Του Matus Posvanc*
Θα έχετε πιθανότατα παρατηρήσει ότι η λέξη «παγκοσμιοποίηση» προκαλεί από πάθη μέχρι και διαμαρτυρίες.
Κάποιοι από τους διαμαρτυρόμενους φωνάζουν «Οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι!». Κάποιοι άλλοι φωνάζουν «Η παγκοσμιοποίηση προκαλεί την απώλεια του εθνικού πολιτισμού και της εθνικής ταυτότητας». Είναι όμως όντως η παγκοσμιοποίηση επικίνδυνη; Χρειάζεται επιβράδυνση ή ρύθμιση;
Στο πεδίο της οικονομίας, η «παγκοσμιοποίηση» συνήθως σημαίνει τη διεθνοποίηση του εμπορίου σε συνδυασμό με την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών. Πρόκειται όμως για κάτι το καινούριο; Σίγουρα όχι. Οι άνθρωποι πάντα είχαν εμπορικές σχέσεις μεταξύ τους. Η μόνη διαφορά σήμερα είναι πως το εμπόριο έχει σύγχρονα στοιχεία - το διαδίκτυο, το τηλέφωνο, την ταχύτητα μεταφορών.
Παρόλα αυτά, το εμπόριο μεγάλων αποστάσεων διεξαγόταν και στο παρελθόν. Οχυρωμένοι οικισμοί, πόλεις και βασίλεια που αρχικά είχαν εμπορικές σχέσεις μόνο με τους κοντινούς τους γείτονες, σταδιακά επεκτάθηκαν σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Και σήμερα έχουμε φτάσει στο σημείο των ζωνών ελεύθερου διεθνούς εμπορίου.
Γιατί το έκαναν αυτό οι άνθρωποι στο παρελθόν και γιατί συνεχίζουν να το κάνουν και σήμερα; Το εμπόριο ενισχύει την ευημερία. Οι άνθρωποι αποκτούν έτσι κάτι που θα μπορούσαν διαφορετικά να έχουν ή κάτι που θα τους κόστιζε υπερβολικά να το παραγάγουν οι ίδιοι. Το εμπόριο βελτιώνει το επίπεδο της διαβίωσης. Πόσο πολύ; Από τους λιμούς, τα χαμηλά προσδόκιμα ζωής ή την υψηλή παιδική θνησιμότητα του παρελθόντος μέχρι τον σημερινό παγκοσμιοποιημένο κόσμο, όπου λιγότερο από το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Σίγουρα υπάρχει ακόμη περιθώριο βελτίωσης, αλλά η πρόοδος που πέτυχε η ανθρωπότητα χάρη στο παγκόσμιο εμπόριο είναι τεράστια.
Παρόλα αυτά, μερικές φορές η παγκοσμιοποίηση κατηγορείται ότι επιφέρει την απώλεια των εθνικών πολιτισμών και τη λεγόμενη «αμερικανοποίηση». Ποια είναι η κλασικά φιλελεύθερη στάση ως προς αυτή την κατηγορία; Η παγκοσμιοποίηση δεν αφορά τη διάδοση της αμερικανικής κουλτούρας. Ιταλικές πιτσαρίες, κινέζικα εστιατόρια, ιαπωνικές ταινίες κινουμένων σχεδίων, η ευρωπαϊκή συνεργασία, τα ταξίδια ανά τη γη, η γνωριμία με άλλους πολιτισμούς, η ανταλλαγή γνώσεων… Η παγκοσμιοποίηση απλώς δεν είναι ούτε αμερικανική, ούτε κινέζικη, ούτε ευρωπαϊκή. Στην παγκοσμιοποίηση, το μόνο που έχει σημασία είναι τι μπορεί κανείς να προσφέρει στον κόσμο.
Σε ό,τι αφορά την παγκοσμιοποίηση, οι κλασικοί φιλελεύθεροι θέλουν οι άνθρωποι να έχουν επιλογή. Αν κάποιος διαμαρτύρεται εναντίον του ανοίγματος ενός McDonald’s, το μόνο που έχει να κάνει είναι να μην τρώει εκεί. Δεν χρειάζεται να σπάσει παράθυρα ή να οργανώσει διαδηλώσεις. Αν υπάρχουν αρκετοί που αντιτίθενται στα McDonald’s, τότε το εστιατόριο θα κλείσει από μόνο του γιατί δεν θα έχει πελάτες.
Οι κλασικοί φιλελεύθεροι διακρίνουν ξεκάθαρα μεταξύ της παγκοσμιοποίησης στην οικονομία και της παγκοσμιοποίησης στην πολιτική. Υποστηρίζουν το ελεύθερο και παγκόσμιο εμπόριο, καθώς αυτό αποτρέπει τις κυβερνήσεις από το να κυβερνούν με φαύλο τρόπο. Αν οι κυβερνήσεις πνίγουν τους εγχώριους επιχειρηματίες με ρυθμίσεις, αυτοί πάντα έχουν τη δυνατότητα να πάνε σε άλλες χώρες με καλύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Ενώ κάποιοι διεθνείς και πολυμερείς κανόνες (για την επίλυση των διαφορών, για το καθεστώς της πλέον ευνοούμενης χώρας κλπ) μπορεί να είναι πολύ χρήσιμοι, η παγκοσμιοποίηση δεν προϋποθέτει μια ενιαία παγκόσμια κυβέρνηση. Οι κλασικοί φιλελεύθεροι πιστεύουν ότι μια τέτοια κυβέρνηση θα ήταν επικίνδυνη. Σε έναν τέτοιο κόσμο, δεν θα ήταν πλέον εφικτό να «ψηφίζουμε με τα πόδια μας» και κανείς δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από το άγος της διεθνούς γραφειοκρατίας και των ρυθμίσεων.
Αυτά έχω να πω πάνω στο θέμα αυτό. Ας κρατάμε κατά νου πως κανείς δεν σχεδιάζει την παγκοσμιοποίηση. Αν οι άνθρωποι έπρεπε να εξαρτώνται μόνο από ό,τι οι ίδιοι παράγουν, θα ήταν φτωχοί. Αντιθέτως, το παγκόσμιο εμπόριο επιφέρει την άρση των εμποδίων που χωρίζουν τους ανθρώπους καθώς και περισσότερη ευημερία τόσο στις φτωχές, όσο και στις πλούσιες χώρες. Αυτό κάνει το εμπόριο.
*Ο Matus Posvanc είναι διευθυντής του σλοβακικού Ιδρύματος F.A. Hayek, ενός ανεξάρτητου μη πολιτικού, μη κερδοσκοπικού οργανισμού που ιδρύθηκε το 1991 από μια ομάδα Σλοβάκων οικονομολόγων υποστηρικτών της ελεύθερης αγοράς.
*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στα αγγλικά στις 20 Αυγούστου 2021 και παρουσιάζεται στα ελληνικά με την άδεια του 4Liberty.eu και τη συνεργασία του ΚΕΦίΜ - Μάρκος Δραγούμης.
