Του Radoslaw Sikorski
Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαδίμηρος Πούτιν προτείνει την ανανέωση της συνεργασίας με την Ευρώπη, το οποίο είναι κάτι το ευπρόσδεκτο, καθώς η Ρωσία είναι μία σημαντική χώρα. Πιστεύω όμως ότι για να κάνουμε αυτό το βήμα θα πρέπει πρώτα να θυμηθούμε την ιστορία.
Κατανοούμε τον πόνο που αισθάνονται τα πρώην μέλη της Σοβιετικής Ένωσης. Και ο Πρόεδρος Πούτιν όμως θα πρέπει εξίσου να κατανοήσει τον πόνο εκείνων των εθνών που υπέστησαν μεγάλες αδικίες από τη Σοβιετική Ένωση. Στο μεταξύ, το άρθρο του περιλαμβάνει εσφαλμένα και απαράδεκτα στοιχεία.
Πρώτα απ’ όλα, δεν ήταν η Ρωσία η πρώτη χώρα που δέχτηκε επίθεση από τη Γερμανία. Καθώς οι περιοχές αυτές ανήκαν στη Λευκορωσική και την Ουκρανική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία, αυτές ήταν οι χώρες που δέχτηκαν την επίθεση. Επίσης, οι Λευκορώσοι και οι Ουκρανοί ήταν αυτοί που υπέστησαν τις μεγαλύτερες απώλειες στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Πούτιν δεν το αναφέρει αυτό καθόλου.
Δεύτερον, αναφέρει ότι ο Κόκκινος Στρατός έσωσε την Ευρώπη και τον κόσμο από την υποδούλωση. Πρόκειται για μισή αλήθεια. Ο Κόκκινος Στρατός πολέμησε εναντίον της Βέρμαχτ, όμως ταυτόχρονα επέβαλε τον ολοκληρωτισμό στη μισή ευρωπαϊκή ήπειρο.
Μετά την ήττα του Γ’ Ράιχ, τα εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας και οι μαζικές δολοφονίες συνεχίστηκαν στην Ευρώπη υπό την προστασία του Κόκκινου Στρατού και υπό τη σκιά της συνεχούς απειλής που αυτός αντιπροσώπευε. Η κατοχή της γενοκτονίας αντικαταστάθηκε από την κατοχή του ολοκληρωτισμού. Αυτό μπορεί να ονομαστεί «βελτίωση» αλλά σε καμία περίπτωση «απελευθέρωση».
Σε ό,τι αφορά τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, για την οποία παραπονιέται ο Βλαδίμηρος Πούτιν, η Σοβιετική Ένωση δεν έλαβε κάποιες σχετικές γραπτές εγγυήσεις. Ο λόγος για τον οποίο διάφορες χώρες θέλησαν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ ήταν οι διαρκείς απειλές της Ρωσίας εναντίον τους.
Όταν ήμουν Υπουργός Αμύνης της Πολωνίας, συνεχώς απειλούμασταν από πυραύλους με πυρηνικές κεφαλές εγκατεστημένες στην περιοχή του Καλίνινγκραντ. Και φυσικά, λόγω της ιστορίας των σχέσεων της χώρας μας με τη Ρωσία, η Πολωνία προσέβλεπε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ βλέποντας τον οργανισμό ως μία συμμαχία ελεύθερων δημοκρατιών.
Το ΝΑΤΟ ωστόσο δεν «επεκτάθηκε». Καθώς η Πολωνία ήθελε πραγματικά να ενταχθεί σε αυτό, το ΝΑΤΟ απλώς την απεδέχθη με επιφυλακτικότητα. Υπήρχαν άνθρωποι στις χώρες του ΝΑΤΟ, μεταξύ των οποίων και εγώ, που πίστευαν ότι θα ήταν καλό και η Ρωσία να κάλυπτε τις προϋποθέσεις ένταξης στο ΝΑΤΟ, δηλαδή να είναι δημοκρατική, να θέσει τον στρατό υπό πολιτικό έλεγχο, και να επιλύσει τις εδαφικές διαφορές με τους γείτονες της. Η Ρωσία θα μπορούσε να είχε προσκληθεί να συμμετάσχει στη συμμαχία. Αποφάσισε ωστόσο να μην καλύψει όλα αυτά τα κριτήρια.
Ο Βλαδίμηρος Πούτιν χαρακτήρισε τα γεγονότα του 2014 στην Ουκρανία «ένοπλο πραξικόπημα». Αυτό δεν ισχύει. Προσωπικά οργάνωσα μία επίσκεψη τριών υπουργών εξωτερικών –με τη συμμετοχή των Frank-Walter Steinmeier και Laurent Fabius– στο Κίεβο την ώρα που 800.000 Ουκρανοί διαμαρτύρονταν ειρηνικά υπέρ της συμφωνίας εταιρικής σχέσης μεταξύ Ουκρανίας και Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αρχικά, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βίκτωρ Γιανουκόβιτς υποσχέθηκε να υπογράψει τη συμφωνία. Παρ’ όλα αυτά, στη σύνοδο της ανατολικής εταιρικής σχέσης στο Βίλνιους το Νοέμβριο του 2013 αθέτησε την υπόσχεσή του καθώς είχε δεχθεί πρόταση για εισροή τεράστιων χρηματικών ποσών από τον Πούτιν. Αρχικά οι φοιτητές του Κιέβου και στη συνέχεια δεκάδες χιλιάδες Ουκρανοί βγήκαν στους δρόμους μέσα στο κρύο για να ανακαλέσει ο Γιανουκόβιτς αυτή την απόφαση.
Όταν εμείς, οι τρεις Υπουργοί Εξωτερικών, φτάσαμε στο Κίεβο, ήδη υπήρχαν νεκροί καθώς οι δυνάμεις ασφαλείας του Γιανουκόβιτς πυροβολούσαν εναντίον των διαδηλωτών. Μπορώ να δείξω στον πρόεδρο Πούτιν το νεκροταφείο όπου έχουν ταφεί Ουκρανοί διαδηλωτές. Άραγε μπορεί αυτός με τη σειρά του να μου δείξει το νεκροταφείο εκείνων που υποστηρίζει ότι δέχτηκαν πυρά από τους διαδηλωτές;
Ίσως ο πρόεδρος Πούτιν να πιστεύει τη δική του προπαγάνδα. Ο πολύ εποικοδομητικός εκπρόσωπος της Μόσχας, πρέσβης Βλαδίμηρος Λούκιν, συμμετείχε και αυτός στις διαπραγματεύσεις με τους Υπουργός Εξωτερικών στο Κίεβο. Ο Πούτιν τον έστειλε προσωπικά και ο Λούκιν ενέκρινε τη συμφωνία ανάμεσα στον Γιανουκόβιτς και την αντιπολίτευση. Στη συνέχεια όμως του απαγορεύτηκε να υπογράψει επισήμως, καθώς το Κρεμλίνο ζητούσε την ομοσπονδιοποίηση της Ουκρανίας ώστε να αποκτήσει έλεγχο επί των ανατολικών επαρχιών της.
Ο Πρόεδρος Πούτιν ισχυρίζεται ότι η Κριμαία «αποχώρησε» από την Ουκρανία, όπως ακριβώς η Βρετανία αποχώρησε από την Ευρωπαϊκή Ένωση μετά το Brexit. Είπε επίσης ότι οι δικοί του «μικροί πράσινοι άνθρωποι» δεν είχαν τίποτα να κάνουν με την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία. Γιατί τότε ο ίδιος παρασημοφόρησε αξιωματικούς με διάφορα μετάλλια για τη στρατιωτική επιχείρηση του Φεβρουαρίου του 2014 και την απόσπαση της Κριμαίας από την Ουκρανία; Η βίαιη κατάληψη της Ουκρανίας καταδικάστηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών με τη μεγαλύτερη πλειοψηφία στην ιστορία του οργανισμού.
Ο Πούτιν ρωτά γιατί οι Ηνωμένες Πολιτείες «οργάνωσαν το πραξικόπημα στην Ουκρανία» και γιατί οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης «το υποστήριξαν με ζήλο». Αυτό είναι απολύτως αναληθές.
Είναι αλήθεια ότι ο Γιανουκόβιτς εγκατέλειψε το Κίεβο όταν έχασε την υποστήριξη του δικού του Κόμματος των Περιφερειών στο κοινοβούλιο. Μήπως ο πρόεδρος Πούτιν ισχυρίζεται πως όταν Ρώσοι στρατιώτες εισέβαλαν πρώτα στην Κριμαία και μετά στο Ντόνμπας λειτουργούσαν ως πράκτορες των Ηνωμένων Πολιτειών; Εγώ πάντως δεν θυμάμαι να υπήρχαν στρατεύματα των ΗΠΑ.
Η απεσταλμένη των ΗΠΑ, Victoria Nuland, είπε κάποια ευγενικά λόγια στο Μαϊντάν. Στη συνέχεια είπε «ξεχάστε την ΕΕ» (“screw the EU”) και το πράγμα τελείωσε εκεί.
Τον πραγματικό ρόλο των παίξαμε εμείς, οι Υπουργοί Εξωτερικών. Εμείς ήμασταν αυτοί που παρακολουθήσαμε τη συμφωνία ανάμεσα στον Γιανουκόβιτς και την αντιπολίτευση. Ο Γιανουκόβιτς ήταν αυτός που ανακοίνωσε πρώτος ότι δεν θα τιμήσει αυτή τη συμφωνία. Εγκατέλειψε το Κίεβο, κίνηση που αποτελούσε ένα καταστροφικό πολιτικό λάθος καθώς έδωσε την εντύπωση ότι επρόκειτο να εγκαταλείψει τη χώρα. Ακόμη, αυτό οδήγησε σε απώλεια υποστήριξης του στην κεντρική και ανατολική Ουκρανία. Στο τέλος, όντως χρειάστηκε να εγκαταλείψει τη χώρα με τη βοήθεια της Ρωσίας.
Το θεμελιώδες πρόβλημα είναι ότι χρόνια πριν τα γεγονότα στην Ουκρανία, ο πρόεδρος Πούτιν είχε αποφασίσει ότι η Ρωσία πρέπει να καταστεί ένας ξεχωριστός πόλος ενσωμάτωσης και συνεπώς να ανταγωνιστεί την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ΕΕ μπορούσε να συνάψει συμφωνίες τόσο με τη Ρωσία, όσο και με τον Ουκρανία. Ο Πούτιν ήταν αυτός που είπε στον Γιανουκόβιτς:
«Μην υπογράψεις τη συμφωνία εταιρικής σχέσης με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντί γι’ αυτό, μπορείς να ενταχθείς στην Ευρασιατική Οικονομική Ένωση με τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και το Καζακστάν. Δεν μπορείς όμως να είσαι μέλος δύο τελωνειακών ενώσεων ταυτόχρονα».
Ο Γιανουκόβιτς αποφάσισε να προχωρήσει βάσει του ρωσικού σχεδίου, και γι’ αυτό 800.000 Ουκρανοί βγήκαν στους δρόμους.
Η Ρωσία υπερεκτιμά τη δυνατότητα της να ενσωματώσει πολλές χώρες σε μία πολυεθνική ένωση. Το ρώσικο σχέδιο υποχρεώνει τις χώρες να κάνουν μία επιλογή. Στην περίπτωση όμως της Γεωργίας και της Μολδαβίας, εντέλει επιλέγουν την Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς αυτή προσφέρει δημοκρατία, ταξίδια χωρίς βίζα, και τη βελτίωση των εμπορικών και πολιτιστικών συνθηκών. Η προσφορά της Ρωσίας περιλαμβάνει δικτατορία και καταστολή, όπως είναι ορατό στο Καζακστάν και τη Λευκορωσία.
Η επιλογή υπάρχει. Και πραγματικά πιστεύω ότι μια μέρα η Ρωσία θα διορθώσει την προηγούμενη της επιλογή.
*Η εκδοχή αυτού του κειμένου στα γερμανικά δημοσιεύθηκε 23 Ιουνίου 2021 στην ημερήσια εφημερίδα “Die Zeit” ως απάντηση στο άρθρο που δημοσίευσε στην ίδια εφημερίδα Βλαδίμηρος Πούτιν.
--
Ο Radoslaw Sikorski είναι Πολωνός πολιτικός, δημοσιογράφος και πολιτικός επιστήμων. Έχει διατελέσει Υπουργός Εθνικής Άμυνας (2005-2007), Υπουργός Εξωτερικών (2007-2014) και Πρόεδρος της Βουλής της Πολωνίας (2014-2015).
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 13 Ιουλίου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
