Της Γιάννας Σουλάκη
Τη λέξη "άγχος" τη χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε γενικά, τις συγκεχυμένες, πιεστικές και ανησυχητικές σκέψεις. Στην πραγματικότητα, όμως, το άγχος έχει περισσότερα από ένα πρόσωπα, αλλά και διαφορετικά συμπτώματα, υποστηρίζουν οι ψυχίατροι.
Το να προσδιορίσει κανείς τα είδη του άγχους μπορεί να είναι μια ιδιαίτερα δύσκολη διαδικασία, σύμφωνα με τους γιατρούς. Ένας βασικός λόγος που συμβαίνει κάτι τέτοιο, είναι το γεγονός ότι κάποιος που έχει άγχος, μπορεί να βιώνει ταυτόχρονα, περισσότερα από ένα συμπτώματα. «Πολλά από τα είδη του άγχους, αλληλοεπικαλύπτονται στην κλινική πρακτική», υποστηρίζει η Elizabeth Ochoa, PhD, επικεφαλής ψυχολόγος στο Mount Sinai Beth Israel της Νέας Υόρκης. Για παράδειγμα, κάποιος με γενικευμένη διαταραχή άγχους, μπορεί επίσης να υποφέρει και από κρίσεις πανικού, ενώ ένα άτομο που υποφέρει από διαταραχή κοινωνικού άγχους, θα μπορούσε επίσης να παρουσιάζει και συμπτώματα ψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Ειδικοί επιστήμονες επισημαίνουν ορισμένα συμπτώματα, που μπορεί να οδηγούν στη διάγνωση κάποιας από τις πέντε πιο συχνές αγχώδεις διαταραχές.
Αν εσείς ή κάποιος δικός σας άνθρωπος υποψιάζεστε ότι μπορεί να πάσχει, να αναζητήσετε βοήθεια από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας.
Διαταραχή πανικού
Ίσως να είναι το πιο άβολο και ενοχλητικό είδος άγχους, υποστηρίζει η Dr. Ochoa. Χαρακτηρίζεται από σύντομες εκρήξεις πολύ έντονων, ψυχοπιεστικών συναισθημάτων ανησυχίας ή φόβου. Οι λόγοι που μπορεί κάποιο άτομο να οδηγηθεί σ''αυτά τα συμπτώματα, μπορεί να είναι προφανείς (προβλήματα της καθημερινότητας) ή μπορεί να είναι άγνωστης αιτιολογίας.
Κι ενώ η κρίση πανικού αρχίζει να συμβαίνει από τη σκέψη, τα φυσικά συμπτώματα είναι πάρα πολύ αληθινά:
Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν: αύξηση των καρδιακών παλμών, εφίδρωση, δυσκολία στην αναπνοή, τρέμουλο, πόνο στο στήθος και ναυτία.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό των κρίσεων πανικού είναι η αποπροσωποποίηση (μια διαταραχή της αντίληψης, που συνίσταται σε μεταβολή στη συνηθισμένη αίσθηση πραγματικότητας του ατόμου όσον αφορά τον εαυτό του): «Σ'' αυτήν την περίπτωση το άτομο αισθάνεται ότι αυτό που ζει, δεν είναι αληθινό ή αισθάνεται απόσπαση από τον εαυτό του», υποστηρίζει ο Ben Michaelis, PhD, κλινικός ψυχολόγος στη Νέα Υόρκη μιλώντας στο health.com.
Πολλοί θα βιώσουν τουλάχιστον μία κρίση πανικού στη ζωή τους, σύμφωνα με μελέτες. Αυτό μπορεί να συμβεί σε περιόδους οξείας ψυχολογικής πίεσης. Αν όμως, οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν συχνά ή αρχίζουν να επηρεάζουν τη ζωή και τη λειτουργικότητά σας (για παράδειγμα αν αρχίσετε να αποφεύγετε μέρη που έχετε ξαναπάθει κρίση πανικού) τότε μπορεί να πάσχετε από διαταραχή πανικού.
Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία μπορεί να σας βοηθήσει να μάθετε στρατηγικές αντιμετώπισης, για να εντοπίζετε εγκαίρως και να προλαβαίνετε ή να διαχειρίζεστε σωστότερα αυτές τις κρίσεις πριν ή όταν συμβαίνουν.
Διαταραχή κοινωνικού άγχους
Όλοι μας κατά καιρούς, μπορεί να αισθανθούμε νευρικότητα ή αμηχανία σε κάποιες κοινωνικές συνθήκες (π.χ. ένα δείπνο με τους γονείς του/της αγαπημένου-ης σας ή σε κάποια επαγγελματική εκδήλωση με ανθρώπους που δεν γνωρίζετε). Οι άνθρωποι, όμως, που πάσχουν από κοινωνικό άγχος είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι σε σχέση με τους γύρω τους και βιώνουν έντονο φόβο, σε βαθμό που μπορεί να νομίζουν ότι όλοι τους κατακρίνουν. Αυτό μπορεί να προκαλέσει μια κατάσταση ιδιαίτερα άβολη γι'' αυτούς και η οποία μπορεί να οδηγήσει σε σωματικά συμπτώματα, όπως εφίδρωση, κοκκίνισμα και ναυτία.
«Οι άνθρωποι αυτοί ανησυχούν υπερβολικά μήπως η συμπεριφορά των άλλων ανθρώπων τους προκαλέσει προβλήματα ή τους ταπεινώσει, στεναχωρήσει, ή προσβάλλει και αισθανθούν απόρριψη», λέει ο Β. Michaelis. «Αλλά ο φόβος ή το άγχος τους δεν αντιστοιχεί σε κάποια πραγματική απειλή».
Οποιαδήποτε κοινωνική κατάσταση μπορεί να γίνει εξαιρετικά αγχωτική. «Οι άνθρωποι με κοινωνικό άγχος ανησυχούν διαρκώς, ότι οι άλλοι θα σχηματίσουν μια αρνητική εικόνα γι'' αυτούς», λέει ο Ochoa. Επίσης, η σκέψη ότι το άγχος τους θα γίνει αντιληπτό από τρίτους, επιδεινώνει τα συμπτώματα και τους προκαλεί ακόμη μεγαλύτερο άγχος.
«Η συγκεκριμένη διαταραχή μπορεί να καταστήσει πολύ δύσκολη την ανάπτυξη υγιών διαπροσωπικών σχέσεων», λέει ο ψυχολόγος B.Michaelis. Αν αναζητήσετε βοήθεια, επιχειρήστε να βρείτε έναν ψυχίατρο ή ψυχολόγο που να έχει προηγούμενη εμπειρία με ανθρώπους που πάσχουν από κοινωνικό άγχος.
Γενικευμένη διαταραχή άγχους
Αυτό το είδος του άγχους επηρεάζει 6,8 εκατομμύρια ενήλικες στις Ηνωμένες Πολιτείες κάθε χρόνο, σύμφωνα με τoν Αμερικανικό Οργανισμό για το ''Αγχος και την Κατάθλιψη (Anxiety and Depression Association).
Όμως, προσοχή: η γενικευμένη διαταραχή άγχους δεν είναι το ίδιο με το εάν κάποιος περιστασιακά αισθάνεται ανήσυχος «''Ολοι μας περιστασιακά μπορεί να αντιμετωπίζουμε στρεσογόνα γεγονότα και να νοιώθουμε έντονο άγχος» λέει η Dr.Ochoa. «Η γενικευμένη διαταραχή άγχους συμβαίνει όταν το άγχος παρεμποδίζει σημαντικά την καθημερινή σας λειτουργικότητα», τονίζει.
Τα άτομα με ΓΔΑ αντιμετωπίζουν πολύ έντονη και παράλογη ανησυχία, όταν ενεργοποιούνται κάποιοι παράγοντες. Η Dr. Ochoa εξηγεί ότι το άγχος έχει συχνά ως αφετηρία του, πραγματικά καθημερινά γεγονότα και συνθήκες, όπως η υγεία, τα οικονομικά ή η οικογένεια. Ολα αυτά είναι απόλυτα φυσιολογικές αιτίες άγχους, αλλά για τα άτομα αυτά, τα επίπεδα του άγχους είναι εξαιρετικά δυσανάλογα με τις αιτίες.
«Οι άνθρωποι που υποφέρουν από αυτό το είδος άγχους, ανησυχούν υπερβολικά σχεδόν για τα πάντα και δυσκολεύονται πολύ να ελέγξουν την ανησυχία τους και το γεγονός ότι το άγχος επηρεάζει τη ζωή τους», λέει ο Dr. B.Michaelis.
Τα άτομα με ΓΔΑ μπορούν, επίσης, να εμφανίσουν συμπτώματα όπως κόπωση, ένταση ή δυσκολία στον ύπνο και τη συγκέντρωση.
Ψυχαναγκαστική διαταραχή
Η γνωστή OCD. Η ψυχαναγκαστική διαταραχή είναι λίγο διαφορετική από τα άλλα είδη άγχους, λέει η Dr. Ochoa: «Είναι ξεχωριστή διαταραχή», εξηγεί, «γιατί, ενώ το άγχος συχνά οδηγεί το άτομο στην αποφυγή των παραγόντων που μπορεί να εντείνουν το άγχος του (όπως π.χ. να αποφεύγει τα πάρτυ), τα άτομα με OCD εμπλέκονται σε επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές που συνδέονται με μια συγκεκριμένη φοβία. Παρ''όλα αυτά η ψυχαναγκαστική διαταραχή εντάσσεται στις διαταραχές άγχους, επειδή τα άτομα συνήθως αισθάνονται έντονη ανησυχία, επειδή δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν σε ορισμένες καθημερινές προκλήσεις.
«Ένα άτομο με OCD υποφέρει είτε από εμμονές, είτε από καταναγκασμούς, είτε και από τα δύο», λέει ο Dr. Michaelis. Η διαταραχή εκδηλώνεται με επαναλαμβανόμενες ανεπιθύμητες ή ενοχλητικές σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες που προκαλούν άγχος και αγωνία, ενώ οι καταναγκασμοί είναι συμπεριφορές ή πράξεις που κάνει το άτομο συνεχώς για να καταστείλει μια ανεπιθύμητη σκέψη ή ώθηση.
Μερικά συνηθισμένα συμπτώματα της διαταραχής αυτής περιλαμβάνουν: καταναγκαστικό πλύσιμο των χεριών, εμμονή με την καθαριότητα, συμπεριφορές ελέγχου (π.χ. το άτομο επιστρέφει πολλές φορές στο σπίτι για να βεβαιωθεί ότι έχει σβήσει τη σόμπα) ή εκτελεί πράξεις μετρήσεων αριθμών που σχετίζονται με κάποιες δεισιδαιμονίες, όπως π.χ. «αν δεν μετράω τα σκαλιά που ανεβαίνω, κάτι κακό θα συμβεί». Οι καταναγκασμοί εκδηλώνονται, επίσης, με φόβο για τα μικρόβια ή τις μολύνσεις ή με νοητικές εικόνες βίαιων σκηνών.
Διαταραχή μετατραυματικού στρες
Όπως η ψυχαναγκαστική διαταραχή, η διαταραχή μετατραυματικού στρες είναι επίσης, διαφορετική από τους άλλους τύπους διαταραχών άγχους. "Το άγχος είναι σαφώς ένα συστατικό του μετατραυματικού στρες, αλλά είναι μια πιο περίπλοκη διαταραχή", λέει η Dr. Ochoa.
Οι άνθρωποι αναπτύσσουν τη συγκεκριμένη διαταραχή μετά από ένα εξαιρετικά αγχωτικό, απειλητικό για τη ζωή συμβάν, όπως π.χ. μετά από εμπλοκή σε μια μάχη ή τρομοκρατική επίθεση, μετά από έναν σοβαρό τραυματισμό ή και σεξουαλική βία (παρ''ότι είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι όλοι όσοι επιβιώνουν από τέτοιες καταστάσεις, δεν παθαίνουν υποχρεωτικά μετατραυματικό στρες). Η διαταραχή συχνά προκαλεί συμπτώματα επανεμφάνισης του αρχικού τραύματος ή αναδρομές στο συμβάν και ενοχλητικές σκέψεις, που μπορεί να επηρεάσουν τις σχέσεις και την καθημερινή λειτουργικότητα.
«Όσοι υποφέρουν από αυτό το είδος άγχους, κάθε φορά που εκτίθεται σε συναισθήματα που μοιάζουν με το τραυματικό συμβάν, “τραυματίζονται” ξανά», λέει ο Dr. Michaelis. «Για παράδειγμα, εάν ένα άτομο επέζησε από μια τρομοκρατική επίθεση, η σειρήνα ενός ασθενοφόρου μπορεί να του προκαλέσει μια τραυματική ανάσυρση του πρώτου γεγονότος», λέει.
Κάποιοι άλλοι άνθρωποι που υποφέρουν από μετατραυματικό στρες, μπορεί να αισθάνονται συνεχώς σαν να βρίσκονται στην άκρη του γκρεμού, πάσχουν από αϋπνίες, ή γενικά εμφανίζουν αρνητικά συναισθήματα. Τα καλά νέα είναι ότι με θεραπεία, είναι δυνατό κάποιος να ανακάμψει από το πρόβλημα και να προχωρήσει τη ζωή του κανονικά.
Με πληροφορίες από Health.com
Διαβάστε ακόμα:
- Πώς συνδέονται βακτήρια του εντέρου με τον εγκέφαλο και την ψυχολογία μας;
