φωτογραφία: Ρομπότ παράδοσης προϊόντων - Starship Project
Του Kalle Palling
Σε λιγότερο από ένα μήνα θα ψηφιστεί στην Εσθονία ένας νόμος που θα αλλάξει ριζικά τον τομέα των μεταφορών και θα συμβάλει στη βελτίωση της περιβαλλοντική διάστασης της δημόσιας συμπεριφοράς. Γιατί είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε την ανάπτυξη της Taxify, της Uber, της Wisemile, της Starship, και άλλων εταιριών τεχνολογίας που μεταμορφώνουν τις δημόσιες συγκοινωνίες και τις μεταφορές προϊόντων στην Ευρώπη;
Η Taxify ξεκίνησε προσφέροντας τις υπηρεσίες της στο Λονδίνο, αλλά σταμάτησε να λειτουργεί εκεί μετά από μόλις λίγες μέρες εξαιτίας προσωρινών προβλημάτων. Σήμερα η κατάσταση είναι πολύ υποσχόμενη και ας ελπίζουμε ότι σύντομα η εσθονικής προέλευσης ταχύτερα αναπτυσσόμενη εφαρμογή μεταφορών της Ευρώπης θα καταφέρει να ξεκινήσει να παρέχει τις υπηρεσίες της στο Παρίσι και να ξαναλειτουργήσει στο Λονδίνο.
Οι υπηρεσίες ταξί ιδιαίτερα στην «παλαιά Ευρώπη», αλλά πρακτικά στις περισσότερες χώρες, υπήρξαν ιστορικά μια υπηρεσία πολυτελείας όπου η προσβασιμότητα, δηλαδή η προσφορά, περιοριζόταν τεχνητώς από την εξουσία των νομοθετών και των τοπικών κυβερνήσεων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα υψηλές τιμές για τους καταναλωτές και μεγάλο κόστος αδειοδότησης και πιστοποίησης για τους οδηγούς.
Μόνο λίγοι και εκλεκτοί κέρδισαν από αυτή την προστατευόμενη αγορά. Πολλοί ταξιδιώτες θυμούνται πόσο αδύνατο ήταν να βρει κανείς ταξί στο Παρίσι ή σε άλλες μεγάλες πόλεις τη νύχτα, μέχρι και μόλις δύο χρόνια πριν. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο εμφανίστηκαν στην αγορά καινοτόμες τεχνολογικές πλατφόρμες που προσέφεραν παραδοσιακές υπηρεσίες, και σε πολλές μεγάλες πόλεις ο παλαιός προστατευτικός εκβιασμός κατέρρευσε.
Ενώ οι καταναλωτές υιοθέτησαν με ευγνωμοσύνη αυτή την εξέλιξη, οι ελεγκτές και οι νομοθέτες χρειάστηκαν πολύ περισσότερο χρόνο για να βρουν ένα δίκαιο σημείο ισορροπίας μεταξύ του δημοσίου συμφέροντος και των υποκειμενικών συμφερόντων όσων προστάτευσε η παλιά αγορά. Αυτό που συχνά ξεχνάμε όμως, είναι ότι οι καινοτόμες υπηρεσίες νίκησαν γιατί το γενικό κοινό, δηλαδή οι καταναλωτές, ήθελαν γρήγορες, υψηλής ποιότητας δημόσιες συγκοινωνίες σε λογικές τιμές.
Σήμερα, μετά από κάποια χρόνια, οι βόρειες ευρωπαϊκές χώρες - η Φινλανδία, η Εσθονία, η Λετονία και η Λιθουανία - έχουν ουσιαστικά δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου οι βολικές υπηρεσίες συγκοινωνίας μπορούν να αναπτυχθούν σε αρμονία με τις ανάγκες. Ταυτόχρονα, άλλα μέρη της Ευρώπης ανακαλύπτουν διάφορους λόγους να διατηρήσουν το μονοπώλιο των παλαιών υπηρεσιών ταξί.
Η όλη συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τον στόχο της ικανοποίησης των εταιριών ταξί και όχι της ικανοποίησης των ανθρώπων/καταναλωτών - των ίδιων ανθρώπων που χαίρονται από το γεγονός ότι σήμερα μπορούν να καλέσουν ένα όχημα δημόσιας συγκοινωνίας με ένα κλικ από τα τηλέφωνά τους.
Γιατί οι νέες εφαρμογές συγκοινωνίας αρέσουν στους ανθρώπους; Διότι οι καταναλωτές μετακινούνται από πόρτα σε πόρτα χωρίς να βρέχουν τα πόδια τους και χωρίς να χάνουν χρόνο. Δεν χρειάζεται κανείς να χάσει χρόνο ψάχνοντας για θέση στάθμευσης, δεν χρειάζεται να έχει το δικό του αυτοκίνητο και να πληρώνει για δόσεις και καύσιμα, για ασφάλιση, πάρκινγκ και έξοδα συντήρησης.
Δεν χρειάζεται να υπολογίζει κάθε μέρα αν η ημερομηνία είναι μονή ή ζυγή και σε ποια πλευρά του δρόμου πρέπει να παρκάρει. Και τα χρήματα που θα ξόδευε διαφορετικά για να έχει ένα αυτοκίνητο μπορεί να τα χρησιμοποιήσει για άλλα ωραία πράγματα, όπως για ψυχαγωγία ή για ταξίδια. Εξάλλου, το αυτοκίνητο είναι η δεύτερη μεγαλύτερη επένδυση για μια οικογένεια, αμέσως μετά τα έξοδα στέγασης. Και ενώ ένα ακίνητο μπορεί και να είναι επένδυση, ένα αυτοκίνητο είναι πάντα έξοδο για ένα νοικοκυριό.
Οι άνθρωποι είναι χαρούμενοι που κάθε καταναλωτής μπορεί επιτέλους να συνεισφέρει στη βελτίωση των δημόσιων συγκοινωνιών παρέχοντας άμεση ανάδραση. Μέχρι σήμερα, παρά τις αυστηρές ρυθμίσεις, οι περισσότερες χώρες έχουν αποτύχει να διαχειρίζονται την ποιότητα της υπηρεσίας - αυτή μπορεί να παραχθεί μόνο όταν ο πάροχος της υπηρεσίες υποχρεώνεται στην πράξη να νοιάζεται για την αποδοχή των καταναλωτών.
Σήμερα, τρεις μεγάλες καινοτομίες συμβαίνουν στις οδικές μεταφορές και συγκοινωνίες: πρώτον, οι διάφορες υπηρεσίες και πλατφόρμες της συνεργατικής οικονομίας. Δεύτερον, η ανάπτυξη των ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Και τρίτον, η έλευση των αυτοκινούμενων αυτοκινήτων στους δρόμους μας.
Καθεμία από αυτές τις καινοτομίας συμβάλλει στη ριζική αλλαγή του κλάδου με τον δικό της μικρό τρόπο. Αν όμως προσθέσουμε και τις τρεις, θα κάνουμε ένα μεγάλο βήμα μπροστά. Πιστεύω στα αυτοκινούμενα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και στα ρομπότ που θα μπορώ να καλώ μέσω μια βολικής πλατφόρμας. Πιστεύω ότι όλα αυτά θα συμβούν μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.
Μιλάμε πολύ για τη θετική επίδραση της τεχνολογίας στην οικονομία - για την εξοικονόμηση, την αποδοτικότητα σε σχέση με το κόστος, την απελευθέρωση χρόνου και πόρων που μπορούν να διατεθούν για άλλα πράγματα. Μιλάμε όμως πολύ λιγότερο για την θετική της επίδραση στο περιβάλλον.
Η μέση οικογένεια στην ΕΕ ή τις ΗΠΑ περνά μία ώρα την ημέρα στα ψώνια. Οι διαδρομές με αυτοκίνητο για την κάλυψη αποστάσεων μόλις λίγων χιλιομέτρων είναι εξαιρετικά μη αποδοτικές, καθώς και επιβλαβείς για το περιβάλλον. Μπορούμε να εξαλείψουμε τη μόλυνση, τη συμφόρηση και τον χαμένο χρόνο αν κάνουμε περισσότερο διαθέσιμη την ήδη υπάρχουσα τεχνολογία και διευρύνουμε τη χρήση της.
Συχνά συναντώ εκπροσώπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αρμόδιους για το “πρασίνισμα” του κλάδου των μεταφορών. Οι λύσεις που συχνά συζητιούνται περιλαμβάνουν τη μείωση των ρυπογόνων μηχανών και καυσίμων και την προώθηση των ηλεκτρικών μεταφορών.
Αυτό που φαίνεται δυσκολότερο, είναι όμως στην πραγματικότητα πιο εφικτό, είναι η συνολική μείωση των αυτοκινήτων στον αστικό χώρο μέσω μιας αποτελεσματικότερης χρήσης των πόρων. Η έννοια του αυτοκινήτου ως μίας υπηρεσίας θα ήταν ένα τέλειο πολιτικό μέτρο. Αυτό θα μπορούσε να είναι ήδη εφικτό σήμερα, αν επιτρέψουμε στις πλατφόρμες που επιτρέπουν τη συγκέντρωση και την κοινή χρήση των πόρων μας σε αυτοκίνητα να αναπτυχθούν και να αναπτύξουν τις υπηρεσίες συνεπιβατισμού τους.
Σήμερα, αυτό παραμένει σε μεγάλο βαθμό αδύνατο, καθώς δαπανάμε το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς μας σε διαφωνίες με τους ρυθμιστές και στην προσπάθεια να πείσουμε ότι οι αισθητήρες στην πίσω θέση δεν βελτιώνουν ούτε την ασφάλεια, ούτε την ποιότητα - ή να πείσουμε ότι η τεχνολογία που επιτρέπει πάντα στον καταναλωτή πρόσβαση στο κοντινότερο αυτοκίνητο είναι πρακτικότερη από την αποστολή οχήματος.
Στην Εσθονία, συζητάμε εδώ και καιρό για το πώς θα φέρουμε δοκιμαστικά τα αυτοκινούμενα αυτοκίνητα στους δρόμους μου. Πιστεύω ότι στο εγγύς μέλλον θα δούμε τέτοια αυτοκινούμενα αυτοκίνητα στους δρόμους μας καθώς και ρομπότ παράδοσης προϊόντων της Starship. Πιστεύω ότι ο συνεπιβατισμός, όπως λειτουργεί σήμερα, είναι μόνο ένα ενδιάμεσο στάδιο μέχρι την έλευση των αυτοκινούμενων οχημάτων.
Η πλατφόρμα θα παραμείνει η ίδια, αλλά τα αυτοκίνητα θα οδηγούνται από μόνα τους και θα κατανέμονται ως μέσα δημόσιας συγκοινωνίας εκεί όπου χρειάζονται μέσω μιας ηλεκτρονικής πλατφόρμας υπολογιστικού νέφους. Το αυτοκίνητο ως υπηρεσία και οι πλατφόρμες ως πάροχοι υπηρεσίες που μεταφέρουν τους ανθρώπους παντού από το σημείο Α στο σημείο Β θα γίνουν πραγματικότητα τα επόμενα λίγα χρόνια - γιατί όμως να περιμένουμε τόσο πολύ;
Το ένα τρίτο των διαδρομών με αυτοκίνητο γίνονται για ψώνια. Οι εσθονικές εταιρίες έχουν ήδη προτείνει μια βολική λύση γι' αυτό: τα ρομπότ παράδοσης προϊόντων που φέρνουν τα ψώνια μας στο σπίτι. Προσωπικά, είμαι πιστός πελάτης δύο αλυσίδων σουπερμάρκετ που προσφέρουν τέτοιες υπηρεσίες. Η Starship - και χωρίς αμφιβολία, σύντομα και οι ανταγωνιστές της - θα το κάνουν αυτό ακόμη ευκολότερο, οικολογικά αποτελεσματικότερο και φτηνότερο για τον καταναλωτή.
Ένα πεδίο στο οποίο οι δυνατότητες τέτοιων υπηρεσιών δεν έχουν προς το παρόν καθόλου αξιοποιηθεί είναι η φροντίδα στην οικογένεια. Ακόμη και σήμερα, πολλοί γονείς χρησιμοποιούν την Taxify ή την Uber για τις μετακινήσεις των παιδιών τους προς και από το σχολείο. Μπορούν με απλό τρόπο να παρακολουθούν τη διαδρομή του αυτοκινήτου στην οθόνη του τηλεφώνου τους. Στην κοινωνική φροντίδα, οι δυνατότητες αυτής της τεχνολογίας παραμένουν εντελώς αναξιοποίητες.
Οι οδηγοί που χρησιμοποιούν την πλατφόρμα για να κερδίζουν περισσότερα χρήματα, ή τα ρομπότ μπορούν να παραδίδουν φάρμακα ή προμήθειες στα σπίτια των ηλικιωμένων ή των ανθρώπων που χρειάζονται βοήθεια. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει καλύτερη ποιότητα ζωής καθώς οι άνθρωποι θα μπορούν να ζουν περισσότερο στα σπίτια τους αντί να μετακομίσουν σε εγκαταστάσεις φροντίδας Η δυνατότητα παροχής καλύτερων και γρηγορότερων κοινωνικών υπηρεσιών είναι ο λόγος που θεσπίστηκαν τόσο γρήγορα ρυθμίσεις για τα εσθονικά ρομπότ Starship σε διάφορες περιοχές των ΗΠΑ.
Αυτές οι πλατφόρμες και τα ρομπότ δεν είναι μόνο πιο βολικές τεχνολογίες που εξοικονομούν χρόνο, αλλά και παρέχουν τη δυνατότητα για επιπλέον εισόδημα. Το πρόσθετο εισόδημα ενός οδηγού ή μιας κοινής διαδρομής από ένα προάστιο στο κέντρο μιας πόλης εξοικονομεί χρόνο και χρήμα και μειώνει τις περιβαλλοντικές συνέπειες.
Τα ρομπότ παράδοσης προϊόντων δημιουργούν ευκαιρίες για μικρούς φούρνους, για καφετέριες και μαγαζιά να επεκτείνουν τις υπηρεσίες τους και να τις κάνουν περισσότερο διαθέσιμες. Αν ένα κυριακάτικο πρωί επιθυμήσετε φρέσκο χυμό και κρουασάν, θα μπορείτε απλώς να τα παραγγείλετε μέσω μιας εφαρμογής, και τα αγαθά θα παραδοθούν στην πόρτα σας λίγο μετά από τον φούρνο στο διπλανό χωριό.
Όλα αυτά διευκολύνουν τους ανθρώπους να ξεκινήσουν να κερδίζουν τα προς το ζην, και να δημιουργήσουν τις δικές τους δουλειές. Όπως ακριβώς η τεχνολογία επιτρέπει στους τοπικούς παραγωγούς να αποκτήσουν πελάτες πολύ μακριά από την αγορά του χωριού τους, με τον ίδιο τρόπο δίνει και στους κατοίκους της πόλης ένα επιπλέον εισόδημα το οποίο χρειάζονται.
Πρέπει όμως να ομολογήσω ότι το κερασάκι στην τούρτα θα είναι οι περισσότερες δυνατότητες για τις εταιρίες τεχνολογίας της Εσθονίας, η θετική ανάπτυξη, οι περισσότερες θέσεις εργασίας σε περίπλοκους τομείς που προσφέρουν μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία και το σωρευτικό αποτέλεσμα όλων αυτών των εξελίξεων στην ψηφιοποίηση του συνόλου της οικονομίας μας. Αυτός είναι ο μόνος δρόμος προς τα εμπρός για μια μικρή χώρα.
--
Ο Kalle Palling είναι πρόεδρος της Επιτροπής Υποθέσεων Ευρωπαϊκής Ένωσης του Κοινοβουλίου της Εσθονίας.
Η Ακαδημία Φιλελευθερισμού είναι μια ανεξάρτητη φιλελεύθερη δεξαμενή σκέψης που ιδρύθηκε από το Εσθονικό Μεταρρυθμιστικό Κόμμα το 2006. Έχει ένα δωδεκαμελές διοικητικό συμβούλιο που περιλαμβάνει υπουργούς, βουλευτές και επιχειρήματίες. Σκοπός της είναι η προώθηση μιας φιλελεύθερης κοσμοθεωρίας που θα αντιταχθεί στην ανάδυση σοσιαλιστικών ιδεών στην κοινωνία. Η Ακαδημία Φιλελευθερισμού εστιάζει στην εκπαίδευση των πολιτών και σε ερευνητικά προγράμματα που προάγουν τον φιλελευθερισμό στην Εσθονία και τις γειτονικές χώρες-μέλη της ΕΕ.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 5 Φεβρουαρίου 2018 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦΙΜ «Μάρκος Δραγούμης».
