Στο βιβλίο του Thinking, Fast and Slow, ο Daniel Kahneman γράφει:
«Καθώς εξετάζετε την επόμενη ερώτηση, υποθέστε ότι ο Steve επιλέχθηκε τυχαία από ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα:
Ένα άτομο έχει περιγραφεί από έναν γείτονα ως εξής: «O Steve είναι πολύ ντροπαλός και αποτραβηγμένος, πάντα εξυπηρετικός, αλλά με ελάχιστο ενδιαφέρον για τους ανθρώπους ή τον κόσμο της πραγματικότητας. Είναι μια ήρεμη και τακτοποιημένη ψυχή, έχει ανάγκη για τάξη και δομή και διακρίνεται από πάθος τη για λεπτομέρεια. Ο Steve είναι πιο πιθανό να είναι βιβλιοθηκάριος ή αγρότης;».
Ο Kahneman συνεχίζει:
«Η ομοιότητα της προσωπικότητας του Steve με αυτή ενός στερεοτυπικού βιβλιοθηκάριος γίνεται εμφανής στους πάντες αμέσως, αλλά εξίσου σχετικές στατιστικές εκτιμήσεις σχεδόν πάντα αγνοούνται. Σκεφτήκατε ότι υπάρχουν περισσότεροι από 20 άντρες αγρότες για κάθε άνδρα βιβλιοθηκάριο στις Ηνωμένες Πολιτείες; Επειδή υπάρχουν τόσοι περισσότεροι αγρότες, είναι σχεδόν βέβαιο ότι πιο "ήρεμες και τακτοποιημένες" ψυχές θα βρεθούν στα τρακτέρ παρά στα γραφεία πληροφοριών μιας βιβλιοθήκης.
Ωστόσο, διαπιστώσαμε ότι οι συμμετέχοντες στα πειράματά μας αγνόησαν τα σχετικά στατιστικά στοιχεία και βασίστηκαν αποκλειστικά στην ομοιότητα. Προτείναμε ότι χρησιμοποίησαν την ομοιότητα ως ένα απλοποιητικό ευρετικό εργαλείο (έναν κατά προσέγγιση, εμπειρικό κανόνα) για να διατυπώσουν μια δύσκολη κρίση. Η εξάρτηση από το ευρετικό αυτό εργαλείο προκάλεσε προβλέψιμες προκαταλήψεις (συστηματικά σφάλματα) στις προβλέψεις τους».
Ο Charley Hooper και εγώ αγνοούσαμε τα πειράματα των Kahneman και Tversky, τα οποία έγιναν πολύ πριν γράψουμε το βιβλίο μας, Making Great Decisions in Business and Life, το 2006.
Δώσαμε όμως ένα παρόμοιο παράδειγμα στο Κεφάλαιο 6, που έχει ως τίτλο «Biases Affect the Best of Us» (Οι προκαταλήψεις επηρεάζουν τους καλύτερους από εμάς). Το βάλαμε κάτω από τον υπότιτλο «Check Your Base» (Ελέγξτε τη βάση σας). Ιδού:
«Πολλοί άνθρωποι κάνουν το λάθος να μην ελέγχουν τη βάση τους. Το παρακάτω παράδειγμα εξηγεί τι εννοούμε με αυτό:
Άτομο Α: Ήμουν έκπληκτος που γνώρισα αυτό το πραγματικά σοβαρό άτομο από την Καλιφόρνια. Νόμιζα πως όλοι όσοι ζουν στην Καλιφόρνια είναι χαλαροί και άνετοι.
Άτομο Β: Υπάρχουν 35 εκατομμύρια άνθρωποι στην Καλιφόρνια. Πολλοί από αυτούς είναι σοβαροί.
Σε μια πραγματικά πανεθνική εκδήλωση, όπως σε ένα επιστημονικό συνέδριο ή ένα συνέδριο square dancing με ανθρώπους από όλη τη χώρα, θα είχατε πολύ περισσότερες πιθανότητες να βρείτε ένα σοβαρό άτομο από την Καλιφόρνια παρά από κάποια άλλη πολιτεία, όπως η Άιοβα.
Αυτό ισχύει ακόμα κι αν οι κάτοικοι της Άιοβα γενικά είναι πιο σοβαροί - υπάρχουν απλώς πολλοί περισσότεροι άνθρωποι που ζουν στην Καλιφόρνια. Ας υποθέσουμε ότι ένας στους τρεις Καλιφορνέζους είναι σοβαρός, και ότι το διπλάσιο αυτού του κλάσματος των κατοίκων της Άιοβα, δηλαδή δύο στους τρεις κατοίκους, είναι σοβαροί.
Δεδομένου ότι ο πληθυσμός της Καλιφόρνια είναι 35 εκατομμύρια, ενώ ο πληθυσμός Άιοβα είναι 3 εκατομμύρια άνθρωποι, υπάρχουν περίπου 12 εκατομμύρια σοβαροί Καλιφορνέζοι έναντι μόνο δύο εκατομμυρίων σοβαρών κατοίκων της Αϊόβα.
Έχετε έξι φορές περισσότερες πιθανότητες να συναντήσετε έναν σοβαρό Καλιφορνέζο απ’ ό,τι έναν σοβαρό κάτοικο της Άιοβα, παρόλο που οι κάτοικοι του Άιοβα έχουν διπλάσιες πιθανότητες να είναι σοβαροί. Το πραγματικό ερώτημα είναι: τι ακριβώς κάνετε σε ένα συνέδριο square dancing αναζητώντας σοβαρούς ανθρώπους.
* Ο David Henderson είναι ερευνητής στο Hoover Institution και καθηγητής οικονομικών στη μεταπτυχιακή σχολή διοίκησης επιχειρήσεων και δημόσιας διοίκησης του Naval Postgraduate School στο Monterey της Καλιφόρνιας
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 29 Μαρτίου 2024 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια της Library of Economics and Liberty και τη συνεργασία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών.
