Το μέγεθός της δεν ξεπερνάει ένα κινητό, αλλά η χάρη της αιχμαλωτίζει από απόσταση. Μια εξαίσια υδατογραφία σε ελεφαντόδοντο πρόκειται να βγει στην επόμενη δημοπρασία του Βέργου με ιστορικά και λαογραφικά αντικείμενα (Τετάρτη 5/2). Λίγα είναι γνωστά για τον ζωγράφο που πέτυχε τόση ομορφιά – αποδίδονται μόνο τα αρχικά S.M. – αλλά το μοντέλο που απεικονίζει, σφράγισε μια εποχή καθώς ανήκει στο πάνθεον των πιο όμορφων γυναικών της Ευρώπης στα μέσα περίπου του 19ου αιώνα.
Πρόκειται για την Αικατερίνη Ρόζα Μπότσαρη, κόρη του θρυλικού οπλαρχηγού που ορφάνεψε νωρίς και γνώρισε μια μυθιστορηματική ζωή στο ξεκίνημα του νεοελληνικού κράτους. Γεννημένη το 1818 στα Ιωάννινα, η Κατερίνα βρέθηκε νήπιο στο επίκεντρο της Ιστορίας. Αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους και ανταλλάχθηκε με αιχμαλώτους χάρη στις στρατηγικές κινήσεις του πατέρα της, ο οποίος μερίμνησε να σταλεί η οικογένειά του ασφαλής στην Ιταλία. Στην Ανκόνα, με τη στήριξη της ελληνικής κοινότητας, η Κατερίνα και τα αδέρφια της έκαναν τα πρώτα τους βήματα στη μόρφωση.
Εκεί πήρε το όνομα Ρόζα, μια προσωνυμία που γεννήθηκε από την παιδική της ομορφιά, την οποία παρομοίαζαν με τριαντάφυλλο. Το ταξίδι της ζωής της συνεχίστηκε στη Ζάκυνθο, όπου διδάχθηκε από τον Γεώργιο Τερτσέτη, φωτισμένο λόγιο της εποχής και ήρωα δικαστή στη δίκη του Κολοκοτρώνη. Η επιστροφή στην ελεύθερη Ελλάδα την οδήγησε στην Αθήνα, όπου φοίτησε στο σχολείο του Αμερικανού ιερέα Τζον Χιλλ, ένα ίδρυμα που φιλοξενούσε κόρες των επιφανών οικογενειών της εποχής. Εκεί, έλαβε μαθήματα γαλλικών από τη Δούκισσα της Πλακεντίας, γεγονός που ενίσχυσε την καλλιέργειά της.
Η Κατερίνα, πλέον γλωσσομαθής, ευγενής και με ιστορικό όνομα, έγινε το κορίτσι που εξέφραζε τη γέφυρα ανάμεσα στην παραδοσιακή Ελλάδα και τον ευρωπαϊκό εκσυγχρονισμό. Στο πρόσωπό της, η βασίλισσα Αμαλία διέκρινε όχι μόνο την κόρη ενός ήρωα αλλά και μια αξιόλογη συνοδοιπόρο, ορίζοντάς την ως την πρώτη Ελληνίδα «Κυρία επί των Τιμών». Ως μέλος της βασιλικής αυλής, η Ρόζα συνόδευσε τη βασίλισσα στα ταξίδια της και αποτέλεσε πρότυπο της εθνικής ομορφιάς και αξιοπρέπειας.
Το 1841, κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στο Μόναχο, ο ζωγράφος Γιόζεφ Στίλερ αποτύπωσε την ομορφιά της σε πίνακα που εκτίθεται στην περίφημη «Πινακοθήκη των Καλλονών» του φιλέλληνα Λουδοβίκου Α΄ της Βαυαρίας. Εκεί, εκτίθενται οι πίνακες με τις 36 ομορφότερες γυναίκες της εποχής (μεταξύ αυτών η Λόλα Μοντές, διάσημη χορεύτρια ισπανικών χορών και η μαρκησία Μαριάννα Φλορέντσι). Το πορτρέτο της Ελληνίδας στο Μόναχο δεν ήταν απλώς ένα έργο τέχνης, αλλά μια αναγνώριση της κλασικής ομορφιάς και του αγώνα που εκπροσωπούσε το νεοσύστατο κράτος. Έτσι, το πρόσωπο αυτό αποτυπώθηκε σε μεγάλο αριθμό αντικειμένων, όπως σε κοσμήματα, μαντήλια, σερβίτσια από πορσελάνη και σε άλλα αντικείμενα καθημερινής χρήσης. Το έργο στη δημοπρασία του Βέργου βασίστηκε στον πίνακα, αλλά κατορθώνει να συμπυκνώσει όλη τη γοητεία του σε λιγοστά εκατοστά.
Ζωγραφισμένη σε ελεφαντόδοντο, η μινιατούρα προστατεύεται από γαλλική επίχρυση ορειχάλκινη κορνίζα εποχής
Αντίγραφα του πορτρέτου της και από άλλους πίνακές της, ακόμη σήμερα διακινούνται από εμπόρους τέχνης και ιστορικών αντικειμένων, δημιουργώντας έναν θρύλο γύρω από την ομορφιά της. Μόλις πρόσφατα, πίνακας της Ρόζας πουλήθηκε από κυπριακό οίκο για 210.000 ευρώ πετυχαίνοντας δύο νέα ρεκόρ δημοπρασίας: ένα για το πορτρέτο της Κ. Μπότσαρη και το άλλο για έργο του Γ. Στίλερ.
Η όμορφη Ελληνίδα έζησε από κοντά τις αναταράξεις της περιόδου του Όθωνα: την Επανάσταση του 1843, τις αντιδράσεις ενάντια στη βασιλεία, τη γέννηση της Μεγάλης Ιδέας. Η προσωπική της ζωή όμως στιγματίστηκε από τις απώλειες. Αν και απέκτησε τέσσερα παιδιά με τον Φαναριώτη στρατιωτικό Γεώργιο Καρατζά, δύο από αυτά πέθαναν σε μικρή ηλικία, βυθίζοντάς την σε μελαγχολία.
Πέθανε το 1875, ίδια χρονιά με τη βασίλισσα Αμαλία, αφήνοντας πίσω της μια κληρονομιά που δεν περιορίστηκε στον τίτλο της αλλά συμβόλιζε την Ελλάδα του 19ου αιώνα: γεμάτη αντιφάσεις, πλούσια σε δυνατότητες, αλλά και διαρκώς δοκιμαζόμενη. Η ενδυμασία της από την εποχή της βασιλικής αυλής φυλάσσεται στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο, ενώ βιβλίο για τη ζωή της έγραψε η Κατερίνα Αγραφιώτη, χαρίζοντας στους φιλίστορες μία σπάνια γυναικεία εργοβιογραφία και ένα γεμάτο χυμούς πανόραμα της ιστορικής περιόδου.
Περισσότερα για το έργο της δημοπρασίας εδώ.
