Τα εμβόλια αυτά χρησιμοποιούν την ίδια τεχνολογία με τα εμβόλια mRNA που πρώτο-χρησιμοποιήθηκαν στην πανδημία. Απλά σε αντίθεση με τα αντίστοιχα mRNA εμβόλια κατά του SARS-CoV2, τα εμβόλια αυτά είναι σχεδιασμένα να λειτουργούν «θεραπευτικά» και όχι «προφυλακτικά» έναντι στον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου του πνεύμονα.
Δηλαδή είναι σχεδιασμένα στο να βοηθήσουν στην καταπολέμηση υπαρχόντων καρκίνων του πνεύμονα και όχι στην αποφυγή δημιουργίας τους. Επίσης, στη συγκεκριμένη μελέτη τα εμβόλια αυτά δοκιμάζονται όχι ως θεραπεία από μόνα τους, αλλά ως ενισχυτικά της δράσης άλλων ανοσοθεραπειών.
Με αυτά ως αρχικές σημειώσεις, πάμε να δούμε λίγο πιο απλά, το πως λειτουργούν οι θεραπείες αυτές.
Ο οργανισμός μας έχει εξελιχθεί να διατηρεί διαρκώς μια ορθά ζυγισμένη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού συστήματος μας. Τόσο - όσο. Αν το ανοσοποιητικό σύστημα μας γίνει υπερβολικά ενεργό, θα χάσει την ειδικότητα του και θα αρχίσει να επιτίθεται στους δικούς μας ιστούς οδηγώντας σε αυτοάνοσα νοσήματα. Από την άλλη, αν είναι πολύ αδύναμο, δε θα μπορεί να αμυνθεί αποτελεσματικά έναντι σε εισβολείς, όπως είναι οι ιοί και τα βακτήρια, ή να αναγνωρίσει και να καταπολεμήσει καρκινικά κύτταρα.
Για να αντιληφθούμε καλύτερα τι συμβαίνει, ας αναλογιστούμε ότι ο γράφων και σχεδόν όλοι όσοι διαβάζετε αυτό το άρθρο, έχουμε αυτήν τη στιγμή στο σώμα μας εκατομμύρια κύτταρα που βρίσκονται σε κάποιο στάδιο καρκινογένεσης. Απλά στη μεγάλη πλειοψηφία των περιπτώσεων το αμυντικό μας σύστημα θα τα δει όταν διαφοροποιηθούν αρκετά και θα τα εξαφανίσει προτού βγει εντελώς εκτός ελέγχου η κατάσταση.
Πώς το καταφέρνει αυτό; Για να διατηρείται η ενεργητικότητα του αμυντικού μηχανισμού μας σε φυσιολογικά επίπεδα έχουν δημιουργηθεί εξελικτικά ειδικά κυτταρικά «φρένα» στο ανοσοποιητικό μας σύστημα. Δηλαδή βιολογικοί μηχανισμοί που κρατούν το αμυντικό μας σύστημα υπό έλεγχο.
Αυτά τα φρένα είναι τα σημεία ελέγχου, όπως οι πρωτεΐνες PD-1 και CTLA-4, που "φρενάρουν" τα κύτταρα του ανοσοποιητικού όταν η ενεργητικότητα τους ξεπερνάει ένα προκαθορισμένο όριο. Οι κυρίαρχες ανοσοθεραπείες που χρησιμοποιούνται στην ογκολογία τα τελευταία δέκα χρόνια λειτουργούν σαν γενικοί απενεργοποιητές αυτών των φρένων του αμυντικού συστήματος του ασθενή.
Αυτές οι θεραπείες ουσιαστικά προκαλούν μια γενική τυφλή έκρηξη της άμυνας του ασθενή, καθιστώντας την, στο σύνολο της πολύ λιγότερο επιλεκτική. Γι’ αυτό το λόγο, δυστυχώς συχνά παρατηρούνται σημαντικές παρενέργειες αυτοάνοσης φύσεως.
Με τον τρόπο αυτό αυξάνεται η πιθανότητα να χτυπήσει το αμυντικό σύστημα του ασθενή αποτελεσματικότερα τα «πονηρά» καρκινικά κύτταρα που προσπαθούν να κρυφτούν. Και σε αρκετές πλέον περιπτώσεις (ειδικά σε καρκίνους του αίματος) αυτό το γενικό «μπουστάρισμα» της άμυνας λειτουργεί εκπληκτικά. Ακόμη και ασθενείς πολύ τελικού σταδίου με γενικευμένες μεταστάσεις έχουν δει τους όγκους τους να εξαφανίζονται πλήρως μετά από αυτές τις ανοσοθεραπείες. Κάτι τέτοιο πριν λίγα χρόνια θα ακουγόταν εντελώς απίστευτο.
Δυστυχώς, όμως, σε αρκετές περιπτώσεις τα καρκινικά κύτταρα (ειδικά των συμπαγών καρκίνων) αποδεικνύονται εξυπνότερα και παρά τη γενικευμένη έκρηξη της άμυνας του ασθενή συνεχίζουν να καταφέρνουν να κρύβονται. Είτε «κατεβάζοντας τελείως ρολά», με αποτέλεσμα να μην μπορεί να τα δει το αμυντικό σύστημα, είτε βρίσκοντας τρόπους να ξανά-ενεργοποιούν στο μικροπεριβάλλον τους, τα απενεργοποιημένα από τη θεραπεία φρένα του αμυντικού συστήματος. Δομώντας ένα αμυντικό άσυλο στη γειτονιά τους, στο οποίο κανένας ανοσολογικός επόπτης δεν μπορεί να μπει. Και έτσι αυτά, έχουν τον χώρο και τον χρόνο στη διάθεση τους, να συνεχίσουν να αναπτύσσονται ανεξέλεγκτα παρά τον γενικό ξεσηκωμό του οργανισμού του ασθενούς.
Μπροστά σε αυτό το αδιέξοδο οι επιστήμονες αναζήτησαν να φτιάξουν πρώτα μια «εξειδικευμένη» ομάδα αμυντικών ειδικών αμυντικών δυνάμεων που θα είχαν εκπαιδευτεί ώστε να εντοπίζουν αποκλειστικά τον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου του ασθενή και μετά να ενεργοποιούν τη γενικευμένη αμυντική έκρηξη.
Εκεί ακριβώς επινοήθηκε ο σχεδιασμός των συγκεκριμένων mRNA εμβολίων κατά του καρκίνου του πνεύμονα (και άλλων καρκίνων). Ουσιαστικά, τα εμβόλια αυτά εκπαιδεύουν συγκεκριμένες «ένοπλες δυνάμεις» της άμυνας μας να έχουν όσο πιο ευαίσθητα μάτια γίνεται, αποκλειστικά για κύτταρα που έχουν τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Που εκφράζουν δηλαδή, κάποιες συγκεκριμένες πρωτεΐνες, αυτών -του συγκεκριμένου τύπου- καρκινικών κυττάρων.
Δίνουν δηλαδή τα εμβόλια αυτά ένα ειδικό σχέδιο στοχευμένης δράσης πριν από την γενική επιστράτευση. Το αν το εξτρά αυτό τρικ θα βελτιώσει ακόμα περισσότερο, τα ειδικά πολύ σημαντικά οφέλη των μοντέρνων ανοσοθεραπειών θα το μάθουμε σύντομα από τα αποτελέσματα των μελετών, σαν αυτών που ξεκίνησαν την προηγούμενη εβδομάδα.
Βρήκαμε τη θεραπεία για τον καρκίνο του πνεύμονα; Όχι!
Υπάρχει λόγος αισιοδοξίας ότι ανοίγουν νέες θεραπευτικές δυνατότητες οι οποίες μεσοπρόθεσμα (>5-10 χρόνια) μπορεί να βελτιώσουν σημαντικά την κλινική εικόνα ασθενών με καρκίνο; Ναι!
ΥΓ1. Μακράν η πιο αποτελεσματική στρατηγική ενάντια στον καρκίνο του πνεύμονα είναι η διακοπή του καπνίσματος. Ο καρκίνος του πνεύμονα παραμένει ο πιο θανατηφόρος καρκίνος παγκοσμίως και στο κάπνισμα οφείλονται >90% των θανάτων από τον καρκίνο αυτό. Στην Ελλάδα καπνίζουμε απελπιστικά πολύ.
ΥΓ2. Αν και πολλοί αναφέρονται στα εμβόλια αυτά ως εξατομικευμένα, στην πραγματικότητα δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Για την ώρα δε γίνεται ανάλυση σε κάθε ένα ασθενή ξεχωριστά για να βρούμε ποιες συγκεκριμένες πρωτεΐνες εκφράζει ο καρκίνος του/της ώστε να σχεδιαστεί αντίστοιχα ένα καθαρά εξατομικευμένο εμβόλιο.
Για την ώρα έχουν βρεθεί 6 πρότεινες που είναι αρκετά συχνές στον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου του πνεύμονα και δίνουν το ίδιο εμβόλιο σε όλους τους ασθενείς που έχουν αυτόν τον τύπο καρκίνου. Είναι πολύ πιο στοχευμένες σε σχέση με τις χημειοθεραπείες αλλά δεν είναι εξατομικευμένες. (σημείωση: πολύ σύντομα θα έχουμε και καθαρά εξατομικευμένα εμβόλια).
ΥΓ3. Όσο καλύτερα αντιλαμβανόμαστε πως λειτουργεί το πολύπλοκο αμυντικό μας σύστημα, τόσο αποτελεσματικότερα θα καταφέρουμε να το στρέφουμε κατά το δοκούν για την αντιμετώπιση διάφορων δύσκολων ασθενειών, όπως ο καρκίνος. Στην περίοδο της πανδημίας πράγματι παράχθηκε σημαντικά νέα γνώση σχετικά με το αμυντικό μας σύστημα (λόγω εντατικών μελετών) και η υπεράξια αυτής της γνώσης αρχίζει να φαίνεται με την επιτάχυνση της ωρίμανσης νέων ανοσοθεραπειών.
ΥΓ4. Τέλος, για όλους τους αρνητές και όλες τις αντιεπιστημονικές απόψεις που υποστήριζαν, όπως ότι «θα πεθάνετε σε 2-3 χρόνια όλοι από τα εμβόλια» ή ότι «θα πάθετε ξαφνικίτιδες», δεν αξίζει κανένα απολύτως σχόλιο. Τους έχει ήδη ξεπεράσει - και θα συνεχίσει να τους ξεπερνάει τόσο η πραγματικότητα, όσο και η επιστήμη.
*Ο Δρ.Γιάννης Πρασσάς είναι Μοριακός Βιολόγος, Μόνιμος Επιστημονικός Ερευνητής στο τμήμα Παθολογίας του Πανεπιστημιακού νοσοκομείου University Health Network (UHN) του Τορόντο.
