Τον επόμενο μήνα, οι αλλαγές στον εργασιακό νόμο της Αυστραλίας θα δώσουν επισήμως στους εργαζόμενους το δικαίωμα να «αποσυνδέονται» από κάθε επαγγελματική επικοινωνία εκτός του ωραρίου εργασίας τους.
Κινητήρια δύναμη για τη θέσπιση νόμων γύρω από το «δικαίωμα στην αποσύνδεση» ήταν η προστασία της υγείας και της ευημερίας των εργαζομένων σε έναν όλο και πιο «υπερ-συνδεδεμένο» κόσμο.
Τι ακριβώς θα σημαίνουν οι νέοι νόμοι για τις επιχειρήσεις, τους διευθυντές και τους εργαζόμενους στην Αυστραλία;
Από που ξεκίνησε το «δικαίωμα αποσύνδεσης»
Οι νόμοι για το δικαίωμα αποσύνδεσης εισήχθησαν για πρώτη φορά στη Γαλλία το 2017 ως απάντηση στην ανησυχία για την ευημερία των εργαζομένων που συνδέονται όλο και περισσότερο με τους χώρους εργασίας τους ως αποτέλεσμα της επέκτασης των ψηφιακών τεχνολογιών.
Η Γαλλία θέσπισε νόμο που απαιτεί από τις εταιρείες με περισσότερους από 50 εργαζόμενους να διαπραγματεύονται συμφωνίες με το προσωπικό σχετικά με τα δικαιώματά τους να αγνοούν τις ειδοποιήσεις σε smartphones και άλλες ηλεκτρονικές συσκευές τους μετά το πέρας του ωραρίου τους.
Οι αντιδράσεις ήταν ανάμεικτες. Ορισμένοι επαίνεσαν την κίνηση αυτή που στοχεύει στην προώθηση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και στη μείωση του άγχους, ενώ άλλοι εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με τον πιθανό αντίκτυπό της στην παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητα.
«Οι Γάλλοι μπορεί γρήγορα να ανακαλύψουν ότι οι πιο παραγωγικοί εργαζόμενοί τους είναι οι συνήθεις "παραβάτες του νόμου" που παραμένουν συνδεδεμένοι κατά τη διάρκεια των ωρών εκτός εργασίας», ήταν μία από τις κριτικές.
Για να μάθω περισσότερα για το θέμα αυτό, εξέτασα 21 ακαδημαϊκά άρθρα σχετικά με το δικαίωμα στην αποσύνδεση, από 15 διαφορετικές χώρες τα τελευταία επτά χρόνια, και εντόπισα διάφορα θέματα που μπορούν να βοηθήσουν τους Αυστραλούς μάνατζερ.
AP Photo
Η κουλτούρα του «always on»
Η ανάπτυξη των ψηφιακών συσκευών - συμπεριλαμβανομένων των smartphones, των φορητών υπολογιστών, των tablet και των έξυπνων ρολογιών - σημαίνει ότι πολλοί Αυστραλοί εργαζόμενοι εργάζονται εδώ και πολλά χρόνια παραπάνω από τον προβλεπόμενο από τη σύμβαση εργασίας τους αριθμό ωρών.
Μια μελέτη του Australia Institute το 2023 εκτιμά ότι οι Αυστραλοί εργαζόμενοι κατά μέσο όρο καταγράφουν επιπλέον 5,4 ώρες απλήρωτης εργασίας την εβδομάδα.
Η ανεπίσημη καταπάτηση των εργασιακών καθηκόντων στον προσωπικό χρόνο των εργαζομένων - που ονομάζεται επίσης «ερπυσμός διαθεσιµότητας» (availability creep) ή «κλοπή χρόνου» (time theft) - ισοδυναμεί με επιπλέον 281 ώρες απλήρωτης εργασίας ετησίως.
Αυτό εκτιμάται ότι κοστίζει στους εργαζόμενους κατά μέσο όρο 11.055 δολάρια Αυστραλίας ετησίως. Έχει οδηγήσει σε σοβαρές ανησυχίες για την υγεία και την ευημερία των εργαζομένων, την ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής και την εκμετάλλευση στον χώρο εργασίας.
Η μεταπανδημική αύξηση της ευέλικτης εργασίας στην Αυστραλία, ενώ προσφέρει πολλά οφέλη στον τρόπο ζωής και στην υγεία, μπορεί επίσης να συμβάλει στην κουλτούρα του «always on» [σσ. συνεχώς εδώ] και στις προσδοκίες να είμαστε συνεχώς διαθέσιμοι και ανοικτοί στην επικοινωνία.
Έχει διαπιστωθεί ότι αυτή η διαδικτυακή συνεχής παρουσία επηρεάζει την υγεία των εργαζομένων με διάφορους τρόπους, μεταξύ άλλων προκαλώντας πονοκεφάλους, κόπωση των ματιών, αϋπνία, πόνο στην πλάτη, άγχος και εργασιακή εξουθένωση [σσ. το λεγόμενο «burnout»].
Προστασία των εργαζομένων
Ένα άλλο βασικό θέμα της νομοθεσίας για το δικαίωμα στην αποσύνδεση είναι ο τρόπος με τον οποίο τηρούνται ο χρόνος εργασίας, η διαθεσιμότητα στην εργασία και οι ώρες ανάπαυσης.
Η Πορτογαλία προχώρησε μάλιστα ένα βήμα παραπέρα από άλλες χώρες, αναθέτοντας την ευθύνη για το δικαίωμα αποσύνδεσης στον εργοδότη, εφαρμόζοντας νόμους περί «αποχής από την επαφή». Αυτό σημαίνει ότι οι εταιρείες με περισσότερους από δέκα υπαλλήλους μπορούν να τιμωρούνται με πρόστιμο εάν στέλνουν μηνύματα ή email στο προσωπικό τους εκτός του συμβατικού ωραρίου τους.
Ωστόσο, ο νέος αυστραλιανός νόμος δεν θα περιορίζει τους διευθυντές από το να επικοινωνούν με τους υπαλλήλους όποτε επιθυμούν, αλλά θα δίνει στους υπαλλήλους τους το νόμιμο δικαίωμα να αρνηθούν
να παρακολουθούν, να διαβάζουν ή να απαντούν σε επικοινωνίες εργοδότη ή τρίτου που πραγματοποιούνται εκτός του ωραρίου εργασίας τους, εκτός εάν η άρνηση αυτή είναι αδικαιολόγητη.
Εάν ένας εργαζόμενος επιλέξει να μην απαντήσει, δεν μπορούν να ληφθούν πειθαρχικά μέτρα [εναντίον του], ούτε μπορεί να τύχει διαφορετικής μεταχείρισης, επειδή αποφάσισε να αποσυνδεθεί.
Αυτό θα πρέπει να ενθαρρύνει συζητήσεις σχετικά με το τι αποτελεί εύλογο αίτημα επικοινωνίας. Η [ανεξάρτητη επιτροπή για τα εργασιακά] Fair Work Commission λέει ότι αυτή πρέπει να βασίζεται στον λόγο της επικοινωνίας, στις προσωπικές συνθήκες του εργαζομένου, στη φύση του ρόλου και των αρμοδιοτήτων του εργαζομένου και στο κατά πόσον ο εργαζόμενος αποζημιώνεται για το γεγονός ότι είναι διαθέσιμος εκτός του συνηθισμένου ωραρίου εργασίας.
AP Photo
Κάνοντας την αλλαγή
Σε ορισμένες χώρες, οι πολιτικές για το δικαίωμα στην αποσύνδεση έχουν θεσπιστεί επίσημα με νόμο, ενώ άλλες βασίζονται στην αυτορρύθμιση από τους εργοδότες.
Η Γαλλία, για παράδειγμα, νομοθέτησε την «εκτός ωραρίου» ηλεκτρονική επικοινωνία μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων μέσω καταστατικού και νομοθεσίας, που σημαίνει ότι οι κυβερνητικοί φορείς είναι υποχρεωμένοι να επιβάλλουν το δικαίωμα και η ερμηνεία του γίνεται βάσει Δικαίου.
Η Γερμανία, από την άλλη πλευρά, δεν νομοθετεί επίσημα διατάξεις αποσύνδεσης, αλλά πολλές από τις εταιρείες της (συμπεριλαμβανομένων των αυτοκινητοβιομηχανιών Volkswagen και Daimler) έχουν ήδη θεσπίσει τους δικούς τους κανονισμούς.
Στην Αυστραλία, το δικαίωμα αποσύνδεσης θα αποτελεί δικαίωμα βάσει της γενικής νομοθεσίας περί προστασίας. Οι διαφωνίες σχετικά με την ανταπόκριση ενός εργαζομένου θα πρέπει να συζητούνται και να επιλύονται σε επίπεδο χώρου εργασίας, αλλά, αν δεν είναι δυνατή η επίλυση, οι εργαζόμενοι ή οι εργοδότες μπορούν να προσφύγουν στη Fair Work Commission.
Η FWC μπορεί στη συνέχεια να εκδώσει εντολές ή να επιχειρήσει να επιλύσει τη διαφορά με άλλους τρόπους.
Τι να περιμένουμε
Οι νέοι νόμοι τίθενται σε ισχύ στις 26 Αυγούστου.
Αποτελούν ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της ενθάρρυνσης λογικών συζητήσεων σχετικά με τη σημασία της ανάπαυσης, της διαθεσιμότητας και του κατά πόσον είναι απαραίτητη η επικοινωνία με τους εργαζομένους εκτός του κανονικού ωραρίου τους.
Οι νόμοι για το δικαίωμα αποσύνδεσης θα πρέπει να προκαλέσουν τους διευθυντές να δημιουργήσουν μια εργασιακή κουλτούρα όπου οι εργαζόμενοι θα αισθάνονται άνετα να αποσυνδέονται από την εργασία και θα κατανοούν τη σημασία της διατήρησης ενός σαφούς ορίου μεταξύ εργασίας και ανάπαυσης, όπου οι περίοδοι ανάπαυσής τους θα γίνονται επίσημα σεβαστές και θα διατηρούνται.
Ως πρωτοβουλία για τη στήριξη της ευημερίας στον ψηφιακό κόσμο και της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, στον σημερινό «υπερσυνδεδεμένο» κόσμο, είναι ζωτικής σημασίας να υπάρχουν πιο σαφή όρια μεταξύ του χρόνου εργασίας και της ανάπαυση.
*Ο John L. Hopkins είναι Αναπληρωτής καθηγητής στο Swinburne University of Technology. Το άρθρο αναδημοσιεύεται αυτούσιο μέσω άδειας Creative Commons από τον ιστότοπο The Conversation.
