Της Ιωάννας Δημητριάδου*
Η δυσλεξία είναι οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες κυρίως στην ανάγνωση, στη γραφή και στα μαθηματικά από τα πρώτα σχολικά χρόνια. Η δυσλεξία δεν είναι ασθένεια. Τα παιδιά με δυσλεξία έχουν ένα χαρισματικό και παραγωγικό μυαλό που μαθαίνει απλά με διαφορετικό τρόπο. Έχουν συνήθως υψηλό δείκτη ευφυίας. Η νοημοσύνη τους δεν είναι το πρόβλημα. Απλά υπάρχει ένα απροσδιόριστο κενό μεταξύ της μαθησιακής τους ικανότητας και αυτά που πρέπει να πετύχουν στο σχολείο. Γι'' αυτό καμιά φορά φαίνονται πως δεν καταλαβαίνουν και οι δάσκαλοι το αποδίδουν στη νοημοσύνη τους.
Τα παιδιά με δυσλεξία είναι χαρισματικά. Έχουν τα δυνατά και αδύνατα σημεία όπως όλοι οι άνθρωποι. Είναι πολύ δημιουργικά και έχουν ασυνήθιστα ταλέντα στην τέχνη, στον αθλητισμό, στη μουσική, στο θέατρο και στους υπολογιστές. Απλά οι δυσκολίες που έχουν στη γλώσσα, τους κάνει να διαφοροποιούνται από τους συμμαθητές τους.
Είναι σημαντικό οι δάσκαλοι και οι γονείς να γνωρίζουν τα χαρακτηριστικά των δυσλεκτικών παιδιών. Έτσι, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες τους, μπορούν να επιλέξουν τις κατάλληλες τεχνικές μάθησης ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά.
Τα κύρια χαρακτηριστικά των δυσλεκτικών παιδιών στη νηπιακή ηλικία (3-6 χρονών) είναι:
· Δυσκολεύονται σε ασκήσεις ομοιοκαταληξίας.
· Δυσκολεύονται στην αναγνώριση συλλαβών, φωνολογίας γραμμάτων και της διάκρισής τους.
· Δυσκολεύονται στην πραγματοποίηση διαφόρων εντολών.
· Δεν τελειώνουν τις δραστηριότητές τους.
· Δεν μπορούν να πουν μια ιστορία με τη σειρά.
· Δυσκολεύονται να ζωγραφίσουν μέσα σε γεωμετρικά σχήματα ή τα γράμματα της αλφαβήτου.
· Έχουν φτωχό λεξιλόγιο
Γνωρίζοντας τα χαρακτηριστικά των δυσλεκτικών παιδιών στη νηπιακή ηλικία και έχοντας μια καθημερινή επαφή με τις νηπιαγωγούς, οι γονείς είναι ενήμεροι για το μαθησιακό προφίλ των παιδιών τους. Έτσι, όταν τα παιδιά ξεκινούν το Δημοτικό, οι γονείς μπορούν να ενημερώσουν τους δασκάλους για τυχόν δυσκολίες και έτσι να γίνει πιο εύκολη και πιο εποικοδομητική η παρέμβαση.
Ας δούμε, λοιπόν, τα χαρακτηριστικά των παιδιών με δυσλεξία στο Δημοτικό.
· Δυσκολίες στην ανάγνωση (παραλείπει ή προσθέτει γράμματα, μπερδεύει λέξεις που μοιάζουν οπτικά ή ακουστικά, παραλείπει σημεία στίξης ή κάνει λάθος τονισμός, συγχέει τα γράμματα, π.χ. το 'φ με το 'β', το 'δ' με το 'θ', διαβάζει διστακτικά). Έρευνες έχουν δείξει ότι οι αναγνωστικές δυσκολίες οφείλονται κυρίως σε ανεπάρκεια φωνολογικής επεξεργασίας. Δηλαδή, το παιδί να έχει τη δυνατότητα να αναγνωρίζει τους ήχους των γραμμάτων ώστε να φτιάχνει λέξεις
· Δυσκολίες στην κατανόηση κειμένων (ιδιαίτερα στα μαθήματα ιστορίας και θρησκευτικών).
· Δυσκολίες στον προφορικό λόγο (αναγραμματισμοί, εκφραστικά λάθη).
· Δυσκολίες στην ορθογραφία, δηλαδή, δυσορθογραφία (αυτές αναφέρονται κυρίως σε γραμματικούς κανόνες, π.χ. οι καταλήξεις των ουσιαστικών, των ρημάτων ή των επιθέτων, χρήση κεφαλαίων ανάμεσα στα μικρά).
· Δυσκολίες στο γραπτό λόγο (σκέφτομαι και γράφω, απάντηση ερωτήσεων).
· Δυσγραφία ή κακογραφία (ακαταστασία στο γραπτό, δυσανάγνωστες λέξεις).
· Δυσκολίες στα μαθηματικά-δυσαριθμία (πολλαπλασιασμοί, διαιρέσεις, προβλήματα με πολλαπλές πράξεις).
· Δυσκολίες στην οπτική αντίληψη των λέξεων (παραλείπει γραμμές ή λέξεις την ώρα που διαβάζει, κουνάει το κεφάλι του παρά τα μάτια του στο διάβασμα, μπερδεύει λέξεις που μοιάζουν οπτικά με αποτέλεσμα άλλη λέξη να είναι γραμμένη και άλλη να διαβάζει).
· Δυσκολίες στη ακουστική αντίληψη των λέξεων (π.χ. ακούει 'φάρος' και γράφει 'βάρος').
· Δυσκολίες στην εκμάθηση ξένης γλώσσας
· Δυσκολίες στον προσανατολισμό, στο χώρο και στο χρόνο.
· Μη καθορισμένη πλευρίωση (μπερδεύει την αριστερή κατεύθυνση με τη δεξιά ή το αντίθετο).
· Αδύνατη μνήμη ακολουθιών (οι μέρες της εβδομάδας, οι μήνες ή οι αριθμοί τηλεφώνου)
· Δυσκολίες κοινωνικό-συναισθηματικής φύσεως (αποτυχίες, χαμηλή αυτοεκτίμηση).
· Διαταραχές προσοχής (δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε κάποια δραστηριότητα για πολλή ώρα).
· Διαταραχές ελλειμματικής προσοχής-υπερκινητικότητα (δεν απασχολείται για πολύ σε μια δραστηριότητα, έχει αδύναμη μνήμη, δεν μπορεί να περιμένει τη σειρά του, μεταπηδάει από μια δραστηριότητα σε μια άλλη, δεν μπορεί να κάτσει για πολλή ώρα σε μια καρέκλα).
Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι δεν είναι απαραίτητο τα δυσλεκτικά παιδιά να αντιμετωπίζουν όλες τις παραπάνω δυσκολίες και με την ίδια ένταση. Όπως δεν είναι απαραίτητο όσα παιδιά αντιμετωπίζουν τέτοιες δυσκολίες να είναι δυσλεκτικά. Μπορεί απλά να αντιμετωπίζουν κάποιες μαθησιακές δυσκολίες σε κάποιους τομείς. Επίσης, κάποια χαρακτηριστικά, όπως η διάσπαση προσοχής και η υπερκινητικότητα μπορεί απλά να συνυπάρχουν με τη δυσλεξία αλλά να αποτελούν από μόνα τους διαταραχές. Εκεί, λοιπόν, χρειάζεται ένα ειδικό πρόγραμμα παρέμβασης.
* Η κα. Ιωάννα Δημητριάδου είναι Ειδική Παιδαγωγός σε θέματα Δυσλεξίας και Μαθησιακών Δυσκολιών
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1) Δημήτρης Αναστασίου (1998), ¨Δυσλεξία: Θεωρία και Έρευνα – Όψεις Πρακτικής¨, εκδόσεις Άτραπός
2) Miles, T.R. & Miles, E. (1990). Dyslexia: A Hundred Years on. Milton Keynes: Open University Press.
3) Turner, M. (1997). Psychological Assessment of Dyslexia. London: Whurr. Brock L., Eide, M.D., M.A. & Fernette F. EiDe, M.D. (2011).
