Καθώς πλησιάζουμε την κορύφωση του ετήσιου, εποχικού κύματος γρίπης, είναι μια ευκαιρία να αποσαφηνίσουμε κάποια πράγματα για τον ιό/ τους ιούς της γρίπης.
Ο κ. Γιώργος Παππάς, παθολόγος, ερευνητής ζωονόσων, επιδημιολογίας λοιμώξεων και ετοιμότητας απέναντι σε προκλητές και φυσικές επιδημίες μιλά στο liberal.gr:
1. Υπάρχουν τέσσερις τύποι του ιού της γρίπης - ο Α και ο Β είναι που βασικά προσβάλλουν τον άνθρωπο. Ο ιός της γρίπης τύπου Α, το πλέον συχνό παθογόνο για τον άνθρωπο, έχει περαιτέρω υποκατηγορίες ανάλογα με τις μορφές που παίρνουν δυο πρωτεΐνες στην επιφάνειά της: Η αιμοσυγκολλητίνη που επιτρέπει την πρόσδεση στα ανθρώπινα/ ζωικά κύτταρα, και η νευραμινιδάση που επιτρέπει την απελευθέρωση των νέων ιών που δημιουργούνται μέσα στο κύτταρο. Έτσι όταν λέμε π.χ. H1N1, εννοούμε γρίπη Α, αιμοσυγκολλητίνη 1 και νευραμινιδάση 1- δεν προσβάλουν όλοι οι υπότυποι Η και Ν τον άνθρωπο. Η γρίπη τύπου Β έχει δυο βασικές υποκατηγορίες και καθόλου αριθμούς: Το στέλεχος Victoria και το στέλεχος Yamagata - όμως το τελευταίο έχουμε να το δούμε από το 2020, η πανδημία και τα μέτρα προστασίας το εξαφάνισαν, οριστικά όπως φαίνεται.
2. Εποχικά, κάθε χειμώνα, κυκλοφορούν πλέον το στέλεχος γρίπης Β Victoria και δύο στελέχη γρίπης Α, η Η1Ν1 (που είναι η εξέλιξη της γρίπης που προκάλεσε την ήπια πανδημία του 2009) και η Η3Ν2. Τα στελέχη γρίπης όμως δεν μένουν τα ίδια, συσσωρεύουν μικρομεταλλάξεις με αποτέλεσμα να ξεφεύγουν σταδιακά της ανοσίας από τις προηγούμενες επαφές μαζί τους. Γι’ αυτό και το αντιγριπικό εμβόλιο κάθε χρόνο προσαρμόζεται στις μορφές της Η1Ν1 και της Η3Ν2 που υποθέτουμε πως θα κυκλοφορήσουν (βάσει του τι κυκλοφόρησε στο νότιο ημισφαίριο). Η μαντεψιά δεν είναι πάντα επιτυχημένη.
3. Ο λόγος που βρισκόμαστε πάντα σε εγρήγορση για τη γρίπη είναι ΚΑΙ ιστορικός: Η γρίπη έχει προκαλέσει τις σημαντικότερες πανδημίες του 20ού αιώνα, καθώς πέρα από τις «αθώες» συνεχόμενες μικρομεταλλάξεις έχει την ικανότητα να εμφανίζει νέους, υβριδικούς, τύπους, όταν διαφορετικά στελέχη γρίπης συναντηθούν σε ένα «δοχείο ανάμιξης», έναν οργανισμό που να μπορεί να μολυνθεί από διαφορετικούς τύπους γρίπης. Αυτός είναι και ο φόβος μας με την τρέχουσα πανζωοτία της γρίπης των πτηνών: Η συγκεκριμένη δεν μολύνει εύκολα τον άνθρωπο, και δεν μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Αν όμως συνυπάρξει κάπου (σε άνθρωπο, σε γάτα, στους μαστούς των αγελάδων, σε γουρούνια) με κάποιο στέλεχος εποχικής γρίπης, αυτής που προσβάλλει τον άνθρωπο, ενδέχεται να υπάρξει δημιουργία ενός νέου στελέχους - όλες οι πανδημίες γρίπης ξεκίνησαν κάπως έτσι, ενίοτε με τριπλό ανασυνδυασμό διαφορετικών στελεχών γρίπης (ανθρώπου, πτηνών, και χοίρων).
4. Η γρίπη είναι παλιά υπόθεση: Είναι πιθανό, ο «βήχας της Περίνθου» που περιέγραψε ο Ιπποκράτης να ήταν επιδημία γρίπης. Η πρώτη αδιαμφισβήτητη πανδημία γρίπης ήταν τον 16ο αιώνα, ενώ την πανδημία της «ρωσικής γρίπης» των τελών του 19ου αιώνα κάποιοι τείνουν να την αποδίδουν όχι σε γρίπη αλλά σε κάποιον από τους απλούς κορωνοϊούς - όχι ιδιαίτερα βάσιμα. Η πανδημία του 1918-1920 σκότωσε δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους, εμφάνισε ένα παράδοξο τριπλό κύμα, σκότωσε δυσανάλογα πολλούς νέους, και άφησε μια μυστηριώδη δευτερογενή επιπλοκή, ονόματι ληθαργική εγκεφαλίτιδα. Οι πανδημίες του 1957 και του 1968 σκότωσαν 1-4 εκατομμύρια η καθεμία, ενώ η πανδημία του 1977 φαίνεται ότι προήλθε από διαρροή από εργαστήριο της τότε Σοβιετικής Ένωσης ή της Κίνας, και σκότωσε περίπου 500 χιλιάδες ανθρώπους, όσους χονδρικά και η πανδημία του 2009.
5. Δεν μας προστατεύει λοιπόν καθόλου η προηγούμενη επαφή μας με τους ιούς της γρίπης; Δεν αφήνει κάποια μνήμη στο ανοσολογικό μας σύστημα; Αφήνει βέβαια, αλλά απρόβλεπτη: ήταν για παράδειγμα ευχάριστη έκπληξη ότι στην πανδημία Η1Ν1 του 2009 πολλοί άνθρωποι είχαν κάποια μορφή προστασίας επειδή στο παρελθόν είχαν έρθει σε επαφή με τις παλαιότερες μορφές Η1Ν1 που κυκλοφορούσαν. Γενικά στη γρίπη ισχύει και το «ανοσολογικό εντύπωμα», μια μορφή προπατορικού αμαρτήματος του ανοσολογικού μας συστήματος, που τείνει να κατευθύνει τις άμυνές του προς το πρώτο στέλεχος γρίπης που συνάντησε ποτέ, και όχι απαραίτητα προς αυτό που συναντά κάθε φορά.
6. Πέρυσι, στην Ελλάδα, η εποχική γρίπη σκότωσε με βάση τις εκθέσεις του ΕΟΔΥ 70 ανθρώπους, από το Φθινόπωρο του 2023 μέχρι την Άνοιξη του 2024. Η μεγαλύτερη επιβάρυνση των ΜΕΘ ήταν την αντίστοιχη με σήμερα περσινή εβδομάδα, όταν περίπου 25 άτομα χρειάστηκαν εισαγωγή σε ΜΕΘ. Το ότι ο κορωνοϊός εξακολουθεί να παραμένει φονικότερος και μη εποχικός (σκοτώνει περισσότερα άτομα σε ένα μήνα από ό,τι η γρίπη σε μία σεζόν) δεν αναιρεί τη σημασία της ίδιας της γρίπης.
7. Εμβόλια: από πέρυσι, εκτός από τα συνήθη εμβόλια υπάρχουν και τα ενισχυμένα, που είναι διαθέσιμα για άτομα άνω των 65 ετών και προσφέρουν επιπρόσθετη προστασία από την ανάγκη να νοσηλευτεί κανείς: Ένα με συνοδό ανοσοενισχυτικό και ένα με τετραπλάσια δόση των αντιγόνων του απλού εμβολίου. Τα εμβόλια της γρίπης εξακολουθούν να παρασκευάζονται με παραδοσιακό εργώδη τρόπο, σε αυγά. Για ανθρώπους με αλλεργία στο αυγό υπάρχει από πέρυσι και απλό εμβόλιο που παρασκευάζεται διαφορετικά και είναι ασφαλές για τις περιπτώσεις αυτές. Δεν χρειάζεται κάποια ιδιαίτερη προφύλαξη μετά τον εμβολιασμό - και ψάρι τρώει κανείς και αυγό, παρά τη «λαϊκή σοφία».
8. Ηλικιωμένοι, ευπαθείς, άτομα στο περιβάλλον αυτών, άτομα σε επαφή με βρέφη, άτομα που έρχονται σε επαφή με πτηνά ή γουρούνια, υγειονομικοί, αλλά και μικρά παιδιά από φέτος, αποτελούν ομάδες στις οποίες ο ΕΟΔΥ προτείνει ισχυρά τον εμβολιασμό. Όχι, πως οι υπόλοιποι δεν θα έχουν όφελος. Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων είναι πρωτίστως κατά της σοβαρής νόσου - μπορεί να κολλήσεις αν και εμβολιασμένος, αλλά θα έχεις 30-60% λιγότερες πιθανότητες, χονδρικά, να καταλήξεις νοσηλευόμενος.
9. Κάνουμε και ξανακάνουμε τεστ επί συμπτωμάτων. Μιλάμε με τον γιατρό μας για την ανάγκη/ χρησιμότητα της ειδικής θεραπείας που υπάρχει, της οσελταμιβίρης/ tamiflu. Φροντίζουμε να μην μεταδίδουμε περαιτέρω: Περιορίζουμε επαφές, καθαρίζουμε τον αέρα γύρω μας, χρησιμοποιούμε μέσα ατομικής προστασίας όπως μάσκες (ειδικά σε χώρους παροχής υγείας, αυτονόητο οφείλει να είναι), κι αφού κάνουμε όλα αυτά μετά απολυμαίνουμε και τα χέρια μας αν βήξαμε στη χούφτα μας.
10. Η γρίπη δεν μεταδίδεται το ίδιο εύκολα με τον κορωνοϊό - είδαμε ότι όταν εφαρμόσαμε μέτρα για τον δεύτερο, σχεδόν εξαφανίσαμε την πρώτη. Αν επενδύσουμε στον καθαρισμό του αέρα εσωτερικών χώρων, εύκολα θα περιορίσουμε τη μεταδοτικότητά της. Είναι θλιβερό ότι αυτό το αδιαμφισβήτητο μάθημα το αγνοούμε.
