Γράφει η Μαρκάκη Μαίρη
Επικεφαλής Διαιτολογικού Τμήματος Taste Control Diabetes*
Φέτος, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) αφιερώνει την ετήσια Ημέρα Υγείας, που έχει θεσπιστεί ως η 7η Απριλίου, στο Σακχαρώδη Διαβήτη, σε μία προσπάθεια να επαγρυπνήσει και να κινητοποιήσει την κοινή γνώμη σχετικά με την πρόληψη και θεραπεία της νόσου.
Ο Σακχαρώδης διαβήτης είναι μία σύνθετη, χρόνια νόσος η οποία χαρακτηρίζεται από αυξημένα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και οφείλεται είτε στην αδυναμία του παγκρέατος να παράγει ινσουλίνη (ορμόνη που ρυθμίζει την είσοδο της γλυκόζης στα κύτταρα και παράγεται από τα β- κύτταρα του παγκρέατος), είτε στη μη αποτελεσματική δράση αυτής, είτε στο συνδυασμό των παραπάνω. Η πολυπλοκότητα της νόσου και τα συνεχώς αυξανόμενα ποσοστά επιπολασμού της υπαγορεύουν την ανάγκη για συνεχή ενημέρωση της κοινής γνώμης και μία συντονισμένη προσπάθεια αντιμετώπισής της, η οποία περιλαμβάνει στοχευμένες στρατηγικές διαχείρισής της σε επίπεδο φαρμακευτικό, διατροφικό, ιατρικό και κοινωνικό.
Εστιάζοντας στη διατροφική διαχείριση των ατόμων με Σακχαρώδη διαβήτη και κάνοντας μία λεπτομερή ανασκόπηση της βιβλιογραφίας, συμπεραίνουμε ότι οι τελευταίες κατευθυντήριες οδηγίες δίνουν έμφαση στην εξατομίκευση του διατροφικού πλάνου, το οποίο θα είναι πλήρως εναρμονισμένο με τις προτιμήσεις, τα χαρακτηριστικά και το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς και θα έχει ως βασικούς άξονες δράσης τη ρύθμιση του σωματικού βάρους και των επιπέδων γλυκόζης του αίματος, τον έλεγχο των παραγόντων κινδύνου καρδιαγγειακών νοσημάτων και την υιοθέτηση ενός υγιεινότερου τρόπου ζωής. Εξίσου σημαντικό, ωστόσο, είναι να έχει προκύψει μέσα από την συνεργασία του ατόμου με κατάλληλα καταρτισμένους επαγγελματίες υγείας, προϋποθέτοντας τόσο την κινητοποίηση του ασθενούς, όσο και τον εφοδιασμό του με πρακτικά εργαλεία βελτίωσης των διατροφικών συνηθειών του και εναλλακτικές λύσεις, εύκολες και μακροχρόνια εφαρμόσιμες.
Η διαχείριση του ΣΔ ξεκινάει ιδανικά, θέτοντας ως θεμέλιο στόχο την ολιστική βελτίωση του τρόπου ζωής και διατροφής του ατόμου με διαβήτη και έχοντας ως βασικό πεδίο δράσης την απώλεια βάρους (έχει αποδειχτεί ότι ακόμη και μία μέτρια απώλεια βάρους της τάξεως του 5-7% συμβάλλει σημαντικά στη βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου και στη μείωση των αντιδιαβητικών φαρμακευτικών αγωγών σε υπέρβαρα/ παχύσαρκα άτομα με ΣΔ τύπου 2, αλλά και σε άτομα σε προδιαβητικό στάδιο με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης του).
Αναφορικά με την ποσότητα των επιμέρους θρεπτικών συστατικών και την κατανομή τους μέσα στην ημέρα, τα τελευταία ερευνητικά δεδομένα ακολουθούν σε γενικές γραμμές τις ήδη γνωστές συστάσεις στη διατροφική αντιμετώπιση των ατόμων με ΣΔ, με κάποιες μικρές προσθήκες οι οποίες προσελκύουν το επιστημονικό ενδιαφέρον και απαιτούν περισσότερες μελέτες.
Θρεπτικά Συστατικά
Αναλυτικότερα, σε επίπεδο υδατανθράκων, οι μελέτες που εξετάζουν την συνιστώμενη ποσότητα πρόσληψης υδατανθράκων την ημέρα από ένα άτομο με ΣΔ δεν καταλήγουν σε οριστικά συμπεράσματα, τέτοια που να μεταφράζονται σε συγκεκριμένο ποσοστό ή γραμμάρια/ημέρα, τονίζοντας ωστόσο τη σημασία της παρακολούθησης της γλυκαιμικής απόκρισης ανάλογα με τη διαφορετική πρόσληψη υδατανθράκων στη βελτίωση των μεταγευματικών επιπέδων γλυκόζης. Αναμφίβολα ,όμως, είναι σημαντικό να προέρχονται από δημητριακά ολικής αλέσεως, φρούτα, λαχανικά και όσπρια, δίνοντας έμφαση στην κατανάλωση φαγητών πλούσιων σε φυτικές ίνες και με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη και στην ελαχιστοποίηση των τροφίμων που περιέχουν υψηλές ποσότητες απλών υδατανθράκων ή είναι φτωχής θρεπτικής αξίας.
Σε επίπεδο πρωτεϊνών, η διαιτητική πρωτεΐνη μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της ινσουλινικής αντίδρασης, χωρίς ταυτόχρονη αύξηση των επιπέδων γλυκόζης του αίματος, συνεπώς δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της οξείας ή την πρόληψη της βραδινής υπογλυκαιμίας, ενώ είναι σημαντικό να εξατομικεύονται οι στόχοι της πρωτεϊνικής πρόσληψης, χωρίς να πέφτουν κάτω από το συνιστώμενο όριο του 0.8 g/ την ημέρα.
Αναφορικά με την πρόσληψη λιπαρών, δίνεται έμφαση στα στοιχεία εκείνα του Μεσογειακού τύπου διατροφής, που περιλαμβάνουν μία δίαιτα πλούσια σε μονοακόρεστα λιπαρά οξέα και μακράς αλύσου ω-3 λιπαρά οξέα, καθώς ένα τέτοιο διατροφικό πλάνο μπορεί να βελτιώσει το μεταβολισμό της γλυκόζης και να μειώσει τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα.
Τρόφιμα
Αν και η διατροφική αντιμετώπιση του ΣΔ δεν θα πρέπει να επικεντρώνεται σε συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά ή μεμονωμένα τρόφιμα, αλλά στην υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών προτύπων, έχουν μελετηθεί κάποιες συγκεκριμένες ομάδες τροφίμων και τρόφιμα σχετικά με την πρόληψη και αντιμετώπισή του. Αναφορικά με τα γαλακτοκομικά προϊόντα, η τελευταία μετά-ανάλυση δείχνει ότι η υψηλή κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων σχετίζεται με σημαντική μείωση εμφάνισης ΣΔ, ενώ και η τακτική κατανάλωση καφέ (της τάξεως των 3 φλιτζανιών καφέ/ημέρα) φαίνεται να μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης ΣΔ, κυρίως εξαιτίας της παρουσίας των χλωρογενικών οξέων και της καφεΐνης. Σχετικά με τους ξηρούς καρπούς, οι οποίοι είναι πλούσιοι σε μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, φυτικές πρωτεΐνες και φυτικές ίνες, οι μελέτες δείχνουν ότι συμβάλλουν θετικά στη μεταγευματική γλυκαιμική ρύθμιση, με την κατάλληλη προσθήκη τους πριν ή μαζί με τα υδατανθρακούχα γεύματα ή σνακ. Επιπλέον, φαίνεται ότι η κατανάλωση μούρων σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ τύπου 2 στα πλαίσια μιας δίαιτας υψηλής σε φρούτα και λαχανικά, όπως και οι πολυφαινόλες, οι οποίες μπορούν να μειώσουν αποτελεσματικά τη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη σε άτομα με ΣΔ 2. Τέλος, η κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης ΣΔ, ενώ δεν υπάρχουν σαφή ερευνητικά δεδομένα που να συσχετίζουν τη λήψη διαιτητικών συμπληρωμάτων βιταμινών, μετάλλων, βοτάνων ή μπαχαρικών σε επίπεδο συνιστώμενης πρόσληψης με τη βελτίωση του διαβήτη, καθώς μόνο κάποια πρώιμα δεδομένα δείχνουν ότι μερικά μπαχαρικά όπως η κανέλα, το πιπέρι και το γαρίφαλο ίσως να συμβάλλουν θετικά στη ρύθμιση του σακχάρου.
* Η Taste Control Diabetes – Μηνιαία Προγράμματα Διατροφής είναι η πρώτη εταιρεία στην Ελλάδα που παρασκευάζει και διανέμει έτοιμα γεύματα, ενταγμένα σε διαιτολόγια, για άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη και υπέρβαρα/παχύσαρκα άτομα, με βάση την κλινική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
