Εάν κάτι έγινε ξεκάθαρο από την παρούσα ενεργειακή κρίση είναι ο στρατηγικός ρόλος που διαδραματίζει το φυσικό αέριο και πιο συγκεκριμένα η αποθήκευση του σε ειδικά διαμορφωμένες υπόγειες δεξαμενές, αφού αυτές προσφέρουν ασφάλεια και ευελιξία στην λειτουργία της αγοράς.
Με τις αποθήκες να γεμίζουν παραδοσιακά κατά την διάρκεια του θέρους, και έτσι όταν έρχεται ο χειμώνας, όποτε υπάρχουν αυξημένες ανάγκες κατανάλωσης, αυτές προσφέρουν ένα μαξιλάρι στη τροφοδοσία σε περίπτωση διακοπής της ροής (όπως συχνά συμβαίνει λόγω καιρικών συνθηκών), ενώ παράλληλα εξασφαλίζουν την ασφαλή και απρόσκοπτη λειτουργία του όλου συστήματος τροφοδοσίας.
Η Ελλάδα είναι από τις ελάχιστες χώρες στην ΕΕ που δεν διαθέτει υπόγειες αποθήκες αερίου παρά το γεγονός ότι την τελευταία εικοσαετία έχει αναπτυχθεί ένα εκτεταμένο σύστημα κυρίως αγωγών, κλάδων και δικτύων αερίου (υπολογίζεται σε περισσότερα από 5000 χλμ) και έχει αυξημένη κατανάλωση που το 2021 έφθασε τα 7,0 δισ. κυβικά μέτρα (για λόγους σύγκρισης αναφέρουμε ότι η Βουλγαρία και η Ρουμανία που διαθέτουν αποθηκευτικούς χώρους έχουν αντίστοιχα κατανάλωση αερίου 2,5 δισ κμ και 11,4 δισ κμ).
Κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του εθνικού συστήματος φ.αερίου (1996-2010) οι ανάγκες αποθήκευσης ήσαν σχετικά μικρές και καλύπτοντο από την την αποθηκευτική δυνατότητα του συστήματος (με τους ίδιους τους αγωγούς να προσφέρουν επαρκή όγκο) ενώ οι έκτακτες ανάγκες καλύπτοντο από το τέρμιναλ LNG της Ρεβυθούσας.
Και ενώ η ανάγκη για την δημιουργία υπόγειων αποθηκευτικών χώρων είχε διαπιστωθεί ήδη από το 2008/2010 διαδοχικές κυβερνήσεις δεν έπραξαν απολύτως τίποτε για την διασφάλιση της ορθής λειτουργίας του εθνικού συστήματος φυσικού αερίου. Με αποτέλεσμα η χώρα να κινδυνεύει σήμερα να μείνει από αέριο λόγω αυξημένων αναγκών η έκτακτων καιρικών συνθηκών, ενώ η αδυναμία εξασφάλισης δια-εποχιακής αποθήκευσης αερίου συμβάλλει στην δημιουργία ανοδικών τάσεων στις τιμές.
Και ας μην σπεύσουν μερικοί να μας πουν ότι το LNG τέρμιναλ της Ρεβυθούσας, έστω και μετά την τελευταία του αναβάθμιση, αποτελεί εναλλακτικό αποθηκευτικό χώρο καθότι ο προορισμός και ο τρόπος λειτουργίας των σταθμών LNG είναι τελείως διαφορετικός, και μέχρι πολύ πρόσφατα επικουρικός, στην λειτουργία ενός εθνικού συστήματος. Αυτό οφείλεται κυρίως στο περιορισμένο σχετικά μέγεθος των δεξαμενών αποθήκευσης και στο υψηλό κόστος κτήσης του καυσίμου έτσι που η αποθηκευτική δυνατότητα να περιορίζεται σε 2-3 εβδομάδες το πολύ.
Παρά το γεγονός ότι το 2011 κατατέθηκε μια ολοκληρωμένη και πλήρως χρηματοδοτούμενη πρόταση (που τότε κοστολογείτο στα € 400 εκ.) από την Energean, ως παραχωρησιούχου εταιρείας του κοιτάσματος στον Πρίνο και Νότια Καβάλα, η τότε κυβέρνηση αθετώντας στην πράξη τη σύμβαση εκμετάλλευσης, και υπό την αφόρητη πίεση της τρόικας, αναγκάσθηκε ( μπορούσε όμως για λόγους εθνικού συμφέροντος να είχε αρνηθεί) να μεταφέρει την κυριότητα του εξαντληθέντος κοιτάσματος αερίου της Νότιας Καβάλας ( που αποτελεί ιδεώδη χώρο για την δημιουργία μόνιμης υπόγειας αποθήκης αερίου) στο ΤΑΙΠΕΔ.
Ένα ολέθριο πολιτικό σφάλμα αφού ο εν λόγω οργανισμός, δεν είχε το παραμικρό ενδιαφέρον να προχωρήσει στην αξιοποίηση του στρατηγικού αυτού έργου, πολλώ δε μάλλον την τεχνογνωσία για την αξιολόγηση του.
Μετά από μια οδύσσεια γραφειοκρατικών εμπλοκών ο σχετικός διαγωνισμός προκηρύχθηκε από το ΤΑΙΠΕΔ το 2020 με την ΡΑΕ παράλληλα να ολοκληρώνει τον κανονισμό λειτουργίας και τιμολόγησης της υπόγειας αποθήκης. Σήμερα, το έργο καρκινοβατεί κυριολεκτικά, παρά το γεγονός ότι υπάρχει ενδιαφέρον από δυο σοβαρά επενδυτικά σχήματα (Energean και η κοινοπραξία ΔΕΣΦΑ-Τερνα) με συνεχείς παρατάσεις να δίδονται για την ημερομηνία κατάθεσης δεσμευτικών προσφορών.
Η πρόταση της Energean για τη δημιουργία υπόγειας αποθήκευσης στο Ταμιευτήρα της Νότιας Καβάλας
Εν τω μεταξύ το κόστος της επένδυσης εκτιμάται από τις εταιρείες ότι έχει εκτοξευθεί στο € 1,0 δισεκ. αφού ένα μεγάλο μέρος αυτής αναλογεί στο κόστος για τον μόνιμο όγκο αερίου (το γνωστό cushion gas) που απαιτείται ώστε να υπάρχει αποθηκευμένο αέριο ανά πάσα στιγμή.
Η προτεινόμενη από την ΡΑΕ ανάκτηση κόστους μόνο κατά 50%, για τις υπηρεσίες αποθήκευσης και διαχείρισης της αποθήκης, βρίσκουν κάθετα αντίθετους τους επενδυτές οι οποίοι και δηλώνουν πλέον αδυναμία να αναλάβουν ένα πολυδάπανο έργο στο οποίο κινδυνεύουν να βρεθούν εγκλωβισμένοι. Με την ΡΑΕ να προτάσσει το κοινωνικό συμφέρον με στόχο να αποφευχθεί μία υπέρμετρη χρέωση στους καταναλωτές η μόνη λύση που απομένει είναι η κυβερνητική παρέμβαση για την εξασφάλιση Ευρωπαϊκών κονδυλίων ώστε ένα μέρος της επένδυσης ( της τάξης των € 300 με € 400 εκατ.) να καλυφθεί από κρατική επιδότηση. Πράγμα απαραίτητο αφού στην ουσία αφορά μια βασική ενεργειακή υποδομή εθνικής και ευρωπαϊκής σημασίας.
Παρά το γεγονός ότι το εν λόγω project παραμένει εξαιρετικά επίκαιρο η κυβέρνηση δεν δείχνει να βιάζεται. Όμως τώρα είναι ο κατάλληλος χρόνος για την προώθηση του έργου αφού, εν μέσω ενεργειακής κρίσης, έχει ανοίξει η ευρωπαϊκή κάνουλα χρηματοδοτήσεων και επιδοτήσεων προς κάθε κατεύθυνση με στόχο την ενίσχυση των ενεργειακών υποδομών σε όλες τις χώρες. Η κυβέρνηση οφείλει να εκμεταλλευθεί τη σημερινή θετική συγκυρία και να μην χρονοτριβήσει περαιτέρω διαιωνίζοντας ένα διαχρονικό σκάνδαλο.
* Ο Κωστής Σταμπολής είναι Πρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης ( IENE).
