Κάποτε, η συμμετοχή στην αγορά προϋπόθετε την αγορά μετοχών και μόνο. Αργότερα, αναπτύχθηκε η δυνατότητα έμμεσης συμμετοχής στις χρηματιστηριακές αγορές, μέσω Θεσμικών Επενδυτών, που επενδύουν για λογαριασμό των επενδυτών, μέσω συλλογικής επαγγελματικής διαχείρισης. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η έννοια των ETFs, κατακτά ολοένα και μεγαλύτερο μερίδιο στην επενδυτική και χρηματιστηριακή καθημερινότητα.
Το ETF (Exchange Traded Fund) είναι ένα Αμοιβαίο Κεφάλαιο, το οποίο διαπραγματεύεται στα χρηματιστήρια σαν μετοχή. Αγοράζεται και πωλείται καθ’ όλη τη διάρκεια της συνεδρίασης στην τρέχουσα τιμή, που κάθε φορά καταγράφεται στο ταμπλό. Ουσιαστικά, ο επενδυτής δεν αγοράζει ένα μετοχικό τίτλο, αλλά ένα μερίδιο από ένα Αμοιβαίο Κεφάλαιο, το οποίο επενδύει με τη σειρά του σε ένα καλάθι μετοχών, ομολόγων, νομισμάτων, εμπορευμάτων και λοιπών χρηματοοικονομικών προϊόντων.
Σήμερα, η χρηματιστηριακή αξία των ETFs που διαπραγματεύονται παγκοσμίως, υπολογίζεται ότι είναι μεγαλύτερη των $13 τρισ. Αυξημένη μάλιστα κατά 30%, από το 2023. Ο αριθμός των ETFs στις ΗΠΑ υπερβαίνει τα 4.800, με συνολική αξία τα $9 τρισ. Ο αριθμός των ETFs και των ETCs (exchange traded commodities) στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική βρίσκεται στα 3.800, με την αξία τους να υπερβαίνει τα $2 τρισ. Τέλος, ο αριθμός των ETFs, στις αγορές της Ασίας και του Ειρηνικού, ανέρχεται στα 3.600.
Βλέπουμε δηλαδή, ότι τα ETFs προσελκύουν ολοένα και περισσότερους επενδυτές. Κι αυτό δεν ερμηνεύεται μόνο από την ευκολία, την αμεσότητα και την ασφάλεια που προσφέρουν στην πρόσβαση των επενδυτών στις χρηματιστηριακές αγορές, αφού με ένα «κλικ κάνεις πλέον τα πάντα». Εξηγείται απόλυτα από την ευρύτητα των επενδυτικών επιλογών, που προσφέρονται μέσω των ETFs, ακόμα και στους πιο αδαείς επενδυτές.
Υπάρχουν ETFs που παρακολουθούν τους γενικούς χρηματιστηριακούς δείκτες. Με τη δυνατότητα να αγοράζουν (long) τους δείκτες και να πωλούν (short) μέσω των αντίστροφων ETFs. Δηλαδή, μπορεί ο επενδυτής να επενδύσει τόσο στην άνοδο, όσο και στην πτώση των αγορών, χωρίς να χρειαστεί να επενδύσει σε παράγωγα προϊόντα. Τα οποία, αρκετές φορές είναι δυσνόητα και επικίνδυνα στα χέρια μη έμπειρων επενδυτών. Μπορεί κανείς να επενδύσει μόνο τα δικά του κεφάλαια, έχει όμως τη δυνατότητα να επενδύσει μέσω μόχλευσης, σε ETFs, που του επιτρέπουν να τριπλασιάσει ή και να πενταπλασιάσει την επενδυτική του θέση, με το αντίστοιχο ρίσκο και την αντίστοιχη δυνητική απόδοση ή ζημία.
Υπάρχουν ETFs που επενδύουν σε κλαδικούς δείκτες. Οπότε, δίνεται η δυνατότητα στον επενδυτή να μην επενδύσει «γενικά» στο χρηματιστήριο, αλλά να επενδύσει «εξειδικευμένα» σε κλάδους, στους οποίους διακρίνει ευκαιρίες και περιθώρια ανόδου.
Υπάρχουν ETFs που επενδύουν αποκλειστικά σε εταιρικά ή κρατικά ομόλογα ή σε money markets.
Υπάρχουν ETFs τα οποία επενδύουν και παρακολουθούν εμπορεύματα, όπως είναι, για παράδειγμα, ο χρυσός και το πετρέλαιο. Έχει ενδιαφέρον ότι αυτά τα ETFs επενδύουν όχι μόνο στις τιμές των εμπορευμάτων, αλλά και σε παρεμφερείς μετοχές. Δηλαδή, ένα ETF που εξειδικεύεται στον χρυσό, επενδύει όχι μόνο στις spot τιμές, ή σε future contracts, αλλά και σε μετοχές εξόρυξης χρυσού, σε βιομηχανικές μετοχές κατασκευής μηχανημάτων που χρησιμοποιούνται σε χρυσωρυχεία, σε μετοχές εμπορίας χρυσού και αλλού.
Υπάρχουν ETFs που εξειδικεύονται στις επενδύσεις σε «options», δηλαδή σε παράγωγα χρηματοπιστωτικά προϊόντα, όπως είναι τα συμβόλαια προαίρεσης. Μέσω αυτών των συμβολαίων, τα ETFs συμβόλαια αποκτούν το δικαίωμα (και όχι την υποχρέωση) να αγοράσουν ή να πουλήσουν ένα «asset» σε μία συγκεκριμένη τιμή, σε μία συγκεκριμένη ημερομηνία στο μέλλον. Αυτή τη στιγμή, στη Wall Street διαπραγματεύονται 350 «option-based» ETFs, με το συνολικό ενεργητικό τους να πλησιάζει τα $115 δισ.
Την τελευταία διετία έχουν αναπτυχθεί αρκετά ETFs που επενδύουν σε κρυπτονομίσματα, αφού η «άμεση» συμμετοχή σε cryptos δεν ενδείκνυται σε μη εξοικειωμένους και γνώστες. Σήμερα, λειτουργούν 60 Cryptocurrency ETFs, με συνολικό ενεργητικό της τάξης των $70 δισ.
Τα πλέον ενδιαφέροντα ETFs είναι αυτά που επενδύουν σε συγκεκριμένα «καλάθια» ή «μπουκέτα» μετοχών. Το ενδιαφέρον προκύπτει από την εξειδίκευσή τους. Για παράδειγμα, εκτός από τα ETFs, που επενδύουν γενικά σε μετοχές ενεργειακών εταιρειών, υπάρχουν ETFs που επενδύουν σε πετρελαϊκές εταιρείες, ή σε εταιρείες εξόρυξης και εμπορίας φυσικού αερίου, ή σε εταιρείες αιολικής ενέργειας, ή φωτοβολταϊκών πάρκων, ή πυρηνικής ενέργειας ή υγρού υδρογόνου ή αποθήκευσης ενέργειας ή μπαταριών και ηλεκτροκινητήρων. Δηλαδή, παρέχουν τη δυνατότητα στους επενδυτές να προσεγγίσουν επιλεκτικά και μέσω επαγγελματιών, εξειδικευμένες ομάδες μετοχών που δραστηριοποιούνται στην αιχμή της τεχνολογίας.
Τα ETFs που, όπως προαναφέρθηκε, προσφέρονται σε όσους ενδιαφέρονται για ενεργή διαχείριση, κατέχουν μόλις το 4% των συνολικών κεφαλαίων, που έχουν υπό διαχείριση τα Αμοιβαία Κεφάλαια. Το υπόλοιπο 96% το κατέχουν τα κλασσικά Αμοιβαία Κεφάλαια, τα οποία κάθε επενδυτής μπορεί να αγοράσει από μια τράπεζα ή μια ασφαλιστική εταιρεία.
Ένας κλάδος των ETFs, ο οποίος είχε αναπτυχθεί ιδιαίτερα από το 2016 μέχρι και το 2021, ήταν αυτός των ESG ETFs. Δηλαδή, των ETFs που επενδύουν σε μετοχές με ESG κριτήρια. ESG είναι το αρκτικόλεξο για Environmental, Social & Governance, που στα ελληνικά μεταφέρεται ως Περιβαλλοντική, Κοινωνική και Εταιρική Διακυβέρνηση.
Το ESG είναι σύστημα εταιρικής διακυβέρνησης και επενδυτικής αρχής, που δίνει προτεραιότητα σε περιβαλλοντικά ζητήματα και κοινωνικά ζητήματα, όπως είναι η βιωσιμότητα και βιώσιμη ανάπτυξη, η εταιρική κοινωνική ευθύνη και εταιρική υπευθυνότητα, η κυκλική οικονομία και η βιώσιμη κατανάλωση και παραγωγή. Από το 2021 και μετά, οι επενδυτές έχουν αρχίσει να απομακρύνονται από τα ESG ETFs, λόγω των υποαποδόσεων που εμφάνισαν. Τα ευρωπαϊκά ESG ETFs συνεχίζουν να προσελκύουν, έστω και οριακά νέα κεφάλαια, ενώ το αντίθετο ακριβώς συμβαίνει τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.
Αυτός ο εξαιρετικά ενδιαφέρων επενδυτικός κόσμος των ETFs και των $13 τρισ., δεν αφορά δυστυχώς καθόλου το Χρηματιστήριο Αθηνών. Δεν υπάρχει ούτε ένα ETF που να επενδύει στις δημοφιλείς τραπεζικές μετοχές ή στις εταιρείες ενέργειας που και αυτές συγκεντρώνουν ισχυρό επενδυτικό ενδιαφέρον.
Το μόνο ΕΤF που έχει έκθεση στα εγχώρια χρηματιστηριακά δρώμενα είναι το Alpha ETF FTSE Athex Large Cap. Το οποίο επενδύει τουλάχιστον το 95% του καθαρού ενεργητικού του, σε μετοχές του Δείκτη FTSE/Athex Large Cap, καθώς και σε παράγωγα χρηματοπιστωτικά, σχετικά με τον προαναφερθέντα δείκτη και τα αντίστοιχες μετοχές. Μια ανάλυση του Alpha ETF FTSE Athex Large Cap μπορείτε να δείτε εδώ. Το ενεργητικό του Alpha ETF FTSE Athex Large Cap, ανέρχεται στα 32 εκατ. ευρώ.
Ένα μόλις Ελληνικό ETF, βρίσκεται, λοιπόν, ανάμεσα στα 12.200 ETFs, που διαπραγματεύονται παγκοσμίως. Με ενεργητικό, που αντιστοιχεί σε ένα αμελητέο ποσοστό, που καμία αριθμομηχανή δεν μπορεί να εμφανίσει στην οθόνη της.
Η υστέρηση που παρουσιάζει το Χρηματιστήριο Αθηνών, απέναντι στη «βιομηχανία» των ETFs, αποδεικνύει την πενία της αγοράς. Το Χρηματιστήριο Αθηνών αδυνατεί να προσελκύσει κεφάλαια, τα οποία επιλέγουν τελικά, μέσω ETFs και διαδικτυακών πλατφορμών, να γεύονται τους καρπούς των ξένων χρηματιστηριακών αγορών και των αλλοδαπών μετοχών.
