 Νοεμβρίου 2022 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
