Του Alexander Hammond
Ο έντονος καύσωνας της Βρετανίας δημιούργησε μια ζήτηση-ρεκόρ για το γλύκισμα που, κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα, έγινε συνώνυμο με το καλοκαίρι σε ολόκληρο τον κόσμο: το παγωτό. Οι πωλήσεις αυξάνονται κατά 100% χρόνο με τον χρόνο, και το Λονδίνο μάλιστα φιλοξενεί μια έκθεση με θέμα το παγωτό με τον ταιριαστό τίτλο “Scoop” (μπάλα παγωτού).
Μόλις πριν από 350 χρόνια, το παγωτό ήταν ένα σπάνιο έδεσμα που μπορούσαν να απολαύσουν μόνο βασιλείς και οι πλουσιότεροι αριστοκράτες. Για να το απολαύσει κανείς χρειαζόταν κατάψυξη, η οποία στον προβιομηχανικό κόσμο ήταν επίπονη και δαπανηρή.
Εκείνη την εποχή, για να καταψύξει κανείς τρόφιμα χρειαζόταν τη γη για να χτίσει μια αποθήκη πάγου, πρόσβαση σε πόσιμο νερό και υπηρέτες για να κόβουν και να μεταφέρουν τον πάγο. Ο πάγος έπρεπε να αναπληρώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα, και ήταν διαθέσιμος μόνο σε κάποια κλίματα και σε κάποιες εποχές. Χάρη όμως στην τεχνολογική και επιστημονική πρόοδο, το παγωτό έγινε διαθέσιμο σε όλους.
Η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά στο παγωτό ήταν στο μενού ενός δείπνου που έδωσε ο βασιλιάς Κάρολος Β' το 1671, με αφορμή την δέκατη επέτειο της ενθρόνισής του. Η γεύση παραμένει άγνωστη, αλλά το επιδόρπιο σερβιρίστηκε αποκλειστικά στο τραπέζι του Βασιλιά σε “ένα πιάτο με λευκές φράουλες”.
Το νέο γλύκισμα σύντομα έγινε δημοφιλές. Το να τρώει κανείς παγωτό όχι μόνο καταδείκνυε πολύ υψηλή κοινωνική θέση, αλλά και οι ίδιες οι γεύσεις ήταν μέσο επίδειξης. Από το αγγούρι στο γαρύφαλλο, από το σέρι στον νάρκισσο (μολονότι αυτό το λουλούδι είναι δηλητηριώδες), όσο πιο εξωφρενική ήταν γεύση, τόσο περισσότερο άρεσε στους αριστοκράτες.
150 χρόνια μετά, στη δεκαετία του 1859, το παγωτό είχε γίνει διαθέσιμο στις μάζες, μολονότι σε μια πολύ διαφορετική μορφή από τη σημερινή. Ιταλοί μετανάστες που ήρθαν στο Ηνωμένο Βασίλειο για να γλιτώσουν από τους Ναπολεόντιους Πολέμους και τις κακές οικονομικές συνθήκες, δημιούργησαν το Penny Lick (γλυψιά της πεντάρας). Οι πλανόδιοι πουλούσαν ένα μικρό γυάλινο κύπελλο παγωτού για μια πεντάρα στους ενθουσιασμένους καταναλωτές. Αυτή η φαινομενικά αθώα επινόηση αποδείχθηκε πως είχε θανάσιμες συνέπειες.
Το Penny lick απαγορεύτηκε το 1898 αφού συνδέθηκε άμεσα με ένα ξέσπασμα φυματίωσης. Η φυματίωση διαδίδεται με τον βήχα, το φτάρνισμα και το σάλιο, και συνεπώς δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι ένα γυάλινο κύπελλο που καθαριζόταν με ένα βρώμικο πανί και επαναχρησιμοποιούταν ήταν γεμάτο μικρόβια. Ευτυχώς, η ανάγκη είναι η μητέρα της εφεύρεσης και οι ανησυχίες για την υγιεινή οδήγησαν στην δημιουργία του χωνακίου στη Νέα Υόρκη το 1896 (ή το Σαιντ Λούις το 1904 - δεν ξέρουμε με βεβαιότητα), που γρήγορα αντικατέστησε το Penny Lick.
Στη συνέχεια ήρθε η χειροκίνητη μηχανή παγωτού της Agnes B. Marshall από το Λονδίνο. Στα τέλη του 19ου αιώνα, η Μάρσαλ άρχισε να χρησιμοποιεί τη νέα τεχνολογία του υγρού αζώτου για να φτιάξει παγωτό καλύτερης ποιότητας. Ο Sam Bompas, συνδιευθυντής τους έκθεσης Scoop για το παγωτό, περιγράφει τη Μάρσαλ ως “το βικτωριανό ισοδύναμο του Τζέιμι Όλιβερ”, και οι μηχανές που δημιούργησε παραμένουν αποτελεσματικότερες ακόμη και από τις σημερινές σπιτικές μηχανές παγωτού.
Το 1930 η Cadbury's άρχισε να προσφέρει μαλακό παγωτό με μια μικρή νιφάδα σοκολάτας, γνωστό ως το “99”. Χρησιμοποιώντας αποτελεσματικότερες διαδικασίες παρασκευής, το γλύκισμα κατέκτησε νέες κορυφές δημοτικότητας και έγινε γρήγορα συνώνυμο με το βρετανικό καλοκαίρι, τις διακοπές στην παραλία και τα τοπία των κάρτ ποστάλ.
Η ιστορία του παγωτού είναι συνήθης: από ένα ένα αγαθό που απολάμβαναν μόνο οι βασιλείς, σε ένα σύμβολο κοινωνικής θέσης για την αριστοκρατία και σε κάτι που απολαμβάνουμε όλοι. Αυτού του είδους η πρόοδος, από το πολυτελές στο καθημερινό αγαθό, αγορά σχεδόν όλα τα σύγχρονα τρόφιμα: από τα κέηκ μέχρι τη σοκολάτα, από τις βάφλες μέχρι το σιρόπι. Ακόμη και η ιδέα να κρατάμε το φαγητό που δεν φάγαμε είναι ένα σχετικά πρόσφατο φαινόμενο που κατέστη δυνατό από τη φτηνή ψύξη.
Όπως συνεχίζει να καταδεικνύει το HumanProgress.org, “τις περισσότερες φορές παραβλέπουμε την πραγματικά εντυπωσιακή μας ανάδυση από τη φτώχεια και την εξαθλίωση στην αφθονία που κανείς προηγουμένως δεν φανταζόταν καν… η επιστημονική πρόοδος κάνει τον καθένα μας έναν βασιλιά”.
Το μέλλον του παγωτού είναι κυριολεκτικά λαμπρό με ποικιλίες που λάμπουν στο σκοτάδι, λαστιχωτές, φυσαλιδωτές και αλκοολούχες να ετοιμάζονται. Σήμερα, ακόμη και μια μη δηλητηριώδης εκδοχή του παγωτού από νάρκισσο είναι διαθέσιμη. Καθώς περιμένουμε την επιστροφή του δροσερότερου καιρού, ας θυμόμαστε πως σήμερα ο καθένας μπορεί να απολαύσει ένα προϊόν που μόλις λίγους αιώνες πριν ήταν διαθέσιμο μόνο στους βασιλείς.
--
Ο Alexander C.R. Hammond είναι βοηθός ερευνητής στο HumanProgress.org
