Του Oliver Wiseman
Αν η ζωή είναι αυτό που μας συμβαίνει όταν κάνουμε άλλα σχέδια, τότε η πρόοδος είναι αυτό που μας συμβαίνει όταν διαφωνούμε για την πολιτική.
Τα σημαντικότερα νέα των τελευταίων εβδομάδων δεν έχουν τίποτε να κάνουμε το Brexit ή τον Brett Kavanaugh. Δεν τυπώθηκαν στα πρωτοσέλιδα και δεν προκάλεσαν έκρηξη στα κοινωνικά δίκτυα. Ήταν ένα ορόσημο που σηματοδότησε όχι ένα μεγάλο άλμα προς τα εμπρός, αλλά εκατοντάδες εκατομμύρια βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση: το γεγονός ότι, από την προηγούμενη εβδομάδα, περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους του πλανήτη ανήκουν στη μεσαία τάξη.
Κάποιοι ορισμοί
Ο Homi Kharas και ο Kristofer Hamel, δύο από τους ερευνητές αυτής της μελέτης που έγινε υπό την αιγίδα του World Data Lab ορίζουν ως κριτήριο για την υπαγωγή στη μεσαία τάξη το να διαθέτει κανείς αρκετό εισόδημα ώστε να μπορεί να αγοράσει διαρκή καταναλωτικά αγαθά όπως ψυγεία και μοτοσυκλέτες, το να μπορεί να δαπανήσει χρήματα για ψυχαγωγία, πηγαίνοντας για παράδειγμα στον κινηματογράφο, και να έχει τη σχετική βεβαιότητα ότι μπορεί να αντιμετωπίσει ένα οικονομικό πλήγμα χωρίς να επιστρέψει στην ακραία φτώχεια.
Το ακριβέστερο κριτήριο που χρησιμοποιούν είναι να έχει κανείς ημερήσια έσοδα που κυμαίνονται μεταξύ 11 και 110 δολαρίων ΗΠΑ ημερησίως βάσει της ισοτιμίας αγοραστικής δύναμης του 2011.
Οι ερευνητές καταμένουν τον παγκόσμιο πληθυσμό σε τέσσερις ομάδες. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις τους, 600 εκατομμύρια άνθρωποι είναι φτωχοί (ζουν με λιγότερα από 1,90 δολάρια ΗΠΑ την ημέρα), 3,2 δισεκατομμύρια είναι οικονομικώς ευάλωτοι (ζουν με ημερήσιο εισόδημα από 1,90 έως 11 δολάρια ΗΠΑ την ημέρα), 3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι πληρούν τα κριτήριά τους για την υπαγωγή τους στη μεσαία τάξη, και 200 εκατομμύρια άνθρωποι είναι πλούσιοι (ζουν με περισσότερα από 110 δολάρια ΗΠΑ την ημέρα).
Ως προς τη σημασία του πορίσματος αυτού οι Kharas and Hamel δεν μασάνε τα λόγια τους: “Για πρώτη φορά μετά την έναρξη του γεωργικού πολιτισμού πριν από 10.000 χρόνια, η πλειονότητα της ανθρωπότητας δεν ζει πλέον στη φτώχεια ούτε είναι ευάλωτη να πέσει σ' αυτήν”.
Μια αναζωογονητική προοπτική
Η προοπτική αυτή για τον εντυπωσιακό ρυθμό βελτίωσης του κόσμου μας είναι μια ανάσα αισιοδοξίας. Σε ό,τι αφορά τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης, συνήθως εστιάζουμε - και ευλόγως - στη ραγδαία μείωση του αριθμού των ανθρώπων που ζουν υπό συνθήκες ακραίας φτώχειας. Η διεύρυνση όμως της μεσαίας τάξης είναι μια μάλλον εντυπωσιακότερη τάξη. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των Kharas και Hamel, κάθε δευτερόλεπτο ένας άνθρωπος ξεφεύγει από την ακραία φτώχεια και πέντε εντάσσονται στη μεσαία τάξη. Η ομάδα των πλουσίων διευρύνεται κι αυτή αλλά με ρυθμό ενός ατόμου ανά δύο δευτερόλεπτα.
Όταν η μείωση της ακραίας φτώχειας αναφέρεται ως απόδειξη της δύναμης των αγορών να ενισχύουν τις συνθήκες διαβίωσης, η πλέον οκνηρή - και συχνότερη - απάντηση είναι η αμφισβήτηση της σημασίας του γεγονότος ότι οι πολύ φτωχοί γίνονται μόνο λιγότερο φτωχοί. Η μελέτη του World Data Lab καταδεικνύει πόσο δραματικά αυτό το επιχείρημα όχι απλώς αστοχεί, αλλά και βρίσκεται σε αναντιστοιχία με τα δεδομένα.
Η μελέτη υποστηρίζει ότι σχεδόν εννέα στους δέκα από το επόμενο ένα δισεκατομμύριο των καταναλωτών θα ζουν στην Ασία, όπου η φιλελευθεροποίηση της αγοράς και η υιοθέτηση του παγκόσμιου εμπορίου στην Ινδία και την Κίνα είχαν και θα συνεχίζουν να έχουν μεταμορφωτικά αποτελέσματα. Οι συγγραφείς εκτιμούν ότι το 2030 η αγοραστική ισχύς της αμερικανικής μεσαίας τάξης θα συνεχίσει να είναι η μεγαλύτερη στον κόσμο στα 16 τρισεκατομμύρια δολάρια. Όμως η Ινδία και η Κίνα θα την έχουν σχεδόν φτάσει, με τις αγορές τους της μεσαίας τάξης να αξίζουν 12 και 14 τρισεκατομμύρια δολάρια αντίστοιχα.
Οι συνέπειες αυτής της αλλαγής στην επιχειρηματικότητα είναι βαθιές. Όπως υπογραμμίζουν οι Kharas και Hamel: “Δεν είναι τυχαίο ότι η τελευταία επιτυχία του Χόλιγουντ έχει τίτλο Crazy Rich Asians ή ότι αναδύονται ασιατικές πολυεθνικές που έχουν οικοδομήσει ισχυρά εμπορικά σήματα και πλέον επιδιώκουν να εισέλθουν στον διεθνή ανταγωνισμό”.
Ένα ενδιαφέρον παράδοξο
Τι συμβαίνει λοιπόν με τις πολιτικές συνεπαγωγές αυτού του σημείου καμπής για τη μεσαία τάξη; Εδώ υπάρχει ένα παράδοξο. Η αύξηση της μεσαίας τάξης φυσικά συνεπάγεται έναν πιο χαρούμενο πληθυσμό, και έτσι η τάση αυτή είναι μια πηγή σταθερότητας. Αν ξαφνικά οι άνθρωποι έχουν κάτι να χάσουν, είναι λιγότερο πιθανό να ενταχθούν σε ένα επαναστατικό κίνημα ή σε έναν εμφύλιο πόλεμο. Οι πολίτες όμως της μεσαίας τάξης γίνονται επίσης και πιο απαιτητικοί ψηφοφόροι, που διεκδικούν καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες, πιο γενναιόδωρο δίχτυ ασφάλειας και ούτω καθεξής.
Είναι ωστόσο προβληματικό το γεγονός ότι η ανάδυση της μεσαίας τάξης στην Κίνα δεν συνοδεύτηκε από το αίτημα για πολιτική μεταρρύθμιση προς την κατεύθυνση την οποία ελπίζαμε πολλοί. Αυτή η αλλαγή μπορεί ακόμη να συμβεί στο μέλλον, αλλά προς το παρόν εκατοντάδες εκατομμύρια Κινέζοι πολίτες αρκούνται να ζουν αστικά σε ένα μονοκομματικό κράτος. Αυτό θα πρέπει να προβληματίσει όσους ισχυρίζονται πως υπάρχει ένας άρρηκτος δεσμός μεταξύ της οικονομικής προόδου και της πολιτικής ελευθερίας.
Αναμφίβολα πάντως ένας δεσμός υφίσταται: αυτός μεταξύ της φιλελεύθερης οικονομίας, του εμπορίου και της παγκοσμιοποίησης από τη μία πλευρά, και της εντυπωσιακής βελτίωσης των παγκόσμιων συνθηκών διαβίωσης που συμβαίνει αυτή τη στιγμή στην ανθρώπινη ιστορία από την άλλη.
--
Ο Oliver Wiseman είναι αναπληρωτής αρχισυντάκτης του CapX.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 11 Οκτωβρίου και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
