Του Barry Brownstein
Η Mollie Tibbets, φοιτήτρια σε πανεπιστήμιο της Άιοβα δολοφονήθηκε άγρια από έναν παράτυπο μετανάστη.
Η σχολιάστρια στο MSNBC και καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο Fordham, Christina Greer σχολίασε σαρκαστικά ότι η Τίμπετς ήταν “ένα κορίτσι στην Άιοβα για το οποίο μιλά το Fox News. Στο μυαλό της Γκρηρ, η Τίμπετς αποσπά την προσοχή του κοινού από την αναγκαία κάλυψη των δεινών του Τραμπ. Βυθισμένη στην πολιτική των ταυτοτήτων, η Γκρηρ δεν μπόρεσε να συνδεθεί με την ανθρώπινη φύση που μοιράζεται με όσους θρηνούν τον θάνατο της Μόλι.
Αντιθέτως, η οικογένεια της Τίμπετς μπόρεσε να συνδεθεί με την ανθρώπινη φύση την οποία μοιράζεται με την κοινότητα των μεταναστών στην Άιοβα.
Πώς μπόρεσε η καθηγήτρια Γκρην να είναι τόσο σκληρόκαρδη; Είμαστε άραγε διαφορετικοί εμείς όταν δεν βλέπουμε την ανθρώπινη φύση σε άλλους; Μπορεί να αισθανόμαστε την κοινωνική πίεση να υιοθετήσουμε μια φατριαστικού τύπου ταυτότητα και να συμμορφωθούμε με τις απόψεις της. Χρειάζεται όμως να επιλέξουμε φατριαστικές πλευρές;
Ο David French είναι ευαγγελικός Χριστιανός και συγγραφέας στο National Review. Περιέγραψε στο Atlantic τις άγριες επιθέσεις που δέχθηκε η οικογένειά του όταν υιοθέτησε ένα παιδί από την Αιθιοπία. Από την “αριστερά” ήρθαν κραυγές “πολιτισμικής γενοκτονίας” και προσβολές ότι “οι ευαγγελικοί πάσχουν από έναν σκοτεινό 'πυρετό ορφανών'”.
Η alt-right επιτέθηκε εναντίον του Φρεντς και της γυναίκας τους λέγοντας ότι “συσκοτίζουν φυλεκτικά (race-cucking) την οικογένειά τους”. Ακολούθησαν προσβλητικά μηνύματα και εικόνες της κόρης τους να δολοφονείται ή να παρουσιάζεται ως σκλάβα. Ο Φρεντς σχεδόν αναπολούσε “τις μέρες που μας κυνηγούσε 'η αριστερά'. Τουλάχιστον οι προοδευτικοί επικριτές μας δεν ήθελαν να πεθάνει η κόρη μου”.
Προβληματισμένοι από τέτοιες εκδηλώσεις φατριαστικού μίσους, κάποιοι εντάσσονται σε ένα νέο κίνημα για την αποχώρηση από την πολιτική των ταυτοτήτων. Αυτό το κίνημα αποχώρησης έχει ήδη πάνω από 176.000 μέλη στο Facebook. Κάποιοι από τα νέα μέλη του αυτοπροσδιορίζονται ως πρώην Δημοκρατικοί που έχουν απαυδήσει από την πολιτική των ταυτοτήτων. Είναι χαρακτηριστική η “μαρτυρία” στο Facebook μιας γυναίκες για τις συνέπειες που υπέστη επειδή δεν επέλεξε φατρία:
“Όταν εμφανίστηκε το κίνημα Black Lives Matter (BLM και ξέσπασαν εξεγέρσεις στη Βαλτιμόρη όπου ζω, στεναχωρήθηκα και ενοχλήθηκα βαθιά, τόσο για τους κοινωνικά αποκλεισμένους ανθρώπους στην πόλη μου, όσο και τους αστυνομικούς που καλή τη πίστει κινδύνευσαν για να την προστατεύσουν. Ήταν δύσκολο να υπερασπιστώ και να μην υπερασπίζομαι ΚΑΙ ΤΙΣ ΔΥΟ πλευρές. Δέχτηκα αντιδράσεις όταν υποστήριξαν την κοινότητα του BLM, και δέχθηκα αντιδράσεις και όταν υποστήριξα την αστυνομία. Κατάλαβα ότι ζούμε σε μια εποχή όπου όλοι μας χρειάζεται να δηλώσουμε την πίστη μας στην μία ή την άλλη πλευρά”.
Μια ακόμη μαρτυρία στο Facebook αποκαλύπτει την υποκρισία της διατύπωσης λέξεων ευσέβειας από ανθρώπους που ζουν από το φατριαστικό μίσος:
“Με λένε Μπίλυ. Είμαι γκέι drag queen και ζω στη νότια Καλιφόρνια. Έφυγα. Είδα τις drag σούπερσταρ να κηρύττουν εναντίον του 'μίσους και του ρατσισμού' επί σκηνής και μετά να πηγαίνουν στα παρασκήνια και να χρησιμοποιούν τη λέξη που αρχίζει από Ν [nigger] και να μιλούν για τους Μεξικανούς. Είδα τα μέσα ενημέρωσης να ψεύδονται. Η ίδια μου η κοινότητα αντιμετώπιζε ρατσιστικά τον μαύρο μου σύζυγο. Με αηδιάζουν. Είναι υποκριτές και επικίνδυνοι”.
Δεν υπάρχει καλύτερο παράδειγμα φατριαστικού μίσους από εκείνους που μπήκαν στο Twitter για να εκφράσουν την επιχαιρεκακία τους που το Τέξας υπέφερε από τον τυφώνα Χάρβεϊ. Στη σκέψη τους οι Τεξανοί το άξιζαν αυτό, γιατί ψήφισαν υπέρ του Τραμπ.
Βλέποντας τη σύνδεση
Σε ολόκληρη την ανθρώπινη ιστορία, υπήρξαν φατρίες και άτομα που με ηχηρό και συχνά βίαιο τρόπο διακήρυξαν την ιδιαιτερότητά τους, χωρίς να αντιλαμβάνονται ότι όλοι όσοι έχουν ζήσει σ' αυτόν τον πλανήτη είμαστε φτιαγμένοι από το ίδιο βασικά υλικό.
Στα Εις Εαυτόν, ο Μάρκος Αυρήλιος παρατηρεί:
“Τα πάντα συνδέονται και κι αυτό το δίχτυ είναι ιερό. Κανένα από τα μέρη του δεν είναι ασύνδετο. Συντίθενται αρμονικά, και από κοινού συνθέτουν τον κόσμο. Ένας κόσμος, από όλα τα πράγματα. Μια θεότητα, παρούσα μέσα σε όλα”
Ο Μάρκος Αυρήλιος έγραψε τα Εις Εαυτόν ως χρήσιμες υπενθυμίσεις. Όπως όλοι μας, η σκέψη του τον οδήγησε και σε λάθος κατευθύνσεις. Έχτισε όμως την νοητική του πειθαρχία διατυπώνοντας τις αρχές τους ώστε να μπορεί να επιστρέφει σ' αυτές όταν η σκέψη του τον απομάκρυνε.
Αντιλαμβανόμενος την τάση του να μη βλέπει τη σύνδεση αυτή, ο Μάρκος Αυρήλιος παραινεί τον εαυτό του: “Να θυμάσαι τον τρόπο με τον οποίο συνδέονται τα πράγματα, τις σχέσεις τους. Όλα τα πράγματα αλληλοσυνδέονται σε ενσυναίσθηση μεταξύ τους”.
Τι είναι ένα πεσμένο φύλλο; Σκουπίδι της αυλής. Τι είναι ένα κύμα διαχωρισμένο από τον ωκεανό; Μια μικρή λιμνούλα νερού που εξατμίζεται. Μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε πως “όλα συνδέονται”;
Στην σύγχρονη εποχή, ο κβαντικός φυσικός David Bohm χαρακτήρισε αυτή τη διασύνδεση “συνεπαγόμενη τάξη”, μια τάξη όπου “όλα αναδιπλώνονται μέσα σε όλα”. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πλήρως ή να δούμε τη συνεπαγόμενη τάξη. Όμως το να πιστεύουμε πως υπάρχει είναι ένας χρήσιμος οδηγός ζωής.
Όπως και ο Μάρκος Αυρήλιος, έτσι κι εμείς μπορούμε να βλέπουμε τις γκάφες μας. Μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε το πότε βάζουμε την ιστορία του εγώ μας πάνω από όλους και όλα. Μπορούμε να συναισθανόμαστε τον πόνο που προκαλούμε σε μας και τους άλλους όταν πιστεύουμε πως δεν συνδεόμαστε. Μπορούμε να πιάνουμε τους εαυτούς μας να συμπεριφερόμαστε ως εάν η δική μας φατρία να είναι ανώτερη. Και τότε, μπορούμε να κάνουμε μια διαφορετική επιλογή.
Η διαφορετική επιλογή
Στο διάσημο έργο του φιλοσόφου Martin Buber με τίτλο “I and Thou” (Εγώ και εσύ), ο συγγραφέας περιγράφει δύο θεμελιωδώς διαφορετικούς τρόπους να βλέπει κανείς τους ανθρώπους “Εγώ-Εσύ” ή “Εγώ-Αυτό”.
Κοιτάζοντας κάποιον μέσα από το πρίσμα του “Εγώ-Εσύ” βλέπουμε τη σύνδεσή μας, την κοινή μας ανθρώπινη υπόσταση με τους άλλους. Μέσω του πρίσματος “Εγώ-Αυτό”, βλέπουμε τους άλλους ως κάτι το μικρότερο από μας, είτε ως αντικείμενα προς χρήση, είτε ως εμπόδια που πρέπει να βγάλουμε από τη μέση. Η πολιτική των ταυτοτήτων, αναζητώντας διαρκώς για θύματα και θύτες, βλέπει τον κόσμο μέσα από το πρίσμα “Εγώ-Αυτό”.
Στη σελίδα του Facebook για το κίνημα αποχώρησης, οι συμμετέχοντες μοιράζονται τις εμπειρίες τους. Μια γυναίκα περιγράφει την αντίδρασή της όταν οι “ηλικιωμένοι λευκοί άνδρες” μετατράπηκαν σε αντικείμενα:
“Διάβασα ένα σχόλιο από έναν αριστερό συγγραφέα που δεν μπόρεσα να βγάλω από το μυαλό μου. Έγραφε 'ποιος στ' αλήθεια νοιάζεται τι θα συμβεί σ' αυτόν τον ηλικιωμένο λευκό τύπο;' Ηλικιωμένο. Λευκό. Τύπο. Τρεις πολύ πραγματικές μορφές προκατάληψης. Σκέφτηκα τον πατέρα μου που πρόσφατα είχε πεθάνει ως 'ηλικιωμένο λευκό τύπο'”.
Ο φιλόσοφος C. Terry Warner και οι συνάδελφοί του στο Ινστιτούτο Arbinger συμβάλλουν στο να γίνουν πιο προσβάσιμα τα συχνά πυκνά γραπτά του Buber.
Η Kimberly White, στο βιβλίο της The Shift: How Seeing People as People Changes Everything (Η αλλαγή: Πώς το να βλέπουμε τους ανθρώπους ως ανθρώπους αλλάζει τα πάντα) παρουσιάζει το έργο του Buber και του Warner. Εξηγεί πως, όταν απορροφούμαστε από τον εαυτό μας και βλέπουμε τους άλλους ανθρώπους ως αντικείμενα “δεν αναγνωρίζουμε την αξία τους ως ανθρώπινων όντων”:
“Σ' αυτή την απορροφημένη στον εαυτό νοοτροπία, καθώς δεν αφήνω χώρο ώστε η δική τους προσωπική εμπειρία να με καλέσει, βλέπω τους άλλους όχι ως ανθρώπους αλλά ως αντικείμενα, σαν να μην έχουν δική τους προσωπική εμπειρία. Ως ανθρώπινα σώματα μπορεί να είναι χρήσιμοι σε μένα, διασκεδαστικοί ή προβληματικοί ή να εντελώς άχρηστοι. Κατ' αυτόν τον τρόπο υφίστανται για μένα στο βαθμό που υφίσταται και το οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο του φυσικού κόσμου, και νοιάζομαι γι' αυτους με τον ίδιο τρόπο που νοιάζομαι για τα αντικείμενα αυτά. Μπορεί μάλιστα στη λειτουργία τους να μου είναι πολύ σημαντικοί, όμως η δική τους απεριόριστη ιδιότητα του προσώπου ποτέ δεν απασχολεί την σκέψη μου. Δεν σκέφτομαι για τις δικές τους οπτικές ή τα προβλήματά τους, δεν αναρωτιέμαι γιατί βλέπουν τα πράγματα όπως τα βλέπουν, και δεν αισθάνομαι το κίνητρο να τους βοηθήσω (παρά μόνο για να προαγάγω τα δικά μου συμφέροντα). Βλέποντάς τους με την αποστασιοποιημένη μου καρδιά ως αντικείμενα που έχουν το σχήμα του ανθρώπου, αναγκαστικά τους αντιμετωπίζω σαν να ήταν αντικείμενα με σχήμα ανθρώπου”.
Η αλήθεια είναι πως οι άνθρωποι δεν είναι αντικείμενα. Όπως γράφει η White:
“Όμως βεβαίως οι άνθρωποι που μας περιβάλλουν δεν είναι αντικείμενα! Είναι άνθρωποι με ις δικές τους ιστορίες, τους φόβους, τις ελπίδες, τις αγάπες, τις ελπίδες, τα όνειρα και τις απογοητεύσεις τους. Είναι εξίσου πραγματικοί - το ίδιο εκπληκτικά, απροσμέτρητα, συναρπαστικά, ανθρώπινα πραγματικοί - όπως κι εγώ. Έχουν τις δικές τους προσωπικές ιστορίες, τις δικές τους μάχες και τον δικό τους απολύτως θεμιτό τρόπο να βλέπουν τα πράγματα που σίγουρα, και κατά τρόπο απρόβλεπτο, θα διαφέρει από τον δικό μου. Είναι, κατά μία πολύ κυριολεκτική έννοια, απεριόριστοι: οι σκέψεις, οι ιδέες και οι εμπειρίες ζωής που συναπαρτίζουν τον εσωτερικό τους κόσμο μετριούνται σε δισεκατομμύρια, και κανείς άλλος δεν μπορεί ποτέ να κατανοήσει πλήρως την περιπλοκότητά τους”.
Όταν προειδοποιώ για τους κινδύνους του φατριασμού, κάποιοι αναγνώστες προσπαθούν να με πείσουν πως κάνω λάθος. Δεν ξέρεις, με ρωτούν, πως η ανθρωπότητα πάντα ήταν οργανωμένοι γύρω από τις φατρίες; Με διαβεβαιώνουν ότι ο φατριασμός είναι το φυσικότερο πράγμα στον κόσμο.
Διαβάζοντας αυτά τα σχόλια, αναρωτιέμαι σχετικά με την κλίση τους να κάνουν το “φυσικό”. Ξυπνάνε αυτοί οι άνθρωποι το πρωί και ξαναπέφτουν για ύπνο αντί να πάνε για δουλειά; Κυνηγούν κάθε άτομο για το οποίο αισθάνονται σεξουαλική έλξη; Αντιμετωπίζουν στα σοβαρά και θυμωμένη σκέψη που κάνουν όταν κάποιος οδηγός τους κόβει στον δρόμο;
Η πλούσια “εκτεταμένη τάξη” της σύγχρονης ζωής αναδύθηκε καθώς οι άνθρωποι ξεπεράσαμε το στάδιο της φατρίας. Στο εμπόριο, εμπιστευόμαστε ξένους και συνεργαζόμαστε με ανθρώπους από ολόκληρο τον κόσμο. Στο εμπόριο, αντιμετωπίζουμε τους ανθρώπους ίσα και δίκαια, αδιαφορώντας για την φατριαστική τους ταυτότητα.
Σήμερα, βυθισμένοι στην εκτεταμένη τάξη, απολαμβάνουν τα οφέλη της γνώσης και των πράξεων άλλων ανθρώπων που ποτέ δεν θα συναντήσουμε. Καθως αυξάνεται το εμπόριο και η εξειδίκευση, αυξάνεται και η ικανότητά μας δούμε την κοινή μας ανθρώπινη φύση. Το να αναδυθούμε πάνω από τη φατρία καθίσταται το φυσικότερο πράγμα στον κόσμο.
Η υιοθέτηση του φατριασμού ισοδυναμεί με την απόφαση να αποκηρύξουμε τα πλεονεκτήματα της σύγχρονης ζωής και να επιστρέψουμε σε μια πιο πρωτόγονη ζωή.
Έχω εξηγήσει γιατί ένα από τα αναγκαία χαρακτηριστικά του σοσιαλισμού είναι η απανθρωποποίηση των άλλων. Το κίνημα αποχώρησης είναι ένα ελπιδοφόρο σημάδι ότι η περαιτέρω κατάδυση στον φατριασμό και τις επικίνδυνες συνέπειές του μπορεί να αποφευχθεί.
--
Ο Barry Brownstein είναι ομότιμος καθηγητής οικονομικών και ηγεσίας στο Πανεπιστήμιο της Βαλτιμόρης. Είναι συγγραφέας του βιβλιου The Inner-Work of Leadership. Για να λαμβάνετε τα κείμενά του, εγγραφείτε στο Mindset Shifts.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 30 Αυγούστου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του Foundation for Economic Education και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ “Μάρκος Δραγούμης”.
